گنبد کاووس
گنبد کاووس یا گنبد قابوس، مرکز شهرستان گنبد کاووس و بزرگ‌ترین شهر استان گلستان پس از گرگان است. این شهر با جمعیتی حدود 155 هزار نفر در سال 1395، از شهرهای پرجمعیت شمال کشور است.
گنبد کاووس به واسطه داشتن بلندترین برج آجری دنیا با همین نام، که در قرن چهارم هجری بنا شده، شهرتی جهانی دارد. این برج که با نام میل قابوس نیز شناخته می‌شود، شاهکاری از معماری ایرانی و اسلامی است و در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
پیشینه تاریخی
در محل شهر کنونی گنبد کاووس، در دوران کهن، شهری به نام هیرکان و سپس جرجان قرار داشته است. این شهر به دلیل قرار داشتن در مسیر جاده ابریشم، از اهمیت بسیاری در بازرگانی برخوردار بوده است.
جرجان پایتخت ایران در زمان حکمرانی سلسله آل زیار بوده است. پس از دوران آل زیار، جرجان به دلیل زلزله و حملات مغول و تیمور رو به ویرانی نهاد.
در سال 1305 هجری شمسی، در دوران پهلوی و به دستور رضاشاه، در نزدیکی شهر ویران شده جرجان، شهر جدیدی با نام گنبد قابوس (که بعدها به گنبد کاووس تغییر یافت) بنا شد.
نقشه اصلی این شهر توسط کارشناسان آلمانی، مطابق با اصول شهرسازی شطرنجی و بدون بن‌بست طراحی و ساخته شد. گنبد کاووس به این ترتیب، به عنوان اولین شهر شطرنجی ایران شناخته می‌شود.
در سال‌های بعد، به دلیل ساخت و سازهای غیراصولی، بافت شطرنجی شهر تا حدودی از بین رفته و بن‌بست‌هایی در آن ایجاد شده است.
گردشگری
- برج گنبد کاووس
- امامزاده یحیی بن زید
- دریاچه مصنوعی گنبد کاووس
- بازار بزرگ روس‌ها
- مجتمع سوارکاری گنبد کاووس
- شهر تاریخی جرجان
- سد گلستان ۱ و ۲
- تالاب‌های آلماگل، آجی‌گل و آلاگل
- پارک توریستی الغدیر
- پارک شهرداری
نژاد و مذهب
تنوع قومی و مذهبی در گنبد کاووس، نمادی از همزیستی مسالمت‌آمیز اقوام مختلف در این شهر است. اکثریت جمعیت گنبد کاووس را ترکمن‌های ایرانی تشکیل می‌دهند. در کنار ترکمن‌ها، اقوام دیگر نیز در گنبد کاووس سکونت دارند. بومیان، فارس‌زبانان و مهاجرانی از مناطق مختلف ایران، مانند سیستان و بلوچستان، آذربایجان، شاهرود، سمنان و خراسان، ترکیب جمعیتی این شهر را متنوع کرده‌اند.
علاوه بر اقوام نامبرده، طبری‌ها (مانند کتولی‌ها، استرآبادی‌ها و مازندرانی‌ها)، آذربایجانی‌ها، بلوچ‌ها، قزاق‌ها و کردها نیز در این شهر زندگی می‌کنند.
از نظر مذهبی، حدود 58 درصد مردم گنبد کاووس سنی مذهب (ترکمن و بلوچ) و حدود 42 درصد شیعه (فارسی زبانان و ترک‌ها) هستند.
آب و هوا
آب و هوای گنبد کاووس معتدل و مرطوب است و میزان بارش سالانه حدود ۵۰۰ میلی متر است. میانگین سالانه دمای هوا در گنبد کاووس 24 درجه سانتی‌گراد است. همچنین میانگین سالانه رطوبت نسبی هوا در گنبد کاووس 65 درصد است.
ورزش
شهر گنبد در دو رشته ورزشی سوارکاری و والیبال از شهرت زیادی برخوردار است.
مجتمع سوارکاری گنبد کاووس میزبان مسابقات کورس بهاره و پاییزه سوارکاری ایران است که هرساله با حضور شرکت‌کنندگان از سراسر ایران و کشورهای دیگر برگزار می‌شود.
گنبد کاووس، خاستگاه تیم‌های والیبال مشهوری مانند جواهری گنبد و شهرداری گنبد کاووس است. این تیم‌ها در طول تاریخ خود، بازیکنان برجسته‌ای را به والیبال ایران معرفی کرده‌اند.