پزشک
پزشک یا دکتر (به فرانسوی: docteur) و (به انگلیسی:Doctor یا Physician) در دانش پزشکی، کسی است که به حرفه پزشکی، که برگرداندن سلامت انسان از طریق مصاحبه با بیمار، مطالعه، تشخیص و درمان بیماری یا آسیبدیدگی است، میپردازد. این مهارت به دانش کافیِ آکادمیک مانند آناتومی، فیزیولوژی و فارماکولوژی، شناخت بیماریها و درمان آنها نیاز دارد. در گذشته برای این حرفه کلمات «حکیم» و «طبیب» به کار گرفته میشد.
تاریخچه
پزشکی شاخهای از علوم سلامت و یک دانش کاربردی است که هدف آن حفظ و ارتقاء تندرستی، درمان بیماریها و بازتوانی آسیب دیدگان (مانند فیزیوتراپی افراد فلج) میباشد. این هدف با شناخت بیماریها، تشخیص و درمان و جلوگیری از بروز آنها به انجام میرسد.
دانش پزشکی بر روی طیف وسیعی از رشتهها شامل فیزیک و زیستشناسی تا علوم اجتماعی، مهندسی و علوم انسانی بنا شده است. امروزه هدف دانش پزشکی استفاده از فناوریهای دانشمبنا و استدلال قیاسی برای رسیدن به راهحل مشکلات بالینی است. اکتشافات در باب ماهیت ژنها و سلولها دریچهای برای تعریف فیزیولوژی بر مبنایاین بصیرت فیزیولوژیکی راه را برای درک بهتر فرایندهای پیچیده بیماریها و رویکردهای نو درمانی فراهم کرده است. تلاش بشر برای درمان بیماریها و آسیبها از دوران پیش از باستان وجود داشته و در دوران باستان نیز در کنار مذهب و گاه به عنوان بخشی از آن بوده است. در یونان باستان پزشکانی چون بقراط، پزشکی را به عنوان دانش و فنی مجزا مطرح کردند و بنیانگذاران راهی بودند که بعدها توسط پزشکانی همچون ابنسینا و رازی طی شد.
در رنسانس با بهرهگیری از روش علمی پزشکی، پیشرفتهای قابل توجهی رخ داد. از قرن 19 آنچه به عنوان پزشکی مدرن شناخته میشود، بنیان گذاشته شد. در اواخر قرن بیستم و دوران معاصر دانش ژنتیک رویکرد نسبت به درمان و بیماریها را دچار تحولی جدی کرد.
ریشهی واژهی پزشک در تمدن ایران باستان:
واژه ی اوستایی «بَئِشَه زَه» به معنی آسیب زدا و «بَئِشَه زو» به معنی آسیب زدایی است. واژهی «بئشه زه» بعد ها در زبان پارسی میانه به صورت «بَئِشَه زَک» و در زبان پارسی نو به صورت «بَجِشک» و سپس به صورت «پزشک» تلفظ شده است.
نخستین پزشک آریایی در اوستا، که کهن ترین متن باستانی ایران است، با نام «تریتا» (thrita) معرفی شده است که واژهی انگلیسی (treat) به معنی درمان، از ریشهی همین واژه است.
پزشکی
سلامتی در بهره‌وری اجتماع و کیفیت زندگی، منجر به تأسیس موسسات و قوانین شده است تا مسائلی همچون تحصیل و مجوزدهی به پزشکان تا نحوه استفاده از بودجههای درمانی در کشورها، قانونمند و تنظیم شوند؛ لذا سازمانهای پزشکی در کشورهای مختلف برای سازماندهی و قانونمندسازی فعالیتهای پزشکی تأسیس شدهاند.
در حرفه پزشکی، پزشکان با استفاده از قضاوت بالینی، بیمار را جهت تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری ارزیابی میکنند. در عملکرد بالینی معمولاً مراحل شرح حال، معاینه فیزیکی، تهیه فهرست مشکلات، مشخص کردن تشخیصهای افتراقی، بررسیها (شامل آزمایشها و تصویربرداری و غیره)، رسیدن به تشخیص و در آخر درمان انجام میشود.
پیشرفتهای روزمره علم و گسترش قابل توجه دامنه دانش پزشکی و شناخت بشر از بیماریها منجر به تخصصی شدن پزشکی و تقسیم آن به رشته‌های مختلف شده است. با این حال کماکان ارائه خدمات پزشکی در بیشتر جوامع از سطح مراقبت‌های اولیه بهداشتی، با تمرکز روی عملکرد پزشکان عمومی و پزشکان خانواده شروع میشود و بسته به نیاز در سیستم ارجاع بیماران به سطوح دوم و سوم، که خدمات پزشکی تخصصی‌تر را ارائه می‌دهند، ارجاع می‌شوند.
پزشکی مدرن با انتقاداتی هم مواجه است از جمله عدم دسترسی مناطق محروم و طبقه کم درآمد بعضی جوامع به خدمات پزشکی گران قیمت که در این راه سازمان‌هایی همچون سازمان جهانی بهداشت با تعیین سیاست‌های جهانی و ایجاد مسئولیت در کشورها و سیاستمداران نسبت به سلامت سعی در رفع این نقیصه را دارند.
وظایف
تشخیص بیماریها
پزشک بر اساس دانش خود که از دانشگاه و مطالعه کتابهای تخصصی پزشکی به دست آورده و تجارب تشخیصها و معالجههای قبلی، نسبت به تشخیص بیماری مریض اقدام میکند. پزشک در بسیاری از اوقات برای تشخصی بیماری از آزمایشات پزشکی و عکس برداری نیز بهره می‌گیرد.
توصیههای درمانی
گاهی ممکن است پزشک فارغ از تجویز دارو، تنها نسبت به ارائه توصیههای کلی اقدام نماید.
تجویز دارو
تجویز دارو از جمله وظایف تخصصی پزشک است و مسئولیت زیادی را برای پزشک به همراه دارد و باید بسیار با دقت، و در چارچوب قوانین و مقررات مربوطه، توسط وی صورت پذیرد.
انجام جراحی‌ها (در صورت داشتن تخصص مرتبط)
در صورتی که یک پزشک دارای تخصص و مجوز انجام عمل جراحی باشد، عمل جراحی نیز انجام میدهد.
ارجاع بیمار به متخصصان دیگر
پزشکان عمومی در برخی از اوقات بعد از ویزیت اولیه بیمار خود، در صورتی که از تشخیص خود اطمینان کافی نداشته باشند، او را به پزشکان متخصص و یا فوق تخصص معرفی میکنند. در برخی موارد نیز بیماری مراجعه کننده از حیطه تخصصی پزشک متخصص خارج است و برای تشخصی و درمان بهتر او را نزد متخصص مربوطه معرفی میکند.
مسئولیت‌ها
زمانی که سخن از مسئولیت پزشک است، منظور تعهد پزشک در قبال ضرر رساندن به بیمار است. در واقع مسئولیت یک پزشک هم از حیث اخلاقی و هم از حیث حرفه‌ای مورد بررسی قرار گرفته که می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
عمد
خطا
تخلف از اذن بیمار
تخلف از اذن ولی بیمار
ترک معالجه
معالجات ممنوع
مخالفت با اصول پزشکی
افشای اسرار بیمار
تعهد پزشک در کشورمان با توجه به قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ مبتنی بر این است که اصولا تعهد پزشک، تعهد به وسیله است نه به نتیجه. یعنی پزشک به موجب قانون متعهد است که بیمار را با رعایت موازین پزشکی مداوا کند و کوشش و مهارت خود را برای درمان او به کار برد، اما نتیجه یا همان درمان قطعی بیمار مورد تعهد و در اختیار او نیست.