لثه
لثه بافت پوشاننده‌ی استخوان فک است که دندان ها را بر جای خود نگه می‌دارند. لثه از جنس پوست است با این تفاوت که یک لایه کم دارد. لثه بر خلاف پوست طبقه شاخی ندارد؛ به همین علت است که لثه کمی از پوست ظریف تر و حساس تر است.
لثه از چند لایه طبقات جلدی تشکیل شده که هر یک وظایفی را بر عهده دارند. به عنوان مثال، یکی از این طبقات که زیر همه قرار گرفته است، تولید رنگدانه سیاه می‌کند. در بعضی افراد که رنگ چهره‌ای گندمی دارند، ممکن است دچار سیاهی لثه یا تیرگی لثه باشند.
در زیر این طبقات بافت همبندی وجود دارد که مملو از الیاف کلاژن هستند. این فیبر های کلاژن علاوه بر اینکه به لثه حالت نرم می‌دهند، داربست محافظی هستند که از بخش استخوانی زیر در برابر محیط محافظت می‌نمایند. هرچه این طبقه ضخیم تر باشد لثه مقاوم تر است و در برابر تحلیل لثه مقاومت بیشتری را از خود نشان می‌دهد. در عمل پیوند لثه نیز در واقع این بافت همبند را به زیر لثه نازک شده پیوند می‌زنند تا مقاومت آن بیشتر شود.
لابه‌لای این فیبر های کلاژن مملو از سلول های سازنده بافت همبند و سلول های دفاعی و عروق خونی است که وظیفه تغذیه لایه های بالایی خود را بر عهده دارند.
مشکلات لثه
دهان انسان دائم در حال غذا خوردن، صحبت کردن و فعالیت است که همه این موارد لثه را به چالش می‌کشند. با توجه به اینکه به طور معمول لثه در برابر این مسائل مقاومت می‌کند، باز هم دچار مشکلاتی می‌شود. مهم‌ترین مشکلات لثه عبارت‌اند از:
- التهاب و عفونت لثه
- آبسه لثه
- تحلیل لثه
- سیاهی لثه یا تیرگی لثه
- بیماری لثه
- افزایش حجم لثه
- خونریزی لثه
التهاب و عفونت لثه
عفونت به معنی ورود باکتری ها و ویروس ها به داخل بافت زنده می‌باشد. در لثه عمده دلیل التهاب و عفونت لثه باکتری های دهان و باکتری هایی است که درون جرم دندان لانه دارند. این باکتری ها با ورود به لثه ایجاد التهاب و پرخونی می‌کنند. درد و پرخونی و عفونت لثه در نتیجه فعالیت باکتری ها در آن می‌باشد.
اولین درمان التهاب و عفونت لثه مسواک زدن صحیح و استفاده از نخ دندان است. با کمک این وسایل باکتری ها و مواد غذایی که از آن تغذیه می‌کنند از روی دندان ها و لثه پاک می‌شوند. در نتیجه سیستم دفاعی بدن می‌تواند به راحتی از پس آن تعدادی که وارد لثه شده‌اند بر آمده و خود را درمان کند.
البته کسانی که دچار التهاب و عفونت لثه هستند معمولا جرم دندانی زیادی دارند. این جرم دندانی محل تجمع باکتری ها است. بر روی جرم دندان هر چقدر مسواک بزنید فایده‌ای ندارد. تنها راه حذف این جرم ها جرم گیری دندان است. با حذف این جرم ها لثه به سرعت درمان می‌شود.
آبسه لثه
آبسه معمولا در قسمت‌های مختلف بدن، به صورت کیسه چرکی به وجود می‌آید. اما آبسه لثه، کیسه‌ای چرکی است که فقط بافت لثه را درگیر می‌کند. این عارضه گاهی اوقات با نام آبسه پریودنتال نیز شناخته می‌شود. اگر فردی به چنین عفونتی دچار شود، معمولا درد بسیار شدیدی را تجربه می‌کند. معمولا شکل این آبسه‌ها، همانند توپ‌های قرمز رنگی هستند که در بافت لثه نمایان می‌شوند.
علائم
درد مستمر و شدید
افرادی که در لثه خود چنین آبسه‌هایی را تجربه می‌کنند، معمولا با درد خیلی شدیدی مواجه می‌شوند که گاهی اوقات تحمل آن را سخت می‌کند.
عفونت
معمولا در اطراف آبسه‌های لثه، عفونت نیز دیده می‌شود که می‌تواند به تشخیص بیمار کمک کند.
نمای قرمز و ملتهب در اطراف آبسه
با توجه به اینکه در بدن التهابی ایجاد می‌شود، نمای قرمز رنگی در اطراف آبسه لثه دیده می‌شود.
حساسیت نسبت به گرما و سرما
اگر در هنگام خوردن غذاهای خیلی گرم یا سرد، احساس ناراحتی و حساسیت به شما دست می‌دهد، احتمالا دچار این عارضه شده‌اید. البته حساسیت به تنهایی نمی‌تواند نشان دهنده وجود آبسه باشد. چرا که از علائم سایر بیماری‌های دهان نیز به شمار می‌رود.
درد شدید در هنگام خوردن غذا
گاهی اوقات به دلیل عوارضی که این عفونت به وجود می‌آورد، فرد در هنگام جویدن غذا احساس درد می‌کند. این درد احتمالا به دلیل التهابی است که در لثه به وجود آمده است.
لق شدن دندان
یکی از عوارضی که آبسه در لثه به جا می‌گذارد، از دست دادن اتصال لثه به دندان است. همین موضوع سبب لق شدن دندان بیمار می‌شود.
احساس مزه بد در دهان
با توجه به اینکه در چنین افرادی، چرک از آبسه لثه ترشح می‌شود، گاهی اوقات احساس مزه بدی در دهان خود می‌کنند.
ترشحات چرکی
یکی از علائم وجود آبسه لثه، همین ترشحات چرکی است. اگر ضایعه‌ای در بافت لثه شما به وجود آمده باشد که شکل آن شبیه آبسه باشد اما ترشح چرکی نداشته باشد، آن ضایعه دیگر آبسه نخواهد بود.
درجه بالای حرارت بدن و تب
هر زمان که در بافتی از بدن التهاب وجود داشته باشد، به دنبال آن تب هم به وجود خواهد آمد.
تحلیل لثه
تحلیل لثه (به انگلیسی: Gum Recession) همان عقب‌نشینی لثه است که سبب بیرون‌زدگی ریشه دندان‌ها می‌شود. بافت اطراف دندان به تدریج شروع به تحلیل رفتن می‌کند و دندانپزشک در معاینات دوره‌ای متوجه این عارضه شایع می‌شود.
عقب‌نشینی لثه یکی از مشکلات شایع دندانپزشکی است که برخی افراد بدون اینکه خودشان متوجه شوند دچار آن می‌شوند. شاید در ابتدا از لحاظ ظاهری تغییری در لثه ایجاد نشود اما در بلند مدت علاوه بر شکل ظاهری ناپسند دندان‌ها، عاملی برای بیماری‌های دهان و دندان به‌شمار می‌آید.
علائم
- تورم یا قرمزی لثه
- لق و شل شدن دندان‌ها
- خونریزی لثه با مسواک زدن دندان‌ها
- خونریزی لثه پس از خوردن غذاهای سفت
- بلندتر دیده شدن دندان‌ها
علت‌ها
- سابقه خانوادگی
- تغییرات هورمونی مانند بارداری
- شیوه غلط مسواک زدن
- بیماری‌های پریودنتال
- مشکل ساختاری دندان‌ها (کجی و نامرتب بودن)
- عدم مراقبت صحیح از دندان‌ها
- دندان‌قروچه
- مصرف دخانیات و سیگار کشیدن
سیاهی یا تیرگی لثه
رنگ لثه در افراد مختلف، متفاوت بوده و لثه های تیره و سایر تغییرات در آن می‌تواند ناشی از یک بیماری یا سایر عوامل سبک زندگی باشند؛ از جمله:
ملانین
بدن ما انسان ها به طور طبیعی ملانین تولید می‌کند، ماده‌ای که به پوست، مو و چشم ها رنگ می‌بخشد. هر اندازه که میزان ملانین در بدن فرد بیشتر باشد، موها، پوست یا چشمان نیز تیره تر خواهند بود. تیرگی لثه نیز ممکن است به دلیل وجود ملانین بیشتر باشد. از این رو اگر لثه های فردی همیشه تیره بوده است، جای هیچ گونه نگرانی وجود ندارد.
اما اگر رنگ لثه در طی مدت کوتاهی تغییر کرده و یا نواحی سیاهی روی آن پدید آمده است، احتمالا ملانین در آن دخیل نبوده و یک مسئله دیگر در آن نقش دارد.
سیگار کشیدن
سیگار و استعمال دخانیات علاوه بر سلامت کلی و دهان و دندان افراد را تهدید می‌کنند، می‌توانند سبب تغییر لثه نیز باشند. این مسئله به عنوان ملانوز سیگاری (به انگلیسی: smoker’s melanosis) شناخته می‌شود. سلول های خاصی در بدن به نام ملانوسیت، ملانین تولید می‌کنند و نیکوتین موجود در توتون و تنباکو می‌تواند سبب تولید ملانوسیت بیش از حد شود.
دارو
برخی از داروها نیز ممکن است سبب تیرگی لثه شوند. برای مثال از داروی ماینوسیکلین (به انگلیسی: Minocycline) برای درمان آکنه و برخی عفونت ها مانند کلامیدیا استفاده می‌شود. یکی از عوارض جانبی غیر معمول ماینوسیکلین رنگدانه یا تغییر رنگ است که می‌تواند گاهی اوقات در دهان ایجاد شود. در این صورت فرد باید در مورد تغییر رنگ ناشی از داروها با پزشک خود صحبت کند تا داروهای جایگزین را به او معرفی کند.
بیماری آدیسون (Addison’s disease)
بیماری آدیسون، که به پرکاری آدرنال یا نارسایی اولیه آدرنال نیز معروف است، یک اختلال اکتسابی غیر معمول است که به دلیل کمبود هورمون‌های ترشح شده از غدد فوق کلیوی ایجاد می‌شود. علائم اولیه این بیماری عبارتند از:
- خستگی
- احساس تشنگی بیش از حد
- لاغری ناخواسته
- تضعیف عضلات
با پیشرفت بیماری آدیسون، فرد همچنین ممکن است تیرگی لثه ها و لب ها را نیز تجربه کند. اصطلاح پزشکی این مسئله تحت عنوان‌هایپر پیگمانتاسیون نیز شناخته می‌شود.
بیماری آدیسون علاوه بر اینکه بر لب ها و لثه ها تأثیر می‌گذارد، می‌تواند لکه های تیره رنگی نیز در سایر نواحی بدن بر جای بگذارد. متداول ترین این نواحی عبارتند از زانو، مچ دست، خطوط کف دست و اطراف زخم های بدن.
در صورت عدم درمان بین بیماری، عوارض شدیدی برای بدن ایجاد خواهد شد. اگر سطح هورمون خیلی پایین بیاید می‌تواند در آدرنال اختلالات جدی را به بار آورد. علائم این اختلال عبارتند از کم آبی شدید، تنفس سریع و کم عمق، خواب آلودگی و رنگ پریدگی و پوست نرم.
بیماری لثه
بیماری لثه طیف وسیعی از مشکلات را در بر می‌گیرد. التهاب و عفونت لثه و آبسه لثه همگی جزء بیماری های لثه هستند. بیماری های خود ایمنی در اثر واکنش سیستم دفاعی بدن در برابر خودش است. بطور معمول سیستم دفاعی بدن خودش را می‌شناسد و واکنشی نسبت به خود بدن نمی‌دهد. در اثر استرس ها سیستم دفاعی بدن دچار اختلال شده و به اشتباه طبقه‌ای از لایه های سلولی لثه را دشمن پنداشته و نسبت به آن وارد عمل می‌شود. مهم‌ترین بیماری های خود ایمنی لثه عبارت‌اند از:
- آفت دهان
- پمفیگوس
- پمفیگوئید
- لکوپلاکیا
- لوپوس
درمان همه این بیماری های خود ایمنی دهان استفاده از کورتون جهت تضعیف سیستم دفاعی بدن است که به شدت تحریک شده است. با لیزر دندان می‌توان آفت دهانی را برداشت تا درد کمتر شود.
افزایش حجم لثه
افزایش حجم لثه به رشد بی‌رویه لثه‌های فرد بیمار گفته می‌شود. این بیماری که به آن‌هایپرپلازی لثه یا هایپرتروفی لثه نیز گفته می‌شود، می‌تواند ناخوشایند باشد و سبب ناراحتی، مشکل در گفتار، مشکل در جویدن و هالیتوز یا همان بوی بد دهان شود.
خونریزی لثه
اگر پلاک روی دندان از بین نرود سفت شده و به بافت زیر لثه نفوذ پیدا می‌کند. در نهایت لثه ها خونریزی کرده و متورم می‌شوند. بیماری پریودنتیت گونه پیشرفته‌ای از بیماری لثه است که در طولانی مدت به استخوان اطراف دندان آسیب می‌زند و موجب عفونت دندان و از دست دادن دندان می‌شود.