انسولین
انسولین هورمونی است که در سلول‌های پانکراس (لوزالمعده) بدن انسان ساخته می‌شود، اندامی که زیر معده قرار گرفته است. انسولین به جذب قند توسط سلول‌ها و استفاده از انرژی آن کمک می‌کند. بعد از مصرف غذا، سیستم گوارشی بدن با استفاده از آنزیم‌ها، کربوهیدرات‌ها (قندهای پیچیده) به واحدهای سازنده خود که ساده‌ترین آن‌ها گلوکز است، تبدیل می‌شوند و سپس این مولکول‌ها از طریق دیواره روده کوچک، وارد خون خواهند شد. در این مطلب به ساختار، عملکرد و انواع هورمون انسولین و بیماری‌های مرتبط با اختلال تولید و متابولیسم آن در بدن می‌پردازیم.
مفاهیم و تعاریف
توضیح و تعریف برخی اصطلاحات استفاده شده در این مطلب در ادامه آورده شده‌اند:
«گلیکوژنز» (Glycogenesis): فرایند تولید گلیکوژن که فرم ذخیره‌ای گلوکز است و در بافت‌ها ماهیچه و کبد ذخیره می‌شود. تشکیل گلیکوژن، میزان گلوکز آزاد در خون را کم می‌کند.
«گلیکوژنولیز» (Glycogenolysis): تجزیه ماکرومولکول گلیکوژن به واحدهای سازنده آن، گلیکوژنولیز نام دارد و حاصل آن ورود گلوکز به خون است.
«لیپولیز» (Lipolysis): تجزیه چربی‌ها به واحدهای سازنده خود را لیپولیز می‌نامند.
«لیپوژنز» (Lipogenesis): به فرایند تولید اسیدهای چرب از پروتئین یا گلوکز گفته می‌شود.
شاخص گلیسمی (Glycemic Index): معیاری برای اندازه‌گیری ظرفیت غذاهای مختلف در افزایش قند خون است.
فرمول مولکولی
فرمول مولکولی هورمون انسولین C257H383N65O77S6 و وزن مولکولی آن 5808 دالتون است. این پروتئین دو زنجیره پپتیدی دارد:
زنجیره A
زنجیره B
این زنجیره‌ها با دو پیوند دی‌سولفیدی به یکدیگر متصل شده‌اند. یک پیوند دی‌سولفیدی دیگر نیز بین دو اسیدآمینه در درون خود زنجیره A وجود دارد. در بیشتر گونه‌ها، زنجیره A دارای ۲۱ اسیدآمینه و زنجیره B دارای ۳۰ اسیدآمینه هستند. اگرچه توالی آمینواسیدی در گونه‌های مختلف جانوران تفاوت دارد، برخی از قسمت‌های این هورمون در طول تکامل تغییری نکرده‌اند. قسمت‌های حفاظت شده انسولین عبارتند از:
محل سه پیوند دی‌سولفیدی
انتهای هر دو زنجیره A و B
رزیدوهای آمینواسیدی انتهای کربوکسیلی زنجیره B