مرداویج
مرداویج یا ابوالحجاج مرداویج بن زیار در دیلم، فومنات به عنوان پادشاه ایران در سلسله آل زیار بود.مرداویج در تاریخ ۳۱۹ قمری به پادشاهی رسید و تا تاریخ ۳۲۳ قمری حکومت کرد. در این مدت مرکز حکومت او اصفهان بود. سرانجام بعد از مرداویج، وشمگیر به پادشاهی رسید. او بنیان‌گذار دودمان زیاریان در سده چهارم هجری و دهم میلادی است. مرداویج با لشکرکشی‌های پیاپی توانست بر سرزمین‌های گرگان، قومس، طبرستان، دیلم، گیلان، قزوین، ری، اصفهان و خوزستان فرمان راند و خود را شاهنشاه بنامد. مرداویج پس از کشتن داعی، حسن بن قاسم، مدتی در خدمت اسفار بود. پس از مدتی مرداویج در ائتلافی علیه اسفار بن شیرویه تشکیل داد که شامل محمد بن مسافر و ماکان بن کاکی می‌شد. مرداویج با از میدان خارج کردن اسفار توانست تمامی قلمرو او را خود به دست آورد. او پس از قدرت یافتن، در سال ۳۱۹ هجری با لشکرکشی به همدان توانست پیروزی بزرگی به دست آورد و سپس خوزستان و اصفهان را هم به قلمرو خود افزود.مرداویج گرچه در ابتدا به خلافت عباسی اعلان اطاعت کرد، ولی اواخر قصد داشت حکومت ساسانیان را احیا کند. وی در نامه‌ای به ابن وُهبان از قصد خود برای فتح بغداد و به تخت نشستن در تیسفون خبر داده‌است. وی با برتر دانستن ایرانیان بر عرب‌ها و مردمان ترک موجب اختلاف‌افکنی میان سربازان ترک و دیلمی خود شد که در نهایت منجر به قتل او توسط سربازان تُرکش شد. پس از مرداویج سردارانش با وُشمگیر، برادر او، بیعت کردند.
| مرداویج | |
|---|---|
| نام کامل: | ابوالحجاج مرداویج بن زیار |
| لقب(ها): | ابوالحجاج |
| محل تولد: | دیلم، فومنات |
| تاریخ فوت: | ۳۲۳ قمری |
| محل فوت: | اصفهان |
| محل دفن: | قلعه گبری، ری |
| سلسله: | آل زیار |
| قلمرو: | مناطق شمالی، مرکزی و غربی ایران |
| مرکز حکومت: | اصفهان |
| شاه بعدی: | وشمگیر |
| آغاز سلطنت: | ۳۱۹ قمری |
| پایان سلطنت: | ۳۲۳ قمری |
| نام پدر: | زیار |
قلمرو
در منابع قلمرو حکومت مرداویج 'مناطق شمالی، مرکزی و غربی ایران' ذکر شده است.
درگذشت
مرداویج سرانجام در تاریخ ۳۲۳ قمری در اصفهان درگذشت.