نیشابور

نیشابور یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که به شهر فیروزه شهرت دارد و زادگاه بزرگان و اندیشمندان زیادی است. نیشابور به عنوان دومین شهر بزرگ در استان خراسان رضوی در دامنه‌‌های بینالود قرار گرفته است.

آرامگاه خیام؛ نیشابور

اطلاعات شهر
کشور:	ایران
استان:	خراسان رضوی
شهرستان:	نیشابور
بخش:	مرکزی
جمعیت:	۲۶۴٬۳۷۵ نفر سال ۱۳۹۵
رشد جمعیت:	۲٫۰
مساحت:	۳۹/۶۳ کیلومتر مربع
ارتفاع:	حدود ۱۲۵۰ متر
شهردار:	حسن میرفانی
پیش‌شمارهٔ تلفن:	۰۵۱۴

شهر نیشابور درغرب شهرستان مشهد و در 47 و 58 درجه طول جغرافیایی و 12 و 36 درجه عرض جغرافیایی واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دریا 1210 متر می‌باشد. شهر نیشابور از توابع استان خراسان رضوی می‌باشد.

تاریخچه

نیشابور به عنوان یادگاری از دوره صفویه باقی مانده و در دوره میانه و خوارزمشاهیان به‌ عنوان پایتخت فرهنگی شناخته شده است. شهر نیشابور در سده یازدهم به عنوان هشتمین شهر بزرگ جهان بوده و تاریخ نیشابور از دوره ساسانیان آغاز می‌شود که این شهر به دستور شاپور یکم تاسیس شده و در سال ۶۴۳ میلادی فتح گردیده است؛ همچنین این شهر برای مدتی به عنوان پایتخت امیرنشین طاهریان بوده است؛ در قرن ششم هجری قمری حکومت غزنویان به دست سلجوقیان از بین رفت و سپس طغرل این شهر را به عنوان اولین پایتخت سلجوقیان برگزید. دین اسلام نیز به صورت رسمی از سال ۶۴۳ میلادی وارد نیشابور شد و شیعه اسماعیلی دومین مذهب رایج در نیشابور به رسمیت شناخته شد.

در اوایل دوره اسلامی، عظمت این شهر در حدی بود كه شهرت جهانی داشت و بر روی سكههای دوران خلفای اموی و عباسی نام این شهر دیده می‌شد. با مهاجرت ارمنی‌‌ها به نیشابور در سده بیستم باری دیگر مسیحیت در این شهر رواج پیدا کرد. سپس تعداد ارمنی‌‌های نیشابور از دهه ۱۹۸۰ کمتر شد و امروزه تعداد بسیار اندکی باقی مانده است. همچنین این شهر چندین بار به خاطر زلزله ویران شده و دوباره مورد بازسازی قرار گرفته است. در قرون وسطی و دوران طلایی اسلام نیز به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شهرهای جهان اسلام است که گسترش یافته و صاحب جایگاهی ممتاز شده است.

اماکن دیدنی

قدمگاه رضوی و کاروانسرای قدمگاه

نیشابور را شهر قلمدان‌های مرصع نیز می‌دانند؛ قدمگاه رضوی یک مجموعه تاریخی – مذهبی است که در فاصله 24 کیلومتری شرق نیشابور واقع شده و پس از عزیمت امام رضا(ع) و به یاد اجتماع دوستداران اهل بیت نام قدمگاه را به خود گرفت که هر ساله گردشگران زیادی از آن دیدن می‌کنند‌.

قدمگاه منزلگاه کاروان‌هایی بوده که نیشابور را به سمت بلخ، بخارا و سمرقند ترک می‌کردند؛ کاروانسرای قدمگاه مربوط به دوره صفویه است.

دهکده و مسجد چوبین

این مسجد در ایران منحصر به فرد و بی‌همتاست که به وسیله زنده یاد مهندس حمید مجتهدی ساخته شد. مسجد چوبی دارای دو مناره است که طوری به سقف اتصال دارند که در داخل مسجد ستونی وجود ندارد و دارای 200 متر زیربنا می‌باشد و از انواع چوب‌های صنعتی و با استانداردهای روز جهان ساخته شده است و در مقابل زلزله‌هایی با قدرت 7 تا 8 ریشتر مقاومت می‌کند؛ این مجموعه شامل کتابخانه، موزه، رستوران، آلاچیق و ... در فاصله 7 کیلومتری نیشابور خودنمایی می‌کند؛ بسیاری از گردشگران با دیدن این بنا با معماری خاص و فضای زیبا به وجد می‌آیند.

آرامگاه استاد کمال الملک

محمد غفاری معروف به کمال الملک یکی از اساتید برجسته و مطرح نقاشی ایران بود که در سال 1319 هجری شمسی درگذشت و در جوار شیخ عطار به خاک سپرده شد؛ طراح بنای یادبود کمال الملک نیز مهندس هوشنگ سیحون بوده است.

آرامگاه حکیم عمر خیام نیشابوری

خیام فیلسوف‌، ریاضیدان‌، منجم و شاعری که از مفاخر ملی ایران است. آرامگاه و بنای یادبود خیام هدف گردشگری بسیاری از توریست‌ها و مسافرین است‌، روی این بنا اشعار خیام نوشته شده و باغ آرامگاه جزو باغ‌های دیدنی ایران به شمار می‌رود و طراح و معمار این بنای یادبود و محوطه اطراف آن مهندس هوشنگ سیحون بوده ‌است‌.

آرامگاه شیخ فریدالدین عطار نیشابوری

عطار یکی از شاعران و عارفان مشهور ایران زمین است که به دست سپاهیان مغول کشته شد‌، مولانا درباره وی می‌گوید‌: «هفت شهر عشق را عطار گشت / ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم» از مهم‌ترین آثار او می‌توان به منطق الطیر و تذکره‌الاولیاء اشاره کرد‌؛ آرامگاه عطار به شکل گنبدی کاشی کاری شده است‌.

سوغات و صنایع دستی نیشابور

نام نیشابور به سبب معادن غنی با فیروزه قرین بوده و تراشیدن و شکل دادن به این سنگ قیمتی امروزه نیز از حرفه‌های قدیمی و سودمند این دیار به شمار می‌آید. در حال حاضر معادن فیروزه با قدمت بیش از ۵ هزار سال در شمال غرب نیشابور و دامنه‌های بینالود قرار دارند. فیروزه انواع گوناگونی دارد که از جمله می‌توان به فیروزه عربی، شجری، شروام، عجمی (بهترین نوع فیروزه) توفال و چاغوله اشاره کرد.

سنگ فیروزه بیشتر به عنوان نگین و ترصیع در انگشتر، گردنبند و ظروف نقره استفاده می‌گردد. فیروزه مشهورترین سوغات شهرستان نیشابور است که شهرتی جهانی دارد.

از سایر صنایع دستی می‌توان به قالی‌بافی، سفالگری، لعاب‌کاری و از دیگر سوغات این شهرستان می‌توان به ساقه‌های ترد گیاه اساطیری ریواس و شربت آن و خشکبار اشاره نمود. همچنین بزرگ‌ترین فرش جهان به مساحت ۶۵۰۰ متر مربع در قدمگاه نیشابور به سفارش کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بافته شده است که نشان از رونق هنر قالی‌بافی در این شهر دارد.

غذاهای سنتی

آش اماج

این آش خوشمزه از غذا های محلی نیشابور ( استان خراسان ) است که به اسم آش بی بی هم شناخته می‌شود. با اماج خانگی تهیه می‌شود و تلفظ آن amaj ( اَماج – عَماج ) است.

آش حلبه و زيره نيشابور

آش حلبِه و زيره نيشابور یکی دیگر از غذاهای بومی شهرستان نیشابور است. حلبه نام دیگر شنبلیله است. شنبلیه برای درمان، کم‌خونی، ترس، راشیتیسم، خنازیر، لنفاتیسم، دیابت و تقویت لوزالمعده مفید است. این گیاه به حدی خاصیت دارد که حتی پیامبراسلام (ص) هم مصرف آن را توصیه کرده است. آش حلبه و زیره، یکی از غذاهای مناسب برای زنانی است که به تازگی زایمان کرده‌اند. برای تهیه‌ی این آش خوشمزه از موادی همچون برنج، حلبه، زیره‌ی سیاه، زردچوبه و نمک استفاده می‌کنند. البته می‌توان برای خوشمزه‌تر شدن آن، به برنج در حال جوش مقداری آلوبخارا اضافه کرد. در ضمن اگر طعم شیرین را دوست داشته باشید، می‌توانید به جای نمک از شکر استفاده کنید.

آش بلغور گندم نيشابور

بعد از ورود اسلام به ایران، نذری دادن در ایام سوگواری به‌رسم دیرینه‌ی اغلب ما تبدیل شده است و به بهانه‌های مختلفی دورهم جمع می‌شویم تا با پخت غذاهای سنتی ایرانی، نذر و دین خود را ادا کنیم. در هر گوشه از کشورمان با توجه به فرهنگ مردم، غذاهای سنتی همان منطقه را برای نذری دادن انتخاب می‌کنند. آش‌ها معمولا برای نذری گزینه‌ای مناسب هستند که طرفداران زیادی هم دارند. آش بلغورگندم نيشابور یکی از غذاهای سنتی و بسیار خوشمزه‌ی استان خراسان است و همان‌طور که از اسمش مشخص است، خواستگاه اصلی آن به نیشابور می‌رسد. مردم این شهر علاقه‌ی زیادی به این غذا دارند و به همین خاطر در روزهای عزاداری، با تهیه‌ی آش بلغور نیشابوری در حجم زیاد، سنت‌های دیرین خود را اجرا می‌کنند. ازجمله ترکیبات اصلی این نوع آش می‌توان به نخود، لوبیا قرمز باقالی، عدس، بلغور گندم، بادمجان، گوجه‌فرنگی، پیاز، سبزی‌هایی مانند تره، جعفری، گشنیز و شووید، روغن، نمک و فلفل اشاره کرد.

خورشت ریواس

یکی از غذاهای سنتی و بهاری خراسان رضوی و نیشابور، خورشت ریواس است. گیاه ریواس یک گیاه خودرو است که در فصل بهار و در مناطق کوهستانی رشد می کند، و در تمامی مناطق کشور که به ریواس دسترسی دارند این خورشت طبخ می شود.

در نیشابور هم به دلیل رشد فروان این گیاه، مردم از آن برای تهیه یک خورشت خوشمزه استفاده می کنند. طعم ترش و تازه خورشت ریواس یه دلیل ترش بودن گیاه ریواس باعث شده تا این خورشت مورد پسند اکثر ذائقه ها باشد. برای تهیه خورشت ریواس از گوشت بدون استخوان، پیاز، شکر، نعنا و جعفری تازه استفاده می کنند.

حلیم عدس

همه ما با این غذای محبوب ایرانی آشنا هستیم اما حلیم انواع مختلفی دارد. در خراسان چند نوع حلیم مثل حلیم نیشابوری و حلیم عدسی وجود دارد که طرفداران زیادی دارد. حلیم عدس همانطور که از نامش پیداست با عدس پخته می شود. علاوه بر آن ارزن بدون پوست، گوشت سردست، برنج خیس خورده، نعنا خشک، گردو، پیاز سرخ کرده، کشک و روغن هم از مواد اولیه آن به شمار می رود.

طرز تهیه حلیم عدس

گوشت را با مقداری پیاز در قابلمه بریزید تا پخته شود؛ مثل آبگوشت. وقتی که نیم پز شد عدس ها را که از قبل خیس کرده اید به آن اضافه کنید. عدس ها باید ده دقیقه بجوشند و پس از آن برنج اضافه شود.مواد باید به خوبی پخته شوند. بعد از اینکه مواد پخته شد گوشت و عدس را کوبیده یا در مخلوط کن بریزید تا به خوبی میکس شود.

2 لیوان آب یا آبگوشت و نمک و فلفل روی مواد بریزید و شعله گاز را کم کنید. زمانی که حلیم کشدار و غلیظ شد اصطلاحا می توان گفت جا افتاده است. حالا می توانید حلیم ها را در ظرف ریخته و با کشک و نعنا و پیازداغ و گردو تزئین کنید. چون عدس غذایی سرد است بهتر است حتما نعنا و گردو که طبع گرمی دارند با آن مخلوط شوند تا غذا معتدل شود.