تربت حیدریه
تربت حیدریه یکی از شهرهای استان خراسان رضوی و مرکز شهرستان تربت حیدریه است. تربت حیدریه بزرگ‌ترین شهر در جنوب استان خراسان رضوی است و به‌عنوان قطب زعفران جهان و پایتخت ابریشم ایران شناخته می‌شود. تربت حیدریه در 150 کیلومتری جنوب مشهد و 1005 کیلومتری تهران واقع شده است.
نام‌شناسی
تربت حیدریه در گذشته با نام‌های زاوه و ولایت رخ شناخته می‌شده است. علت نام‌گذاری این شهر به تربت حیدریه وجود مقبره قطب‌الدین حیدر، عارف مشهور قرن ششم هجری و سرسلسله طریقت حیدریه است. قطب‌الدین حیدر از معاصران عطار نیشابوری بود و در سال 618 هجری قمری درگذشت.
تاریخچه
بر اساس تحقیقات باستان‌شناسی، شواهدی از زیستگاه‌های انسانی در هزاره‌های چهارم و پنجم پیش از میلاد در این منطقه کشف شده است. قدمت تاریخی نام زاوه به دوران قبل از اسلام و دوره اشکانیان باز می‌گردد.
اولین گزارش‌ها از منطقه زاوه را در منابع تاریخ پس از اسلام دیده می‌شود. در زمان فتح خراسان، عبدالله بن عامر، مأمور فتح این منطقه شد.
زاوه در جریان حمله مغول‌ها در قرن هفتم هجری قمری ویران شد.
تربت حیدریه پس از دوره صفوی به شهر تبدیل شد. رونق اصلی این شهر به دوره قاجار و زمان حکومت اسحاق‌خان قرایی باز می‌گردد. اسحاق‌خان به آبادانی شهر پرداخت و نام آن را برای مدتی به تربت اسحاق‌خان تغییر داد.
تا پیش از جنگ جهانی دوم، کنسولگری‌های انگلستان و روسیه در تربت حیدریه فعال بوده‌اند که نشان از اهمیت سیاسی و اقتصادی این شهر در آن دوره می‌دهد.
اقتصاد
تربت حیدریه دارای دو شهرک صنعتی است. مهم‌ترین واحدهای تولیدی در این شهرستان شامل کارخانه قند، کارخانه طلای زرمهر، کارخانه کاشی زرین، کارخانجات کائولین، آرد، زیره، پنبه پاک کنی، خوراک دام، سردخانه بزرگ سه هزار تنی و کارگاه‌های ابریشم کشی می‌شود.
وجود منابع سیلیس، باریت، منیزیت، آگات، طلا و فیروزه در این شهرستان، تربت حیدریه را به یکی از قطب‌های معدنی استان خراسان رضوی تبدیل کرده است.
تربت حیدریه با تولید بیش از 50 تن زعفران خشک در سال، قطب تولید زعفران در جهان شناخته می‌شود و از این نظر رتبه اول را در دنیا به خود اختصاص داده است.
بایگ، یکی از شهرهای تربت حیدریه، به عنوان مرکز ابریشم ایران شناخته می‌شود و بالغ بر 80 درصد ابریشم کشور در این محل تولید می‌شود.
پسته و بادام از دیگر محصولات کشاورزی این منطقه هستند.
معادن طلای زرمهر تربت حیدریه که در روستای زرمهر واقع شده است، تولیدکننده اولین شمش‌های طلا در کشور است که در بازار بورس اوراق بهادار تهران معامله می‌شوند.
گردشگری
آثار تاریخی_معماری
- مسجد جامع تربت حیدریه
- مزار و مسجد قطب‌الدین حیدر
- حمام حاجی رئیس
- رباط طبسی
- مزار شیخ ابوالقاسم گرکانی
- رباط لاری
سوغات
علاوه بر زعفران، پسته، بادام، گردو و خشکبار نیز از مهم‌ترین سوغات تربت حیدریه هستند. حلوا جوزی (حلوا گردویی) که در بخش بایگ تربت حیدریه تهیه می‌شود، از دیگر سوغات‌های منحصر به فرد این منطقه است.
تنوع آب و هوایی در تربت حیدریه، امکان رویش گیاهان مختلفی مانند کنگر، انواع گون، انواع درمنه، لاله و ریواس را در این منطقه فراهم کرده است. گل گاوزبان، کلپوره، آویشن، گل ختمی و کما نیز از جمله گیاهان دارویی هستند که در تربت حیدریه می‌رویند و می‌توانند به‌عنوان سوغات تربت حیدریه به گردشگران عرضه شوند.