ترکیه
تُرکیه (ترکی استانبولی: Türkiye [ˈtyɾcije])، با نام رسمی جمهوری ترکیه، کشوری قرار گرفته در دو قاره آسیا و اروپا است، که بخش عمده آن در آناتولی در غرب آسیا قرار دارد و بخش کوچکی از آن به نام تراکیه شرقی در جنوب شرقی اروپا واقع شده است. این کشور از شمال به دریای سیاه، از شرق به کشورهای گرجستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ایران، از جنوب به عراق، سوریه و دریای مدیترانه، و از غرب به دریای اژه، یونان و بلغارستان محدود میشود.
| اطلاعات کشور | |
|---|---|
| نام کامل: | جمهوری ترکیه |
| پایتخت: | آنکارا |
| زبان(های) رسمی: | ترکی استانبولی |
| حکومت: | جمهوری ریاستی متمرکز مبتنی بر قانون اساسی |
| مساحت: | 783,562 کیلومتر مربع |
| جمعیت: | 85,664,944 نفر (2024) |
| شاخص توسعه انسانی: | 0.853 |
| واحد پول: | لیر (₺) (TRY) |
| منطقه زمانی: | یوتیسی 3+ |
| پیششماره تلفنی: | 90+ |
| کد ایزو ۳۱۶۶: | TR |
| دامنه سطحبالا: | tr. |
جمعیت ترکیه بیش از 85 میلیون نفر است که اکثریت آنها ترکها هستند و بزرگترین اقلیت قومی نیز کردها میباشند. ترکیه رسماً کشوری سکولار است اما جمعیت آن عمدتاً مسلمان است. آنکارا، پایتخت و دومین شهر بزرگ ترکیه، و استانبول بزرگترین شهر و مرکز اقتصادی این کشور محسوب میشود. از دیگر شهرهای مهم ترکیه میتوان به ازمیر، بورسا و آنتالیا اشاره کرد.
تاریخچه و سیر تحولات تاریخی
ترکیه امروزی، از دوران پیش از تاریخ، یعنی عصر پارینهسنگی اخیر، محل سکونت انسانهای مدرن بوده است. در طول تاریخ، اقوام مختلفی در این سرزمین زندگی کردهاند؛ از جمله حتیها که به تدریج توسط هیتیها و دیگر مردمان آناتولی جذب و همگون شدند. پس از فتوحات اسکندر مقدونی، آناتولی به تدریج تحت تأثیر فرهنگ هلنی قرار گرفت و سپس در دوران روم و بیزانس، فرآیند رومیسازی در این منطقه گسترش یافت.
در قرن یازدهم میلادی، ترکهای سلجوقی به آناتولی مهاجرت کردند و فرایند ترکسازی آغاز شد. سلجوقیان سلطنت روم را در آناتولی تا زمان حمله مغولها در سال 1243 میلادی اداره کردند، اما پس از آن امپراتوری آنها به چندین دولت کوچک ترک تقسیم شد. از سال 1299 میلادی، عثمانیان این دولتهای کوچک را متحد کردند و قلمرو خود را گسترش دادند. فتح قسطنطنیه توسط محمد دوم قلب به محمد فاتح در سال 1453، نقطه عطفی در تاریخ این منطقه بود.
در دوران حکومت سلیم اول و سلیمان اول (سلیمان قانونی)، امپراتوری عثمانی به یک قدرت جهانی تبدیل شد. اما از اواخر قرن هجدهم به بعد، این امپراتوری با اصلاحات گسترده، تمرکزگرایی و رشد ناسیونالیسم مواجه شد و به تدریج قلمرو آن کاهش یافت.
تحولات قرن نوزدهم و بیستم
در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، موجی از مهاجرتها به ترکیه صورت گرفت که ناشی از آزار و اذیت مسلمانان در بالکان، قفقاز و کریمه بود. در جریان جنگ جهانی اول، دولت عثمانی به رهبری سه پاشا وارد جنگ شد و در این دوران، نسلکشیهای گستردهای علیه ارمنیها، یونانیها و آشوریها رخ داد.
پس از شکست عثمانیان در جنگ جهانی اول، جنگ استقلال ترکیه به رهبری مصطفی کمال آتاتورک باعث لغو سلطنت عثمانی و امضای قرارداد لوزان شد که منجر به تشکیل یک کشور جدید و نسبتا همگون ملیتی گردید. جمهوری ترکیه در تاریخ 29 اکتبر 1923 تأسیس شد و آتاتورک اصلاحات بنیادینی برای مدرنسازی کشور به اجرا گذاشت.
ترکیه در طول جنگ جهانی دوم عمدتاً بیطرف ماند اما در جنگ کره شرکت داشت. در دورههای مختلفی، مداخلات نظامی در سیاست ترکیه رخ داد که روند انتقال به سیستم چند حزبی را پیچیده کرد.
اقتصاد و موقعیت جغرافیایی
ترکیه کشوری با درآمد متوسط به بالا و اقتصاد در حال توسعه است. این کشور دارای شانزدهمین اقتصاد بزرگ جهان از نظر تولید ناخالص داخلی اسمی و دوازدهمین اقتصاد جهان از نظر قدرت خرید (PPP) میباشد. همچنین ترکیه پانزدهمین تولیدکننده برق جهان است و هدف دارد به مرکز حمل و نقل انرژی منطقه تبدیل شود.
از لحاظ سیاسی، ترکیه جمهوری واحد و ریاستجمهوری است. این کشور عضو مؤسس سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، گروه ۲۰ (G20) و سازمان کشورهای ترک است. به دلیل موقعیت جغرافیایی مهم، ترکیه عضو ناتو و دارای دومین نیروی نظامی بزرگ در این سازمان است. این کشور به عنوان یک قدرت منطقهای، میانرده و در حال ظهور شناخته میشود و کاندید عضویت در اتحادیه اروپا است و بخشی از اتحادیه گمرکی آن میباشد.
جغرافیا و اقلیم
ترکیه دارای دشتهای ساحلی، فلات مرکزی مرتفع و رشتهکوههایی است که به سمت شرق افزایش ارتفاع دارند. اقلیم این کشور متنوع است و از اقلیم مدیترانهای و معتدل تا نیمه خشک و قارهای متغیر است. ترکیه میزبان سه نقطه حساس تنوع زیستی است و در معرض زلزلههای مکرر قرار دارد و به شدت در برابر تغییرات اقلیمی آسیبپذیر است.
فرهنگ و جامعه
ترکیه دارای نظام بهداشتی همگانی، دسترسی فزاینده به آموزش و سطح رو به رشد نوآوری است. این کشور یکی از پیشتازان صادرات محتوای تلویزیونی است. ترکیه دارای آثار متعددی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو و همچنین میراث فرهنگی ناملموس است. فرهنگ غذایی ترکیه بسیار متنوع و غنی است و این کشور چهارمین مقصد گردشگری جهان به شمار میرود.