عملیات سوسنگرد

عملیات سوسنگرد از دیگر عملیات های جنگی ایران در زمان جنگ تحمیلی بود که به صورت نیمه گسترده در روز 26 آبان ماه 1359 به فرماندهی مشترک ارتش، سپاه و ستاد نیروهای نامنظم در جبهه جنوبی انجام شد. تمامی هماهنگی های عملیات در شب 25 آبان ماه 1359، توسط آیت الله خامنه ای و شهید چمران انجام شد و صبح روز 26 آبان ماه، عملیات به فرماندهی شهید چمران و امیر قاسمی نو آغاز شد و با حمایت چند فروند بالگرد توپدار کبری محاصره سوسنگرد شکسته شد.

عملیات سوسنگرد

در این عملیات شهید چمران که در خط مقدم شرکت داشت از ناحیه پا به شدت مجروح و یکی از محافظانش به شهادت رسید. با وجود مجروح شدن شهید چمران، وی موفق به کشتن راننده یک کامیون عراقی و رساندن خود و دیگر محافظش به عقب جبهه شد.

اولین عملیاتی بود که با هدایت مستقیم آیت‌الله خامنه‌ای انجام شد و در این عملیات رسماً از خواسته بنی صدر که منجر به سقوط سوسنگرد می‌شد استنکاف شد و طبق تشخیص فرماندهان میدانی جنگ عمل شد.

اهداف عملیات

با حمله سراسری عراق در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، نیروهای تیپ ۳ زرهی لشکر ۹۲ اهواز، مستقر در پاسگاه صفریه و سوبله نتوانستند حملات دشمن را دفع کنند و به ناچار عقب نشینی کردند. لشکر۹ مکانیزه عراق کم کم به محور سابله، تنگه چذابه و ارتفاعات الله اکبر رسید. نیروهای عراقی‌ توانستند در یک پیشروی سریع روی رودخانه کرخه و رمیم پل شناور نصب کنند و متعاقب آن بستان به طور کامل سقوط کرد و نیروهای متجاوز عراقی از شمال و غرب وارد این شهر شدند. آنها با پیشروی در محور بستان - سوسنگرد این شهر را از سمت غرب مورد تهدید جدی قرار دادند.

علاوه بر این عراقی‌ها در جنوب کرخه و از چند محور از جمله کوشک، طلاییه و جفیر وارد خاک ایران شده و در این محور به سمت شمال پیشروی کرده و به کرانه جنوبی کرخه کور رسیدند و متعاقب آن سوسنگرد در معرض سقوط قرار گرفت.

در ششم  مهرماه سال ۱۳۵۹ نیروهای عراقی بعد از شکستن مقاومت پاسداران و نیروهای ژاندارمری، شهر سوسنگرد را اشغال کردند، ولی پس از گذشت چهار روز، یعنی در ۱۰ مهرماه، سپاه موفق شد با کمک نیروهای محلی به فرماندهی "علی غیوراصلی" شهر سوسنگرد را از حصر نیروهای عراقی خارج و آزاد کند اما نیروهای عراقی بعد از گذشت مدتی، یعنی در ۲۱مهرماه شهر بستان را تصرف کردند و در ۲۴آبان ماه سوسنگرد را بار دیگرمحاصره  کرده و وارد این شهر شدند.

این در حالی بود که بیش از ۳۰۰ نفر از نیروهای ایرانیِ مدافع شهر توانستند با استقامت بی نظیر و حماسی در برابر عراقی‌ها مانع سقوط شهر سوسنگرد شوند.

سردار حسین علایی از فرماندهان دوران دفاع مقدس درباره اشغال و محاصره سوسنگرد می گوید: اگرچه ارتش عراق در تصرف سوسنگرد شکست خورد اما نمی‌توانست از اشغال این شهر صرف نظر کند، بنابراین بار دیگر واحدهایی از لشکر ٩ زرهی خود را مامور کرد تا در۲۳ آبان ۱۳۵۹از شمال رودخانه کرخه کور، پیشروی خود به طرف جاده حمیدیه - سوسنگرد را آغاز کنند. این نیروها در ٢٤ آبان ١٣٥٩ شهر سوسنگرد را از شرق، جنوب و غرب به محاصره درآوردند. در آن هنگام تعدادی از نیروهای سپاه ، بسیج و اهالی غیور محلی در شهر مقاومت می کردند. در این نبردهای خیابانی مدافعان شهر بارها با تانک‌های عراقی رو در رو جنگیدند و حماسه های بسیاری آفریدند.

این فرمانده دوران دفاع مقدس گفت:نیروهای عراقی در ٢٥ آبان ١٣٥٩ به منظور اشغال مجدد سوسنگرد به این شهر حمله کردند. در پی دستور امام خمینی(ره) که "تا فردا باید سوسنگرد آزاد شود" نیروهای گروه جنگ‌های نامنظم شهید چمران هم که حدود ٢٠ نفر بودند، به فرماندهی شهید مصطفی چمران به کمک آمدند.

خلاصه عملیات

براساس اسناد مکتوب هشت سال دفاع مقدس ۲۶ آبان ۱۳۵۹ عملیات آزاد سازی سوسنگرد قرار بود با مشارکت سپاه و تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی خوزستان و نیروهای ستاد جنگ‌های نامنظم انجام شود. همه هماهنگی‌ها برای انجام عملیات و نجات مدافعان از سوی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و شهید چمران انجام گرفته بود و قرار بود فردا صبح نیروی اصلی عملیات که همان تیپ ۲ زرهی ۹۲ بود حمله خود را به سوسنگرد آغاز کند اما حوالی ساعت ۱۲ شب فرمانده لشکر ۹۲ زرهی امیر سرتیپ غلامرضا قاسمی‌نو در تماس تلفنی با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای اظهار داشت که فرمانده نیروی زمینی ارتش تیمسار ظهیرنژاد گفته است که تیپ ۲ نباید در عملیات شرکت کند وچون احتمال انهدام تیپ وجود دارد به دستور بنی‌صدر باید از شرکت در این عملیات خودداری کند.

با این دستورعملاً عملیات لغو می‌شد و سوسنگرد نیز سقوط می‌کرد و تمام مدافعان به شهادت می‌رسیدند. بلافاصله آیت الله خامنه ای در تماس تلفنی این مساله را با حضرت امام(ره) در میان می‌گذارند و امام هم فرمودند تیپ ۲ باید شرکت کند و نیازی به اجازه بنی‌صدر نیست آیت الله خامنه ای هم فوراً نامه‌ای به فرماندهی لشکر۲ زرهی می‌نویسند که تیپ باید در عملیات شرکت کند و هرکس از این دستور سرپیچی کند مسئول است، شهید چمران نیز در زیر نامه متنی را اضافه می‌کند با این مضمون که اگر تیپ فردا عمل نکند ۵۰۰ نفر از مدافعان فردا به شهادت می‌رسند و اگر من زنده باشم با مسئول متخلف برخورد خواهم کرد.

از آن طرف فرماندهی لشکر ۹۲زرهی اهواز تیپ را در حالت آماده‌باش قرارمی‌دهد و فردا صبح عملیات به فرماندهی شهید چمران و امیر قاسمی‌نو در ۲۶ آبان آغاز می‌شود و با حمایت بالگردهای توپدار کبری و آتش پرحجم جنگنده بمب افکن های نیروی هوایی محاصره سوسنگرد شکسته می‌شود.

با این پیروزی ، اهواز برای همیشه از خطر سقوط نجات یافت.در این عملیات حضور مردم به خصوص مردم عرب منطقه در مقاومت در برابر دشمن چشمگیر بود و آنها همانند مردم خرمشهر و آبادان مانند سدی محکم در مقابل دشمن قرار گرفتند.

نتایج

بنابراین عملیات سوسنگرد با فرماندهی مستقیم آیت الله خامنه ای و شهید چمران با موفقیت به پایان رسید و سوسنگرد برای همیشه آزاد شد. اما مناطق مرزی بستان و چزابه همچنان در اشغال دشمن باقی ماند.

در عملیات آزادسازی سوسنگرد، علاوه بر 6 گردان پیاده و زرهی، 24 خلبان نیروی هوایی شرکت داشتند که از بین این خلبانان شجاع، کسانی نظیر: هوشنگ کیان آرا، سید محمدتقی حسینی، محمد کام بخش ضیایی، نعمت الله اکبری سامانی، یونس خوش بین، ابراهیم امید بخش، شهید حسین سلمان زاده، شهید ابراهیم قهوه چی، شهید غلامعلی حلاج قدوی، شهید عبدالله عیسی پور، شهید سیدعلی اکبر حیدری به شهادت رسیدند.