تنگی دریچه آئورت

تنگی دریچه آئورت (Aortic stenosis) یا AS یکی از انواع بیماری آئورت قلب و یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین مشکلات دریچه‌ای قلب است. اسم این بیماری کاملا گویای وضعیت است.

تنگی دریچه آئورت

دریچه‌ی آئورت دریچه‌ای است که خون را از بطن چپ به درون سرخرگ آئورت که سرخرگ اصلی خروجی از قلب است و خون را به اندام‌ها می‌فرستد، هدایت می‌کند.

این دریچه دارای ۳ ساختار برگه‌مانند انعطاف‌پذیر است که همانند دروازه‌های آن عمل می‌کنند و فقط به سمت خارج از بطن و به سمت درون آئورت باز می‌شوند و وقتی که بطن چپ شل می‌شود، با فشار خون از درون آئورت به سمت بطن چپ، بسته می‌شوند و جلوی بازگشت خون به درون بطن را می‌گیرند.

وقتی که این دریچه تنگ شده باشد، اصطلاحا گفته می‌شود که «تنگی دریچه آئورت» رخ داده است. این مشکل سبب کاهش سرعت عبور خون از این دریچه‌ی حیاتی به سمت سرخرگ آئورت می‌شود و ممکن است سبب افزایش فشار در بطن چپ شود.

با اینکه بعضی از افراد به دلیل یک نقص قلبی مادرزادی به نام دریچه‌ی آئورت دوطرفه (bicuspid aortic valve) دچار مشکل تنگی دریچه آئورت می‌شوند اما این وضعیت عموما، با افزایش سن به دلیل تجمع کلسیم روی برگه‌های دریچه‌ی آئورت یا آسیب دیدن برگه‌های این دریچه، ایجاد می‌شود و میزان خون خروجی از بطن چپ به سمت اندام‌ها را محدود می‌کند.

درمان این بیماری آئورت قلب به شدت آن بستگی دارد. ممکن است برای درمان این وضعیت نیاز به جراحی و جایگزینی دریچه‌ی معیوب با یک دریچه‌ی مصنوعی باشد. اگر این بیماری درمان نشود، می‌تواند منجر به مرگ شود.

علائم تنگی دریچه آئورت

اکثر افراد مبتلا به تنگی دریچه آئورت، تا زمانی که مشکل زیاد نشود و محدودیت خروج خون از بطن چپ افزایش نیابد، علائم قابل توجهی تجربه نمی‌کنند. علائم این بیماری عبارتند از:

درد قفسه سینه

ضربان قلب تند و تپش قلب

تنفس دشوار یا تنگی نفس

احساس گیجی، سرگیجه یا حتی غش کردن

احساس دشواری در پیاده‌روی مسافت‌های کوتاه

تورم در مچ یا کف پا

اختلالات خواب

کاهش سطح فعالیت یا کاهش توانایی انجام فعالیت‌های طبیعی

نوزادان یا کودکانی که به یک نوع مادرزادی از تنگی دریچه آئورت مبتلا باشند، ممکن است علائم زیر را بروز دهند:

خستگی و بی‌حالی پس از فعالیت فیزیکی

عدم افزایش وزن

کم‌خوری

مشکلات تنفسی

علت

تنگی آئورت سه علت اصلی دارد:

اولین علت تنگی آئورت رسوب کلسیم در کاسپ های دریچه آئورت در اثر افزایش سن و استفاده مکرر از دریچه است. رسوب کلسیم باعث سفت و استخوانی شدن دریچه ، از بین رفتن انعطاف دریچه و تنگ شدن دهانه خروجی قلب خواهد شد. تنگی آئورت بیماری حادی نیست و از زمان شروع تنگی تا علامتدار شدن بیمار شاید سالها طول بکشد.

علت دوم تنگی آئورت ، دریچه "آئورت بای کاسپید (Bi-cuspid Aortic Valve, BAV)" است. دریچه آئورت در حالت نرمال سه عدد کاسپ دارد.  برخی از افراد به صورت مادرزادی دو و ندرتا یک یا چهار کاسپ آئورت دارند. این تغییر در تعداد کاسپ های دریچه آئورت باعث تغییر در مسیر گردش خون از خلال دریچه و آسیب زودرس آن خواهد شد. لذا افرادی که به اختلال BAV ، دچار هستند ده تا بیست سال زودتر از بقیه دچار رسوب کلسیم و تنگی دریچه آئورت خواهند شد.

علت سوم تنگی آئورت ، بیماری روماتیسمی قلب است. این بیماری ناشی از واکنش بدن به عفونت و فارنژیت استرپتوکوکی در دوران طفولیت است که در سنین بزرگسالی خود را به صورت تنگی و نارسایی دریچه های قلب نشان می دهد.

تشخیص

الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب: در این روش از طریق الکترودهایی که به پوست متصل می‌شوند، فعالیت الکتریکی قلب بررسی می‌شود. با کمک نوار قلب می‌توان بزرگ شدن بطن‌های قلب، بیماری‌های قلبی و آریتمی قلبی را تشخیص داد.

رادیولوژی سینه: رادیولوژی اشعه ایکس سینه به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد که آیا قلب بزرگ شده است یا نه، این حالت در هنگام تنگی دریچه آئورت رخ می‌دهد. همچنین عکس‌ها بزرگ شدن احتمالی آئورت و یا رسوب کلسیم روی دریچه آئورت را نشان می‌دهد. از طرفی دیگر عکس رادیولوژی اشعه ایکس به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت ریه‌های بیمار را هم بررسی کند.

تست ورزش و تست استرس: تست ورزش به پزشکان کمک می‌کند تا علائم و نشانه‌های تنگی دریچه آئورت را در هنگام انجام فعالیت‌های فیزیکی بررسی کنند. همچنین این تست‌ها به تشخیص شدت عارضه هم کمک می‌کنند. اگر فرد قادر به ورزش کردن نباشد، داروهای خاصی به بیمار داده می‌شود که روی قلب همان اثری را می‌گذارند که ورزش ایجاد می‌کند.

سی تی اسکن قلبی: سی تی اسکن قلبی تصاویر دقیقی از قلب و دریچه‌های قلبی ایجاد می‌کند. پزشکان از این روش برای اندازه‌گیری سایز آئورت و بررسی دقیق‌تر دریچه آئورت استفاده می‌کنند.

ام آر آی قلبی: در این روش از امواج رادیویی در یک میدان مغناطیسی برای تهیه تصاویر دقیق و پر از جزئیات از قلب استفاده می‌شود. این روش کمک می‌کند تا شدت بیماری مشخص شده و اندازه آئورت هم مشخص شود.

کاتتریزاسیون قلبی: این روش به صورت معمول برای تشخیص بیماری تنگی دریچه آئورت استفاده نمی‌شود، تنها در صورتی که سایر روش‌ها قادر به تشخیص بیماری و یا شدت آن نباشند از این روش استفاده می‌شود. در این روش پزشک لوله‌ای بسیار نازک یا کاتتر را از طریق رگ خونی بازو و یا کشاله ران وارد بدن کرده و از آن‌جا آن را به سمت یکی از شریان‌های قلبی هدایت می‌کند.

درمان

بالون والووپلاستی

پزشکان ممکن است یک پروسه درمانی را به کمک لوله ای باریک و بلند با نام کاتتر جهت تعمیر دریچه دارای ورودی باریک در پیش گیرند.

در این پروسه ی درمانی که با نام بالون والووپلاستی شناخته می شود، پزشک یک کاتتر را به همراه بالن بر روی شریان بدن در دست یا کشاله ران قرار می دهد و آن را به سمت دریچه آئورت حرکت می دهد.

پزشکی که این پروسه را انجام می دهد، سپس بالن را باد می کند تا باعث باز شدن دریچه آئورت بیمار شود. سپس این بالن از حالت باد شده خارج می شود و به همراه کاتتر از بدن خارج خواهد شد.

این پروسه می تواند تنگی دریچه آئورت را در نوزادان و کودکان درمان کند. با این حال دریچه آئورت معمولا دوباره در بزرگسالانی که این عمل را انجام داده اند تنگ می شود پس این عموما فقط در بزرگسالانی انجام می شود که توان انجام عمل جراحی را ندارند و یا منتظر یک عمل جراحی تعویض دریچه آئورت هستند چرا که معمولا نیاز به پروسه های اضافی جهت درمان تنگی در طول زمان دارند.

تعمیر دریچه آئورت

جراحان به ندرت برای درمان مشکل باریک شدن دریچه آئورت، آن را تعمیر می کنند و در حالت عمومی درمان این بیماری نیاز به تعویض دریچه آئورت دارد. جهت تعمیر و رفع عیب دریچه آئورت، جراحان ممکن است بافت های پره ای دریچه ها را از هم جدا کنند.

تعویض دریچه آئورت

پروسه درمانی تعویض دریچه آئورت معمولا برای درمان تنگی این دریچه انجام می شود. در این روش درمانی متداول و رایج، پزشک جراح شما دریچه آسیب دیده را از بدن خارج کرده و یک دریچه مکانیکی یا دریچه ای ساخته شده از گاو، خوک یا بافت قلب انسان را جایگزین آن خواهد کرد.

پزشک معالج شما پیرامون نکات مثبت و منفی هر نوع دریچه جهت قرار گرفتن در بدن صحبت خواهد کرد و در نهایت اعلام می کند که کدام گزینه در شرایط شما ایده آل تر است.

پزشکان ممکن است یک پروسه درمانی کمتر تهاجمی با نام تعویض دریچه آئورت ترانسکاتتر یا همان TAVR را جهت تعویض یک دریچه آئورت تنگ شده مورد استفاده قرار دهند. TAVR ممکن است گزینه روی میز برای افرادی باشد که در معرض خطر معمولی یا خیلی زیاد عوارض مختلف از عمل تعویض دریچه آئورت باشند.

در عمل جراحی تعویض دریچه آئورت ترانسکاتتر یا همان TAVR، پزشکان یک کاتتر را وارد پا یا قفسه سینه شما کرده و آن را به سمت قلب هدایت می کنند.

سپس یک دریچه جایگزین توسط کاتتر وارد شده و به سمت قلب هدایت می شود. یک بالن ممکن است در دریچه باد شود و یا برخی از دریچه ها ممکن است خودشان باز شوند. پس از این که دریچه در محل مربوطه قرار گرفت، پزشکان کاتتر را از رگ خونی شما خارج می کنند.

همچنین ممکن است پزشکان یک پروسه درمانی کاتتر را جهت وارد کردن دریچه تعویضی به یک بافت بیولوژیکی مشکل دار که دیگر به خوبی کار نمی کند، استفاده کنند.

پیشگیری

همانطور که واضح است هیچ راهی برای پیشگیری از تنگی مادرزادی دریچه آئورت وجود ندارد اما در مورد تنگی دریچه آئورت به دلیل سالخوردگی چطور؟

تازگی‌ها مشخص شده است که این بیماری، اشتراکاتی با بیماری تصلب شرایین یا آترواسکلروز (atherosclerosis) دارد. بیماری تصلب شرایین کاملا قابل کنترل و پیشگیری است. به علاوه، نشان داده شده است که عوامل خطر (risk factors) تصلب شرایین با تجمع کلسیم روی دریچه‌ی آئورت مرتبط هستند.

با اینکه امکان کنترل این عوامل خطر وجود دارد اما تاکنون هیچ روشی برای پیشگیری از تنگی دریچه آئورت معرفی نشده است. به علاوه، پیشرفت این وضعیت نیز کاملا خارج از کنترل است.

با این حال، شاید و فقط شاید روش‌های عمومی پیشگیری از بیماری‌های قلبی مثل ورزش کردن (البته با اجازه‌ی پزشک در صورت داشتن علائم تنگی دریچه آئورت)، تغذیه‌ی سالم و مصرف مقدار کافی چربی‌های امگا-۳ و کاهش مصرف نمک، الکل، سیگار، قند و چربی‌های ناسالم، بتوانند روند پیشرفت تنگی دریچه آئورت را کنترل کنند.