زبان (عضو)
زبان انسان یک اندام عضلانی متحرک است که در داخل دهان قرار دارد و تا حدی تا قسمت بالایی گلو امتداد دارد.
زبان انسان یک عضله واحد نیست، بلکه یک هیدرواستات عضلانی است. در اصل، زبان یک ساختار بیولوژیکی قوی و انعطاف پذیر است که شامل یک دسته کامل از فیبرهای عضلانی است اما ساختار اسکلتی ندارد.
انسان به کمک زبان می‌تواند تکلم کند، غذا را جویده و هضم کند. در واقع زبان هم یکی از اعضای گوارشی بدن است. می‌توان گفت حس چشایی فقط در انحصار زبان است. همچنین زبان قوی ترین ماهیچه بدن است.
در شرایط عادی، زبان یک اندام صورتی و عضلانی است که در داخل حفره دهان قرار دارد و توسط غدد بزاقی اصلی و فرعی مرطوب نگه داشته می‌شود، که این رطوبت به اندام در جهت تسهیل بلع، گفتار و درک چشایی کمک می‌کند. در حالی که طول زبان در بین افراد تنوع قابل توجهی دارد، به طور متوسط طول این اندام تقریباً 10 سانتی‌متر می‌باشد.
زبان هرکس مانند اثر انگشت، متفاوت است. اثر انگشت هرکس با دیگری متفاوت است. این موضوع در مورد زبان هم صادق است. یعنی اثر زبان هرکس با دیگری متفاوت است و می‌تواند برای تشخیص هویت افراد مورد استفاده قرار بگیرد.
رنگ زبان، نشانگر وضعیت سلامتی
زبانی که کاملاً به رنگ صورتی باشد، نشان از سلامت بدن فرد دارد. هرگونه تغییر رنگی در زبان نشانه یک بیماری است. به عنوان مثال، اگر رنگ زبان سفید شود به معنی وجود بیماری‌های باکتریایی و قارچی در بدن است و رنگ زرد زبان نشان دهنده مشکلات کبدی و معده‌ای می‌باشد.
تشخیص طعم
وقتی انسان سرما می‌خورد، دچار گرفتگی بینی می‌شود، بنابراین طعم غذاها را تشخیص نداده و همه چیز برای او بی‌مزه می‌شود. این وضعیت به همکاری بین بینی و زبان اشاره می‌کند، زبان مزه‌ها و بینی طعم‌ها را تشخیص می‌دهد.
زبان در ترمیم خود سریع ترین عملکرد را در بین سایر اعضای بدن دارد. دلیل آن هم به دلیل وجود بزاق و بافت بنیادین آن است.
زبان کوچک
زبان کوچک (به انگلیسی: The palatine uvula) که به عنوان (uvula) نیز شناخته می‌شود، قطعه اشکی شکلی از بافت نرم است که از سقف دهان شما آویزان بوده و بخشی از کام نرم است. زبان کوچک از مقادیر کمی بافت همبند نازک، غدد تولید کننده بزاق و بافت ماهیچه‌ای ساخته شده است. هنگامی که غذا می‌خورید، کام نرم و زبان کوچک شما به سمت عقب رانده می‌شود تا از بالا رفتن مواد غذایی و مایعات از بینی جلوگیری شود. همچنین اگر مقدار زیادی غذا یا یک جسم بزرگ به پشت گلو منتقل شود، با تحریک رفلکس، از خفگی جلوگیری می‌کند.
آناتومی
سپتوم زبانی
دو طرف چپ و راست زبان توسط یک بخش عمودی از بافت فیبری که به «سپتوم زبانی» معروف است، از هم جدا شده‌اند.
شیارهای سولکوس
یک تقسیم بندی در طول زبان به جز در قسمت پشت حلق انجام می‌شود و به صورت شیارهایی به نام «سولکوس» قابل مشاهده است.
شیار انتهایی
یک شیار انتهایی که V شکل است زبان انسان را به دو قسمت پشتی و جلویی تقسیم می‌کند:
- قسمت جلویی زبان تقریبا دو سوم طول دارد.
- قسمت پشتی زبان نیز نزدیک ترین قسمت به حلق می‌باشد که تقریباً یک سوم طول آن را تشکیل می‌دهد.
این قسمت ها با توجه به موقعیت رشد جنین و شکل‌گیری اعصاب آن ها متفاوت هستند.
غشای موکوزی
زبان دارای یک غشای موکوزی می‌باشد که تمام سطح آن را پوشش می‌دهد. این غشای موکوزی از دو لایه تشکیل شده است که مانع ورود میکروب‌ها و مواد بیماری‌زا به داخل بدن و دستگاه گوارش می‌شوند. یعنی این لایه مواد و آنزیم‌هایی را از خود ترشح می‌کند که به محض ورود عوامل بیماری‌زا به دهان، آن ها به این مواد چسبنده می‌چسبند و این آنزیم‌ها سبب از بین رفتن مواد بیماری‌زا و آلوده می‌شوند.
عضله‌ها
زبان دارای ۸ عضله است که آن ها را به دو گروه بیرونی و درونی تقسیم می‌کنند. عضله‌های درونی (۴ عضله) هیچ اتصالی به استخوان ندارند ولی عضله‌های بیرونی (۴ عضله) به استخوان‌ها وصل شده و به همراه شکل زبان می‌توانند سبب تغییر موقعیت زبان شوند.
از جمله عضله های درونی می‌توان به عضله طولی فوقانی، عضله طولی تحتانی، عضله عمودی و عضله عرضی اشاره داشت. عضله‌های بیرونی نیز شامل عضله چانه‌ای- زبانی، عضله لامی- زبانی، عضله نیزه‌ای- زبانی و عضله کامی- زبانی هستند.