عملیات بیت المقدس

خرمشهر به دلیل اهمیت استراتژیک اقتصادی و نظامی و نیز به علت ادعای بی اساس عراق در خصوص حق حاکمیتش بر این منطقه، از همان روزهای آغازین جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، همواره مورد تهاجم و بمباران نیروهای رژیم بعث عراق قرار گرفت. رژیم بعث عراق پس از بمباران سنگین خرمشهر، نیروهای زمینی خود را به این منطقه راهی کرد و توانست آن را به محاصره خود در آورد. هرچند نیروهای مردمی و هنگ پیاده خرمشهر با کمک سپاه پاسداران دلیرانه در مقابله این یورش ددمنشانه، به مدت 35 روز مقاومت کردند ولی نتوانستند از سقوط این شهر جلوگیری کنند و بدین ترتیب خونین شهر در ساعت 16:30 روز چهارم آبان ماه 1359 به اشغال دشمنان غاصب بعث درآمد. اما اشغال خرمشهر توسط نیروهای عراقی، باعث دلسرد شدن نیروهای ایرانی نشد و طی عملیات های متعدد دوباره خرمشهر به خاک ایران بازگردانده شد.

تصویری از عملیات بیت المقدس

اولین عملیات آزادسازی خرمشهر در 15 دی ماه 1359 با نام «نصر» آغاز شد، در این مرحله موفقیت هایی بسیاری حاصل شد ولی به دلیل حفظ دست آوردها و اتخاذ تدابیر سنجیده، نیروهای رزمنده به مواضع قبلی خود بازگشتند. دومین عملیات نیز در تاریخ 20 دی ماه 1359 با نام «توکل» در شمال آبادان انجام شد و باعث عقب نشینی نیروهای دشمن از شرق کارون و تعقیب آن ها در غرب این رودخانه تا نوار مرزی و آزادسازی آبادان از محاصره شد، اما الحاق نشدن یگان ها با یکدیگر و نیز پیش بینی نکردن تدابیر پدافندی سبب عقب نشینی نیروهایی ایرانی گردید. بعد از این عملیات ها در فرماندهی کل قوای مسلح تغییر و تحولاتی صورت گرفت و یکسری طرح هایی برای آزادسازی مناطق اشغالی در دستور کار فرماندهان نظامی قرار گرفت که سه عملیات طراحی شده با نام های: ثامن الائمه (ع)، طریق القدس و فتح المبین به منظور شکست حصر آبادان، آزادسازی بستان، آزادسازی منقه غرب شوش و دزفول با موفقیت اجرا شد. فرماندهان نظامی ایران بعد از کسب موفقیت ها، اقدام به طراحی عملیات مهمی برای آزادسازی خرمشهر با نام «عملیات بیت المقدس» کردند.

اهداف

عملیات بیت المقدس با هدف انهدام دو لشکر از نیروهای عراقی، باز پس گیری حدود 5400 کیلومتر مربع از خاک ایران از جمله شهرهای خرمشهر، هویزه و پادگان حمید، خارج کردن شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از برد توپخانه عراق، تامین مرز بین المللی حد فاصل پاسگاه طلائیه تا شلمچه و در نهایت آزادسازی جاده اهواز- خرمشهر و خارج شدن جاده اهواز- آبادان از برد توپخانه عراق، با رمز « بسم الله القاسم الجبارین یا محمد بن عبدالله (ع)» در 4 مرحله آغاز شد.

مرحله اول عملیات بیت المقدس، در روز 10 اردیبهشت 1361 در غرب کارون آغاز شد. نیروهای ایرانی با عبور از رودخانه، خود را به جاده ی اهواز- خرمشهر رسانده و به ایجاد استحکامات پرداختند و از نقل و انتقالات دشمنان در جاده جلوگیری کردند. اما به دلیل تاخیر در حرکت و وجود باتلاق در کنار جاده اهواز- خرمشهر و نیز تمرکز دشمن در شمال خرمشهر، نیروهای ایرانی نتوانستند به اهداف مورد نظر دست یابند.

مرحله دوم این عملیات، در روز 16 اردیبهشت 1361 شروع شد. رزمندگان ایرانی از جاده اهواز- خرمشهر در قسمت غرب کارون حمله کردند و توانستند در هفده کیلومتری نوار مرزی مستقر شده و موجب عقب نشینی نیروهای عراقی از جفیر، کرخه نور، هویزه و پادگان حمید گردند و در نهایت محور شلمچه- خرمشهر متمرکز شوند.

مرحله سوم عملیات بیت المقدس با حرکت قرارگاه نصر در تاریخ 19 اردیبهشت 1361 به سمت خرمشهر آغاز شد. نیروهای عمل کننده این مرحله شامل 4 تیپ مستقل سپاه و 2 تیپ ارتش بودند. اما هوشیاری دشمن و تمرکز نیرو در خطوط پدافندی آن ها باعث عدم توفیق نیروهای ایرانی شد.

مرحله چهارم این عملیات با هدف نهایی آزادسازی خرمشهر و با رمز « بسم الله القاسم الجبارین یا محمد بن عبدالله (ع)» در روز 1 خرداد 1361 آغاز شد. در این مرحله نیروهای عراقی که در جاده کارون مستقر بودند عقب نشینی کردند و در این بین مرگ فرمانده عراقی مستقر در خرمشهر و قطع ارتباط این نیروها با یکدیگر باعث تضعیف روحیه سربازان عراقی شد و در نهایت عراقی ها در روزهای دوم و سوم خرداد 1361 با قبول شکست خود ناچار به عقب نشینی شدند و خرمشهر پس از 578 روز اشغال، توسط نیروهای بسیج، سپاه، ارتش و مردم در تاریخ 3 خرداد آزاد شد.

نتایج

بدین ترتیب، خرمشهر پس از 19 ماه پایداری و مقاومت سرانجام در ساعت 2 بعدازظهر روز 3 خرداد 1361 به طور کامل آزاد شد و پرچم جمهوری اسلامی ایران بر بالای «مسجد جامع» و پل تخریب شده خرمشهر برافراشته شد.

طی عملیات بیت المقدس نه تنها 5038 کیلومتر مربع از اراضی اشغال شده از جمله: شهرهای خرمشهر، هویزه، پادگان حمید و جاده اهواز- خرمشهر آزاد شد، بلکه شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از تیررس توپخانه دشمن خارج شد و 180 کیلومتر از خط مرزی تامین شد.

طی این عملیات حدود 19 هزار نفر از نیروهای دشمن به اسارت درآمدند و بالغ بر 16 هزار نفر کشته و زخمی شدند.