تب مالت
تب مالت، تب دیوانه‌وار، تب مواج، تب مدیترانه‌‌ای یا بروسلوز بیماری عفونی است که بین حیوانات و انسان قابل انتقال می‌باشد. عامل این عفونت باکتری بروسلا می‌باشد که بین حیوانات و انسان‌ها به صورت مشترک بیماری‌زا است.
این بیماری به نام کاشف باکتری دیوید بروس در سال ۱۸۸۷ نام‌گذاری شده است.
تب مالت در فصل‌هایی که زایش و شیردهی در دام‌ها بیشتر است، مثل فصول بهار و پاییز دیده میشود. حیوانات آلوده‌ای مثل بز، گاو، گوسفند و شتر می‌توانند این بیماری را به انسان‌ها منتقل کنند.
دام‌هایی که به بروسلوز مبتلا باشند، دچار سقط جنین در اولین مرحله از آبستنی خود می‌شوند. این دام‌های آلوده در هنگام سقط جنین و علاوه بر این تا مدتی بعد از سقط، به وسیله‌ی دفع ترشحات بسیار آلوده‌ی محتویات رحمی، سبب آلودگی محیط اطراف خود و همچنین مزارع و مراتع می‌گردد.
همین روند سبب آلودگی محیطی شده و زمینه‌ی آلودگی برای حیوانات دیگر گله و انسان‌های مجاور آن محیط را به راحتی فراهم می‌کند. بدن دام بیمار که فاقد علائم بالینی است، باکتری عامل بیماری (باکتری بروسلا) را به صورت دوره‌ا‌ی از طریق ترشحات موجود در رحم خود دفع می‌کند، که سبب ایجاد خطرات بسیاری برای دام‌های دیگر و انسان‌ها میشود.
میکروب عامل این بیماری که همان میکروب بروسلا است، قابلیت رشد در هر بخش از بدن را دارد. این میکروب با وارد شدن به هر بخش از بدن باعث بروز بیماری در همان بخش میشود. این بیماری می‌تواند به اشکال گوناگون خود را نشان دهد، به همین دلیل نام دیگری که بر این بیماری می‌توان گذاشت، بیماری هزار چهره می‌باشد.
بروسلوز در سراسر کره زمین یافت میشود. با این حال، مناطقی که دارای بهداشت عمومی ضعیف و برنامه بهداشت حیوانات خانگی ضعیف هستند، در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرند. به عنوان مثال آفریقا، آسیا و اروپای شرقی بیشتر در معرض خطر تب مالت هستند.
علائم بیماری تب مالت
از لحظه‌ی تماس فرد با منبع عفونت تا هنگام بروز علائم را دوره‌ی نهفتگی می‌نامند که اغلب اوقات بین ۱ تا ۳ هفته به طول می‌انجامد. لازم به ذکر است که در شرایط مختلف این دوره می‌تواند تا ۶ ماه نیز به طول بیانجامد. بعد از بروز علائم، بر اساس میزان شدت، بیماری به سه مرحله حاد، تحت حاد و مزمن نشان داده میشود.
در فرم حاد بیماری فرد دچار لرزش‌های ناگهانی و درد عمومی در بدن میشود که بیشتر خود را در پشت بدن نشان می‌دهد. در این مرحله فرد بیمار دچار تعریق شدید شده و اشتهای خود را از دست خواهد داد. علاوه بر این ضعف و سستی فرد را در برمی‌گیرد. لازم به ذکر است که در این مرحله از زمان شروع علائم بیش از ۳ ماه نمیگذرد.
هنگامی که بیماری به فرم دیگری که تحت حاد خوانده میشود بروز پیدا کند، در آغاز بیماری همه چیز بی سر و صدا طی خواهد شد و تنها شکایت اصلی بیماری می‌تواند خستگی و ضعف او باشد. در این فرم از تب مالت ۳ تا ۱۲ ماه از شروع بیماری گذشته است.
در صورتی که یک سال از زمان تشخیص بیماری گذشته و فرد هنوز به بیماری مبتلا باشد، آخرین فرم، که شکل مزمن بیماری است نشان داده میشود. علائم در این حالت شامل
تب‌های عود کننده
خستگی
آرتریت
اندوکاردیت یا همان تورم قلب و اسپوندیلیت که نوعی آرتریت التهابی است، می‌باشد.
روش‌های انتقال بیماری تب مالت
شیوه‌های انتقال باکتری بروسلا مختلف می باشد. یکی از این روش‌ها استفاده از محصولات لبنی خام است. باکتری بروسلا توانایی رشد در شیر حیوانات آلوده، بستنی، کره و پنیرهای غیر پاستوریزه‌ی تولید شده از آن شیر را دارد. در صورتی که این محصولات آلوده به مصرف انسان برسند، تب مالت به انسان منتقل خواهد شد. علاوه بر این باکتری می‌تواند از طریق گوشت خام آلوده نیز به انسان منتقل شود.
انتقال بیماری تب مالت
یکی دیگر از راه‌های انتقال باکتری بروسلا به بدن انسان استنشاق این باکتری می‌باشد. این باکتری توانایی پخش شدن در هوا را دارد و در صورت استنشاق هوای آلوده، این باکتری به انسان منتقل شده و انسان بیمار می شود.
در صورتی که فرد با خون اسپرم و یا جنین حیوان آلوده تماس مستقیم داشته باشد احتمال ابتلا به بیماری فرد بسیار بالا می‌رود. لازم به ذکر است افرادی که هر روزه با حیوانات آلوده و یا کلاً با حیوانات در ارتباط هستند، احتمال ابتلای بیشتری به این بیماری دارند. علاوه بر این در صورت وجود زخم های باز بر روی پوست انسان و یا پوست حیوان احتمال انتقال این بیماری به افراد چندین برابر بالاتر می رود.
بروسلوز یا تب مالت معمولاً از یک فرد به فرد دیگر انتقال پیدا نمی‌کند و شیوه‌ی گسترش آن به این گونه نمی‌باشد. اما در برخی موارد مشاهده شده است که زنان باردار در حین زایمان می‌توانند عفونت را به جنین خود منتقل کنند. علاوه بر این زنانی که دارای نوزاد شیرخوار هستند نیز می‌توانند از طریق شیر دادن به نوزاد خود این عفونت را انتقال دهند. عفونت بسیار به ندرت از طریق فعالیت‌های جنسی و یا از طریق خون آلوده به انسان‌های دیگر انتقال پیدا می‌کند.
عوارض بیماری تب مالت
تب مالت از دسته بیماری‌های تلقی می شود که می تواند روی سیستم‌های مختلف بدن تاثیر بگذارد و روی اعضا یا کل بدن ایجاد کند. تب مالت می تواند روی سیستم عصبی مرکزی، کبد، قلب و سیستم باروری تاثیر بگذارد.
در ادامه به بررسی عوارض احتمالی که ممکن است از طریق بیماری تب مالت در بدن ایجاد شود می پردازیم.
آرتریت بیماری آرتریت عمل ایجاد کننده‌ی عفونت مفاصل می باشد که می‌تواند مفاصل ران، مچ پا، دست، زانوها و ستون فقرات را درگیر کند. همچنین این بیماری می تواند منجر به تورم و سفت شدن آن ها شود. التهاب مفاصل بین ستون فقرات و لگن می‌تواند باعث ایجاد دردهای سختی در ناحیه لگن و ستون فقرات شود. گاهی ممکن است آسیب های وارد شده ستون فقرات ولگن دائمی و برگشت ناپذیر باشند.
عفونت طحال و کبد
از آنجا که بیماری تب مالت به روی طحال و کبد اثر می گذارد، می‌تواند باعث شود این دو عضو بیش از حد عادی بزرگ شوند. عفونت طحال و کبد یک بیماری جدی تلقی می شود که در صورت ابتلا به این بیماری باید حتما تحت درمان قرار گرفته شود.
عفونت بیضه ها
عفونتی که باعث می شود بیماری تب مالت ایجاد گردد، می تواند لوله‌های مارپیچی که لوله‌های منی را به هم متصل می کند عفونی نماید. در صورتی که این عفونت در داخل بیضه ها گسترش یابد منجر به تورم شدید بیضه ها می گردد.
عفونت پوشش درونی قلب
از جدی ترین عارضه ای که تب مالت در بدن ایجاد می کند عفونت پوشش درون قلب است.
در صورتی که این عفونت برطرف نشود می تواند دریچه‌های قلب را تخریب نماید و باعث مرگ فرد گردد.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری تب مالت هستند؟
همان‌گونه که ذکر کردیم لازمه‌ی ابتلا به تب مالت مواجه شدن با دام آلوده و یا ترشحات داخل رحمی آن می‌باشد. بنابراین
دامپزشکان
دامداران
کارگران کشتارگاه
مزرعه‌داران
میکروب‌شناسان
و شکارچیان دام
که تقریبا هر روز با دام‌ها در ارتباط هستند، بیشتر از دیگران در معرض آلودگی به این باکتری می‌باشند. هرچند لازم به ذکر است که مردم عادی نیز می‌توانند از طریق مصرف محصولات آلوده با افزایش احتمال ابتلا به این بیماری مواجه شوند.
بیماری تب مالت در بارداری
در صورتی که علائم بیماری تب مالت در دوره بارداری یا شیردهی دیده شود پزشک آزمایش‌ها و چکاپ های معمول را برای زن باردار توصیه نمی کند.
معمولاً برای زنان باردار و شیرده آزمایش های زیر انجام داده می شود:
آزمایش خون
آزمایش کشت ادرار
آزمایش مغز استخوان
بروز بیماری تب مالت در دوره بارداری بسیار نادر است، اما در صورتی که زن باردار به این بیماری مبتلا شود، سقط جنین خیلی به سرعت اتفاق می‌افتد و ممکن است در برخی از موارد مادر نیز جان خود را از دست بدهد.
ممکن است برای زنان شیرده این سوال پیش آید که آیا در صورت ابتلا بیماری تب مالت فرزند نیز به این بیماری دچار خواهد شد؟
از مهم ترین راه‌های انتقال بیماری تب مالت مصرف شیر آلوده است. به همین دلیل در صورتی که مادر به این بیماری مبتلا شده باشد، حتماً باید با پزشک خود مشورت کند. پزشک پس از بررسی وضعیت مادر ممکن روش تغذیه مناسب دیگری برای کودک خود جایگزین نماید.
بیماری تب مالت در حیوانات
از آنجا که بروسلا های ایجاد کننده تب مالت از انواع گوناگونی برخوردار هستند، می‌توانند حیواناتی نظیر:
گاو
گوسفند
خوک و
سگ را آلوده کنند.
در صورتی که حیوانات به این بیماری مبتلا شوند از میزان شیرشان کاسته می شود. همچنین در صورتیکه حیوان باردار باشد جنین از دست می رود. تب مالت می تواند باعث نازایی حیوانات گردد.
بیماری تب مالت در کودکان
در صورتی که از طریق مصرف مواد لبنی آلوده بدن افراد وارد شود می تواند فرد را بیمار کند.
از آنجا که بدن کودکان در مقابل این بیماری ضعیف تر عمل می‌کند می تواند دوره کمون طولانی نزدیک به چند ماه را برای کودک به ارمغان بیاورد.
همان طور که درباره علائم این بیماری خواندید تب مالت باعث ضعف کسالت ناتوانی و دردهای عضلانی در کودک شود. ممکن است کودکان در صورت ابتلا به این بیماری دچار التهاب غدد لنفاوی شوند که این نشانه از شاخص ترین نشانه‌های ابتلا به بیماری تب مالت می باشد.
درمان خانگی بیماری تب مالت
در حال حاضر هیچ واکسن موثری برای انسان در دسترس نیست. جوشاندن شیر قبل از مصرف ، یا قبل از استفاده از آن برای تولید سایر لبنیات، از انتقال از طریق بلع محافظت می کند.
از زمان‌های قدیم گیاه سیر به عنوان یک یک دارو یک گیاهی برای درمان بسیاری از بیماری ها مورد استفاده قرار می گرفت. گیاه سیر با نام علمی الیوم ساتیم شناخته می شود و در طب سنتی کشور یونان، چین و ایران از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
سیر:گیاه سیر با داشتن خواص مختلف ضد باکتریال باعث می شود که سیستم ایمنی تنظیم گردد. از دیگر خواص گیاه سیر می توان به کمک به بهبود عملکرد ایمنی سلول های سفید اشاره نمود.
گیاه سیر از دیرباز برای درمان بیماری‌های عفونی به کار گرفته می شد، امروزه از گیاه سیر برای ساخت قرص کپسول و قطره سیر استفاده می شود. ترکیبات سولفوردار باعث می شود که گیاه سیر خاصیت ضد باکتری خود را حفظ نماید.
با توجه به اینکه داروی ریفامپین بیشتر برای درمان بیماری سل مورد استفاده قرار می گیرد، بهتر است که سیر جایگزین این دارو شود.
استفاده از عصاره آبی گیاه خارشتر می تواند مانع رشد این باکتری عامل این بیماری شود. همچنین شما می توانید از عصاره اتانولی گل میمونی بیابانی استفاده نمایید. این دو عامل می توانند احتمال ابتلا به بیماری تب مالت را کاهش دهند.
گیاه خارشتر:همچنین مصرف برخی از مواد غذایی مانند ماهی کباب شده پیاز انگور گشنیز و کدو می تواند به درمان بیماری تب مالت کمک کند.
به منظور بهبود و درمان این بیماری بهتر است هر روز ۱ قاشق چای خوری پودر نعنا را به همراه دو لیوان آب جوش دم نمایید و طی دو نوبت مصرف کنید. استفاده از دانه عناب می تواند برای بهبود این بیماری موثر واقع گردد.
درمان بیماری تب مالت
برای درمان بیماری تب مالت به وسیله داروهای شیمیایی معمولاً ممکن است پزشک داروهای زیر را تجویز نماید.
داکسی سایکلین: این دارو به افراد بالای ۷ سال داده می شود. به منظور پیشگیری از ناراحتی معده و دیگر عوارض گوارشی لازم است که دارو همراه با غذا یا به همراه دو لیوان آب مصرف گردد. توجه داشته باشید که باید تا نیم ساعت پس از مصرف این دارو از خوابیدن و دراز کشیدن خودداری فرمایید.
استفاده از داروی داکسی سایکلین برای کودکان زیر هفت سال و خانم های باردار نمی گردد.
جنتامایسین: این آمپول از طریق وریدی یا عضلانی به بدن تزریق می شود. این دارو برای خانم‌های باردار و افرادی که بیماری کلیوی دارند تجویز نمی شود. با توجه به نظر پزشک این آمپول ممکن است هر یک هفته یا دو هفته یکبار با دوز متفاوت و تجویز شده توسط پزشک معالج تزریق شود.
ریفامپین: ریفامپین به صورت کپسول یا قطره خوراکی به فروش می رسد. توصیه می شود که این دارو بعد از غذا به همراه یک لیوان آب استفاده شود. با مصرف این دارو ممکن است رنگ ادرار به رنگ زرد متمایل به نارنجی تبدیل شود. این تغییر رنگ ادرار ناشی از بروز مشکل خاصی نمی باشد و نیازمند قطع دارو نیست.
داروی ریفامپین باعث بروز عوارضی در بدن میشود که در ادامه به هر یک از این موارد می پردازیم.
تهوع
استفراغ
نفخ شکم
خارش بدن
کهیر
بی اشتهایی
التهاب کبد
در صورتی که پزشک داروی ریفامپین را برای شما تجویز نمود در صورتی که از هر یک از داروهای زیر استفاده می کنید حتماً به پزشک اطلاع دهید.
کورتون
انسولین
متفورمین
استروژن ها
قرص های ضدبارداری
استاتین
امپرازول
وارفارین
سیپروفلوکساسین: قرص سیپروفلوکساسین یک جایگزین مناسب برای داروی ریفامپین می باشد. این دارو باید با توجه به تجویز و نظر پزشک استفاده گردد، اما معمولاً لازم است هر ۱۲ ساعت یک بار استفاده شود لازم به ذکر است که این دارو برای زنان باردار و افراد زیر ۱۷ سال تجویز نمی گردد.
پیشگیری
به منظور کاهش خطر ابتلا به بیماری تب مالت لازم است اقدامات احتیاطی انجام گردد، که در ادامه به بررسی این اقدامات می پردازیم:
گوشت را کاملاً بپزید: در صورتی که قصد دارید از گوشت استفاده نمایید لازم است به گونه‌ای گوشت را به حفظ آن اید که گوشت کاملا مغز پخت شود زمانی که گوشت کامل و درست پخته می گردد باکتری‌های مضر گوشت مانند سالمونلا و ای کولای از بین می رود.
از محصولات لبنی غیر پاستوریزه استفاده نکنید: طی تحقیقات صورت گرفته روی افرادی که به بیماری تب مالت مبتلا شدند، دانشمندان دریافتند که یکی از راه‌های ابتلا به بیماری تب مالت استفاده از محصولات لبنی خامه به دست آمده از گله‌های بومی است. به همین دلیل بهتر است که از محصولات غیر پاستوریزه استفاده نفرمایید توصیه می شود از شیر، بستنی، ماست و پنیر پاستوریزه استفاده کنید.
استفاده از دستکش: در صورتی که پزشک کشاورز، شکارچی یا کارگر کشتارگاه هستید هنگام لمس بدن حیوانات مریض یا مرده از دستکش استفاده فرمایید. استفاده از دستکش لاستیکی، روپوش و عینک باعث میشود باکتری‌های عفونی به زخم‌های پوستی یا چشم وارد نشود.
حیوانات را واکسینه کنید: استفاده از واکسن تب مالت می تواند از ابتلای افراد به بیماری تب مالت جلوگیری نماید. هنگام واکسینه کردن حیوانات حتماً باید موارد بهداشتی را رعایت فرمایید. از آنجا که واکسن تب مالت زنده می باشد، در صورتی که از هر راهی وارد بدن شود، می تواند فرد را بیمار کند.
تشخیص بیماری تب مالت
برای پیدا کردن باکتری بروسلا لازم است که پزشک نمونه خون فرد مبتلا را بررسی نماید. در صورتی که نیاز باشد ممکن است برای تشخیص بیماری تب مالت از روش دیگری استفاده گردد. پزشک ممکن است هر یک از آزمایش‌های زیر را برای فرد مشکوک به بیماری انجام دهد.
استفاده از اشعه ایکس: از آنجا که اشعه ایکس می تواند آسیب ها و تغییرات ایجاد شده در استخوان را نشان دهد، یک روش کارآمد برای تشخیص بیماری تب مالت محسوب میشود.
کشت مایع مغزی-نخاعی: طی این آزمایش بخش کوچکی از مایع میان مغز و نخاع شما برداشته شده و بررسی می گردد. در این آزمایش عفونت های مننژیت و انسفالیت شناسایی می شود.
سی تی اسکن: در این آزمایش در بافت های بدن نمایان می گردد و پزشک می تواند آسیب های وارده به بافت ها را مشاهده نماید.
آیا بیماری تب مالت واگیردار است؟
احتمال انتقال بیماری تب مالت از یک انسان به انسان دیگر بسیار نادر است اما غیرممکن نیست. به همین دلیل از تماس و ارتباط با فرد آلوده خودداری فرمایید. ممکن است فرد بیمار عامل ایجاد این بیماری را به فرد سالم منتقل نماید.
زمان مراجعه به پزشک
افرادی که سابقه‌ی تماس با دام‌های آلوده یا مشکوک به تب مالت داشته‌اند و یا افرادی که از فرآورده‌های لبنی آلوده استفاده کرده‌اند افراد مشکوک بیماری تب مالت می‌باشند. در صورتی که این افراد دچار علائمی مانند بی‌اشتهایی، تب، تعریق شبانه و درد عضلانی نیز باشند، لازم است که برای انجام آزمایشات و بررسی‌های لازمه به پزشک مراجعه کنند.
پزشک متخصص پس از بررسی کامل علائم و با توجه به جواب آزمایشات درمان مناسب را برای فرد در نظر می گیرد. تب مالت در مراحل اولیه‌ی بیماری به دلیل اینکه علائمی مانند آنفولانزا و سرماخوردگی دارد، به سختی تشخیص داده میشود. به همین دلیل تشخیص به موقع آن بسیار مهم می‌باشد.