ملایر

مَلایِر شهری تاریخی در غرب ایران است. این شهر مرکز شهرستان ملایر و در ۳۸۶ کیلومتری غرب پایتخت و در ۷۰ کیلومتری جنوب شرقی مرکز استان واقع شده‌است. این شهر از نظر جمعیت دومین شهر بزرگ استان همدان، به‌شمار می‌آید. نام ملایر ترکیبی از دو واژه «مال» و «آیر» است که به معنای «سرزمین آریایی‌ها» است، برخی نیز واژه ملایر را ترکیب دو واژه «مال» و «اگر» به معنای سرزمین آتش می‌دانند. بررسی تپه نوشیجان آتشکده و قلعه‌ای باستانی در ۱۵ کیلومتری غرب این شهر با کاوش‌های باستان‌شناسان در این تپه باستانی سه طبقه شناسایی شد که طبقه اول را به مادها، طبقه دوم را به هخامنشیان و طبقه سوم را به ساسانیان نسبت می‌دهند.

دانشنامه ایرانیکا ملایر را به عنوان یکی از مراکز گویشوران زبان لری و زبان لکی معرفی می‌کند.

اطلاعات شهر
کشور:	ایران
استان:	همدان
شهرستان:	ملایر
بخش:	مرکزی
نام(های) پیشین:	مال‌آگر، مل‌آگر، مال‌آیر، دولت‌آباد
سال شهر شدن:	۱۱۸۷ خورشیدی
جمعیت:	۱۷۰٬۲۳۷ نفر
رشد جمعیت:	۶٪+ (۵سال)
مساحت:	۳۴ کیلومتر مربع
ارتفاع:	۱۷۲۵ متر
شهردار:	مجید فرجی
پیش‌شمارهٔ تلفن:	۰۸۱
شناسهٔ ملی خودرو:	ایران ۲۸ ج، ل، ن
کد آماری:	۱۴۶۷
میانگین دما:	بیشینه دما ۳۵ درجه و کمینه دما منفی ۲۵ درجه
میانگین بارش:	۳۰۰ میلی‌متر
روزهای یخبندان:	۵۰ روز

شهر ملایر در زمان افشار از اهمیت به سزایی برخوردار بوده‌است. در کتاب خواجه تاجدار آمده‌است که پس از فوت نادر شاه، کریم خان زند ابتدا توانست بر ملایر مسلط شود و در مرحله بعد نهاوند و تویسرکان را فتح کرد. کریم خان زند بعد از غلبه بر مهر علی خان تکلو حاکم همدان موفق شد همدان را به تصرف خود درآورد. او سپس به سراغ اصفهان و گلپایگان رفت و این دو شهر را تسخیر کرد و به‌طور موقتی ملایر را پایتخت و مقر فرماندهی خود نمود و سپس پایتخت را به فارس برد.