گلاب
گلاب از دسته عرقی‌جات و مایعی است که از گل استخراج می‌شود. گلاب معطر است و امروزه به طور خاص به عصاره گل محمدی یا گل سرخ گفته می‌شود. از گلاب جهت معطر کردن فضا، البسه، غذاها و دسرها و شیرینی ها استفاده می‌شود. گلاب یا اسانس گل همچنین در صنعت مواد شوینده و آرایشی کاربرد زیادی دارد. گلاب علاوه بر خاصیت معطرکنندگی، خواص درمانی و دارویی فراوانی دارد و به ویژه برای تقویت پوست و زیبایی موثر است.
آنچنان که در منابع تاریخی آمده، ایرانیان نخستین کسانی بودند که گلاب تولید کردند و طبق آنچه در کتب تاریخی ذکر شده، گمان می‌رود که این فرایند ابتدا در میمند استان فارس صورت گرفته. امروزه شهرستان کاشان در استان اصفهان، بزرگترین تولید کننده گلاب در جهان است. پس از آن شهر اسپارتای ترکیه در جایگاه دوم تولید گلاب جهان قرار دارد.
گلاب ایرانی به دلیل شرایط مساعد کشت گل در ایران، مرغوبیت بیشتری نسبت به انواع خارجی دارد.
انواع گلاب
گلاب بسته به غلظت، روش تهیه و مرغوبیت انواع مختلفی دارد:
- گلاب سبک: برای تهیه این نوع گلاب، ۸۰ لیتر آب و ۱۰ تا ۲۰ کیلوگرم گل سرخ لازم است که گلاب حاصل از آن عطر کم‌تری دارد و برای مصارف خانگی مناسب است.
- گلاب سنگین: این نوع گلاب از مخلوط ۸۰ لیتر آب و ۳۰ کیلوگرم گل سرخ به دست می‌آید که به عنوان گلاب درجه یک شناخته می‌شود.
- گلاب دو آتیشه: در تهیه این گلاب به جای آب، گلاب و گل های محمدی را داخل دیگ مسی می‌ریزند و در نتیجه گلاب حاصل از ۲ بار تقطیر غلظت بالا، طعم گس و تلخی خواهد داشت.
- گلاب سه آتیشه: در این روش نیز با ترکیب گلاب دو آتیشه و گل محمدی فرآیند گلاب‌گیری انجام می‌شود.
- گلاب پس‌آب: بعد از گلاب گیری، تفاله‌های گل محمدی یک بار دیگر در دیگ مسی ریخته می‌شود و گلاب حاصل از آن، گلاب رقیقی با عطر و کیفیت کم است.
گلاب گیری در قمصر کاشان
آثار باستانی کشف شده و بررسی اسناد بین المللی نشان می دهد که تولید گلاب و مراسم گلاب گیری در ایران و کاشان از عمری طولانی برخوردار است. با اینکه ایرانیان از چندین هزار سال پیش گل محمدی می‌کارند و این گل از گیاهان بومی ایران به شمار می رود ولی آیین گلاب گیری از هزار سال پیش شروع شده و تا به امروز ادامه داشته است. تا جایی که اکنون قمصر کاشان به عنوان قطب گلاب گیری جهان شناخته شده و حجم زیادی از گلاب های تولیدی به خارج از کشور صادر می‌کند. علاوه بر این موضوع برای پی بردن به قدمت پروژه گلاب گیری می‌توان به طرح گل سرخ روی اشیای باستانی، سفرنامه ها و آثار نویسندگان تاریخی که مهر تاییدی بر این تاریخچه طولانی هستند اشاره داشت.
مرغوب‌ترین گلاب کاشان ازگل‌های محمدی ارتفاعات کاشان گرفته می‌شود، گل‌هایی که نسبتاً دیرتر شکوفا شده و گلاب غلیظ‌تری از آن‌ها تهیه می‌شود. برای همین مراسم گلاب گیری این نقاط چند روزی دیرتر از قمصر برگزار می‌شود. مرغوب‌ترین گلاب مربوط به روستاهای وادقان و ون است، این روستا در مرز استان‌های قم، اصفهان و مرکزی قرار داشته و ۵۰ کیلومتر از شمال کاشان فاصله دارند.