داروسازی
داروسازی یکی از رشته‌های دکتری عمومی است که شش سال، درس دانشگاهی و ۲ سال، طرح اجباری دارد. سرشار از درس‌های حفظی است که بیشتر آنها با شیمی و زیست مرتبط هستند و با دنیایی از اصطلاحات علمی و اسامی تخصصی سر و کار دارد که ورود به آن، نیازمند داشتن مهارت کافی در زبان انگلیسی است. تقریبا سه چهارم دانش‌آموختگان این رشته تحصیلی، کار خود را در داروخانه‌ها آغاز می‌کنند و باقی آنها در واحدهای تحقیقاتی کارخانه‌های داروسازی یا بخش‌های اجرایی و اداری، جذب می‌شوند.
داروسازی، صنعتی است که در زمینه دارو درمانی برای مداوای یک بیمار به عنوان متداول‌ترین شیوه در دنیا با بیماران و مردم مرتبط می‌گردد. یک داروساز در داروخانه باید بر روی همهٔ نسخه‌های پزشکان نظارت کند و تأیید کند که نسخه برای بیمار از نظر سن، وزن، تداخلات و تناسب با بیماری مناسب است و با مهر و امضا تأییدیه خود را ثبت کند و در صورت نادرستی با پزشک تماس بگیرد یا مسئولیت آن را نپذیرد و از پذیرش آن خود داری کند. داروساز در صورت ناکام بودن رژیم دارو درمان باید دلایل عدم موفقیت را بررسی کند. این رشته در ایران و بسیاری از کشورهای جهان در مقطع دکترای حرفه‌ای ارائه می‌شود. معادل این رشته در خارج از ایران، معمولاً Master of Pharmacy یا MPharm می‌باشد.
گرایش های رشته داروسازی برای ادامه تحصیل چه هستند؟
به دلیل ارتباط تنگاتنگ رشته داروسازی با علوم پایه، مانند شیمی، فیزیك، زیست شناسی و علوم بالینی، این رشته، دارای گرایشهای تخصصی گوناگونی است.
گرایشهای داروسازی:
- شیمی دارویی (Pharmaceutical Chemistry):
این رشته، یکی از پایه‌ای‌ترین گرایشهای تخصصی داروسازی به شمار می‌رود. هدف اصلی در این دوره، تربیت متخصصانی است که به خوبی بر دانش شیمی و به ویژه شیمی آلی، مسلط باشند، از ساختار
شیمیایی تركیبات دارویی و گروه‌های عاملی فعال موجود در ساختمان آنها، آگاه باشند و بتوانند به خوبی، واکنش‌ها و ساختار ترکیبات شیمیایی را بررسی و تحلیل کنند. از سوی دیگر، بتوانند بین این ساختار
شیمیایی ترکیبات مختلف و عملکرد آنها در بدن انسان، یک ارتباط منطقی پیداکنند و این ارتباط را برای طراحی یا شناسایی ماده موثره‌های دارویی جدید، به کار بگیرند. دستیاران این رشته تخصصی، در طول
تحصیل، از توانمندی‌های لازم برای كار با ابزارهای پیشرفته آزمایشگاهی و دستگاه‌های متعدد آنالیز داروها نیز برخوردار می‌شوند.
- داروشناسی (Pharmacology): این رشته تخصصی، ارتباط بسیار تنگاتنگی با رشته سم‌شناسی دارد. با این تفاوت كه به طور عمده، بر روی بررسی اثرات و عوارض داروها تمرکز می‌کند. دستیاران، در طول این دوره تخصصی با جدیدترین روش‌های تعیین دوزهای موثر تركیبات دارویی و مكانیسم اثر آنها آشنا می‌شوند و همچنین یاد می‌گیرند که چطور می‌توان اثرات مورد انتظار داروها را در حیوانات، و همچنین در سطح سلول‌ها و اندام‌های هدف، مدل‌سازی کرد. فارغ‌التحصیلان این رشته تخصصی، از دانش بسیار بالایی در رابطه با داروها، مكانیسم اثر، عوارض و تداخلات احتمالی اثرات داروهای مختلف برخوردار هستند.
- فارماسیوتیكس (Pharmaceutics): در این گرایش، هدف، تبدیل مواد موثره دارویی به یك شكل مناسب و قابل مصرف توسط انسان است، به گونه‌ای كه حداكثر مقدار ماده موثره دارویی بتواند در دسترس عضو یا اندام هدف قرار گیرد. آشنایی با روش‌های ارزیابی كیفیت فرمولاسیون‌های دارویی، سامانه‌های نوین و پیشرفته دارورسانی، شرایط مناسب نگهداری و بسته‌بندی‌های دارویی و نیز توجه به مدل‌های ارزیابی ویژگی‌های فارماكوكینتیكی داروها در بدن انسان، از جمله مهارت‌هایی هستند كه دستیاران این دوره تخصصی، آنها را فرا می‌گیرند.
- داروسازی بالینی (Clinical Pharmacy): این گرایش تخصصی، یكی از رشته‌های نوپا در كشور ما به شما می‌رود كه با توجه به ماهیت بالینی آن، به صورت دوره تخصصی بالینی، مشابه دستیاران تخصصی رشته پزشكی طراحی شده است. البته بر خلاف دوره‌های دستیاری پزشكی، دستیاران داروسازی بالینی می‌بایست یك سری دروس مرتبط با پزشكی، مانند فیزیوپاتولوژی، فارماکواپیدمیولوژی، سم‌شناسی بالینی، فارماکوکینتیک بالینی و... را در قالب یک دوره 1/5 تا 2 ساله، پیش از حضور در بخش‌های بالینی مراكز بیمارستانی بگذرانند. دانش‌آموختگان این رشته، اطلاعات کاربردی داروها و مهارت لازم برای ارائه خدمات و مراقبت‌های دارویی (Pharmaceutical care) در مراكز بیمارستانی و بخش‌های بالینی را دارا هستند. دستیاران این دوره تخصصی مهارت‌های لازم برای برقراری ارتباط موثر با بیمار و تیم درمان، پایش اثرات و عوارض داروها در بیماران، شناخت تداخلات رایج و مهم دارویی شامل تداخلات دارو –دارو، دارو –غذا و دارو–بیماری، راه‌های پیشگیری یا كنترل آنها و همچنین روش‌های تنظیم دوزهای مناسب دارویی را در طول دوره تحصیل خود كسب می‌کنند.
- بیوتكنولوژی دارویی (Pharmaceutical Biotechnology): این رشته تخصصی نیز از جمله دوره‌های تخصصی نوپا در كشور ما به شمار می‌رود. زیست فناوری دارویی، امروزه به یكی از برجسته‌ترین رشته‌های تخصصی داروسازی تبدیل شده است. در این دوره تخصصی، هدف، كسب دانش و مهارت لازم برای بهره‌برداری از علوم سلولی-مولكولی، میكروبیولوژی و ژنتیك، برای ساخت و تولید مواد موثره دارویی، در مقیاس صنعتی است. بهره‌برداری از انواع باكتری‌ها و قارچ‌ها به عنوان كارخانجات طبیعی تولید داروها و یا به كارگیری ریزسازواره‌ها در مهار و كنترل بیماری‌ها از جمله مباحث مورد توجه در این رشته تخصصی هستند.
- داروسازی هسته‌ای یا رادیوفارماسی (Nuclear Pharmacy): در طی این دوره تخصصی، دستیاران با رادیوداروها، روش‌های شناسایی و سنجش آنها، روش تولید رادیوداروها و كاربرد آنها در تشخیص، درمان و یا پیشگیری از بیماری‌ها آشنا می‌شوند و مهارت‌های مرتبط با آنها را كسب می‌کنند. دانشجویان این گرایش تخصصی، با تكنولوژی‌های پیشرفته مرتبط با بكارگیری و تماس با رادیوایزوتوپ‌ها آشنا می‌شوند.
- اقتصاد و مدیریت دارو (Pharmaceutical Administration and Pharmacoeconomics): هدف این دوره، تربیت متخصصان كارآمدی است که با توانمندی‌های مدیریتی، بتوانند در شناسایی و حل مشكلات نظام دارویی كشور، موثر باشند و با مدیریت صحیح منابع مالی، در بهبود سطح ارائه خدمات نظام سلامت بکوشند. در طی این دوره، دانشجو با مباحث مختلف مربوط به اقتصاد داروئی و مدیریت مالی و سایر مباحث مرتبط با رشته آشنا خواهد شد.
- نانوفناوری دارویی (Pharmaceutical Nanotechnology): این رشته نیز كه به تازگی در كشور راه‌اندازی شده است، در راستای خودكفایی كشور در تولید محصولات نانوزیست فناوری و اشتغال متخصصان این عرصه در مراكز علمی و دانشگاهی كشور، مراكز تحقیقاتی پزشكی – دارویی و صنایع داروئی طراحی شده است. در طول این دوره، دانشجو با مباحث گوناگونی از جمله بیولوژی سلولی مولكولی پیشرفته، نانوبیو مواد، كشت سلول و بافت، نانودارو، فارماكوكینتیك پیشرفته و ژن درمانی آشنا خواهد شد.
- كنترل دارو (Control of Pharmaceuticals): این رشته نیز به تازگی در كشور راه‌اندازی شده است و متخصصانی کارامد را در زمینه كنترل كیفیت انواع مواد اولیه و فرآورده‌های دارویی و همچنین بهداشتی – آرایشی تربیت می‌کند. دانش‌آموختگان این گرایش، در صنایع داروسازی و بهداشتی – آرایشی، آزمایشگاه‌های كنترل كیفیت فرآورده‌های دارویی سراسر كشور و همچنین مراكز تحقیقاتی،مشغول به کار خواهند شد. در این دوره، مباحث گوناگونی شامل كنترل میكروبی داروها، كنترل كیفیت زیست داروها، ایمنی دارو، كنترل فیزیكوشیمیایی پیشرفته مواد و فرآورده‌های دارویی، طراحی و معتبرسازی روش‌ها و تجهیزات آنالیز، كینتیك شیمیایی و پایداری مواد و فراورده‌های دارویی و همچنین كنترل و تضمین كیفیت مواد و فرآورده‌های دارویی به دانشجویان آموزش داده می‌شود.
داروسازی در ایران:
پیرامون تاریخچه داروسازی در ایران می‌توان به موضوع هوشتانه دانشمند ایرانی عصر هخامنشی اشاره کرد، که آمده است وی صاحب بخش بزرگی از آثاری بود که پیرامون «داروسازی» در دوران رومیان تحت نام او در گردش بودند.
امروزه حدود ۲۵ دانشکدهٔ داروسازی در ایران وجود دارند که سالانه نزدیک به ۱۶۰۰ نفر از این دانشکده‌ها فارغ‌التحصیل شده و وارد بازار کار می‌شوند.