محمدرضا پهلوی
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| نام(های): | محمدرضا پهلوی |
| لقب(ها): | محمدرضا شاه |
| تاریخ تولد: | ۴ آبان ۱۲۹۸ |
| محل تولد: | تهران |
| تاریخ فوت: | ۵ مرداد ۱۳۵۹ (۶۰ سال) |
| محل دفن: | قاهره، مصر |
| ملیت: | ایرانی |
| محل زندگی: | تهران، ژنو |
| پیشه: | سیاست‌مدار |
| نام پدر: | [رضا سوادکوهی] |
| نام مادر: | تاج‌الملوک آیرملو |
| همسر(ها): | فوزیه فؤاد، ثریا اسفندیاری، فرح دیبا |
| فرزندان: | شهناز، رضا، فرحناز، علیرضا، لیلا |
محمدرضا پهلوی مشهور به محمدرضاشاه پهلوی در ۴ آبان ۱۲۹۸ در تهران به دنیا آمد. او فرزند رضاخان پهلوی پایه‌گذار سلسله پهلوی در ایران است، که پس از تبعید رضاخان پس از شکست ایران و اشغال ایران در جنگ جهانی دوم به قدرت رسید.
پیش از انقلاب اسلامی ایران از او در دربار و ارتش و سازمانها با عناوین رسمی همچون اعلی‌حضرت همایونی، شاهنشاه آریامهر و ... یاد می‌کرند، او دومین شاه پهلوی و آخرین پادشاه ایران بود که از سال ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ آخرین در ایران حکومت کند. محمدرضاشاه پس از تبعید رضاخان پهلوری از ایران، به پیشنهاد محمدعلی فروغی و با تصویب مجلس شورای ملی، در زمان اشغال ایران توسط متفقین به حکومت رسید و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران را ترک کرد.
او حاصل ازدواج رضاخان پهلوری و تاج‌الملوک آیرملو بود. در حالی‌که شش ساله بود، پدرش شاه ایران شد و او به ولیعهدی ایران رسید. تحصیلات مقدماتیش را در ایران و تحصیلات متوسطه را در سوئیس به پایان رساند و در بازگشت به ایران با درجهٔ ستوان دوم از دانشکده افسری فارغ‌التحصیل شد. در جریان جنگ جهانی دوم و هم‌زمان با اشغال ایران در زمانی که تنها ۲۲ سال داشت به پادشاهی رسید. ، پس از پایان اشغال ایران و پس از اینکه نیروهای خارجی کشور را ترک کردند، با پشتیبانی آمریکا و با تجربه سیاسی نخست وزیر وقت، احمد قوام، توانست حکومت خودمختار در آذربایجان و کردستان خاتمه دهد.
او در سال ۱۳۱۷ خورشیدی، با فوزیه فؤاد، خواهر ملک فاروق پادشاه مصر در کاخ عابدین قاهره ازدواج کرد. اما تنها پس از ۲ سال از فوزیه جدا شد. پس از دوران کوتاهی با ثریا اسفندیاری، دختر خلیل خان، از خوانین ایل بختیاری ازدواج کرد. این ازدواج نیز به خاطر اینکه ثریا برای او پسری به دنیا نیاورد ادامه نیافت و از ثریا جدا شد. او در سومین ازدوان خود با سومین همسرش، فرح دیبا ازدواج کرد و از او صاحب چند فرزند شد.
محمدرضاشاه در مصاحبه‌ای با اوریانا فالاچی گفت:
«در زندگی یک مرد، زن، به حساب نمی‌آید، مگر آن‌که زیبا و جذاب بوده و خصوصیات زنانه خود را حفظ کرده باشد.»
مدتی پس از نجات جانش از یک ترور نافرجام، با تشکیل مجلس سنا، بر اختیارات خود افزود تا بتواند به عنوان رئیس حکومت بیشتر بر سیاستهای ایران تاثیر بگذارد. یکی از اتفاقات بزرگ در زمان حکومت او ملی شدن صنعت نفت ایران توسط محمد مصدق بود، اما چون شاه این موضوع را دلیل افزایش محبوبیت نخست وزیر خود می‌دید تصمیم به برکناری او گرفت و در سال ۱۳۳۲ با پشتیبانی سازمان اطلاعات و امنیت خارجی بریتانیا (ام ای 6) و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، کودتایی برای برکناری مصدّق را برنامه ریزی کرد. با شکست خوردن کودتای ۲۵ مرداد، محمدرضاشاه که اوضاع را نا مساعد می‌دید ایران را ترک کرد. پس از چند روز کودتای 25 مرداد با برنامه ریزی جدید دولت‌های خارجی کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به وقوع پیوست و در نتیجه آن مصدّق از نخست وزیری، برکنار و شاه به ایران بازگشت.
در زمان حکومت محمدرضاشاه با افزایش قیمت نفت خام درآمدهای کشور به طرز بی سابقه‌ای افزایش یافت و تاثیر آن افزایش افسار گسیخته تورم و هزینه‌های هنگفت خرید سلاح از آمریکا و متحدانش بود. او تحت عنوان انقلاب سفید و اصلاحات ارضی که با مخالفت جدی روحانیون از جمله سید روح الله موسوی خمینی روبه‌رو شد، شبکه تولید کشور که در گذر سالها ایجاد شده بود را تغییر داد که اثار مخرب آن بر روی تولید و اجتماع تا سالها پس از او در اقتصاد ایران باقی ماند. به لطف افزایش قیمت دلار و به تبع آن افزایش درآمدهای ارزی کشور در دههٔ چهل و اوایل دههٔ پنجاه خورشیدی، ایران رشد اقتصادی سریعی را شاهد بود. سپس محمدرضاشاه نظام تک‌حزبی را در کشور حاکم کرد، محدود کردن فضای سیاسی کشور، افزایش فشار بر مخالفان تفکرات خود، تاسیس سازمان ساواک، افزایش فشار بر مذهبیون و برخورد با مراسمات مذهبی، افزایش فقر و کاهش قدرت خرید مردم، سرانجام او در تاریخ ۲۶ دی ۱۳۵۷ و در پی اعتراضات گسترده مردم، و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، ایران را برای همیشه ترک کرد.
او در ۵ مرداد ۱۳۵۹ در ۶۰ سالگی و در اثر سرطان غدد لنفاوی، در مصر درگذشت و در مسجد رفاعی قاهره به خاک سپرده شد.