شکم

شِکَم (به انگلیسی: Abdomen بخشی از بدن که به شکل عامیانه به آن دل (belly) گفته می‌شود بخش میانی بدن بین قفسه سینه و لگن است. شکم انسان شامل تمامی ارگان‌ها و اندام‌های گوارشی شده از جمله معده، روده کوچک، روده بزرگ، پانکراس، کبد و کیسه صفرا. تمامی این اندام‌ها به وسیله بافت‌ها قادر به منبسط شدن هستند و کنار یکدیگر به شکلی آزادانه قرار گرفته‌اند. از طرفی علاوه بر اندام‌هایی که بالاتر نام بردیم کلیه و طحال هم بخشی از اجزای شکم هستند. علاوه بر این‌ها بسیاری از رگ‌های خونی مهم از طریق شکم حرکت می‌کنند، از جمله آئورت، ورید اَجوَف تحتانی و ده‌ها شاخه دیگر.

آناتومی اجزای شکم انسان

     

در قسمت جلویی شکم توسط یک لایه نازک و البته مقاوم به اسم فاسیا محافظت می‌شود که در جلوی فاسیا عضلات و پوست شکم قرار دارند. از طرفی از سمت پشتی هم عضلات پشت و ستون فقرات از این اندام میانی محافظت می‌کنند. شکم یا دستگاه گوارشی، صرفا برای هضم و گوارش غذا نیست. این عضو بدن با دویست میلیون سلول عصبی و صد میلیارد باکتری، دومین مغز انسان نامیده شده

وظایف اندام شکم

هضم

هضم(Digestion) غذا یکی از کلیدی‌ترین فرآیندهایی بوده که توسط ارگانی به نام معده انجام می‌شود. معده موظف است تا غذای مصرفی را به ذرات قابل مصرف برای بدن تجزیه کند. علاوه بر معده روده کوچک، لوزالمعده و کبد هم در این فرآیند نقش دارند و آنزیم‌های مورد نیاز برای هضم غذا و جذب مواد مغذی را تولید می‌کنند.

حذف مواد زائد

منظور از حذف مواد زائد همان دفع مواد باقی مانده از غذایی است که مصرف می‌کنیم. روده بزرگ مسئول انجام این فرآیند است. در واقع آب و الکترولیت‌ها را از مواد زائد جذب کرده و مدفوع شکل می‌گیرد. در نهایت هم از طریق رکتوم و مقعد دفع می‌شود

جذب مواد مغذی

وظیفه جذب مواد مغذی بر عهده روده کوچک است. روده کوچک این مواد را جذب کرده و به کبد منتقل می‌کند. این مواد در کبد پردازش شده و توسط بدن انسان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تولید هورمون و آنزیم

تولیدهورمون‌ها و آنزیم‌ها برای ارگان‌های داخلی شکم بسیارضروری هستند. به عنوان مثال لوزالمعده هورمونی به اسم انسولین تولید کرده، هورمونی که برای تنظیم قند خون فرد ضروری است. به علاوه اینکه در این میان کبد هم آنزیم‌ها، هورمون‌ها و مایع صفراوی را تولید می‌کند. مایع صفراوی به هضم چربی کمک می‌کند.

محافظت از ارگان‌ها

یکی دیگر از وظایف شکم انسان محافظت از ارگان‌ها و اندام‌های داخلی است. ماهیچه‌های شکمی کمک می کند تا ستون فقرات هم ثبات داشته باشد.

تنظیم دمای بدن

کبد باتولید گرما از طریق عروق خونی به پوست دمای بدن را تنظیم می‌کند.

ذخیره سازی مواد مغذی

کبد مواد مغذی تجزیه شده از طریق روده کوچک را در خود ذخیره می‌کند. از جمله گلوکز که در صورت نیاز از طریق جریان خون در بدن منتشر می‌شود. همچنین لوزالمعده هم هورمون‌هایی از جمله انسولین را در خود ذخیره کرده که در شرایط اضطراری وارد جریان خون خواهد کرد.

ارگان‌های کمکی گوارشی

پانکراس، کبد و کیسه صفرا بخشی از سیستم گوارشی هستند. برای کمک به هضم غذا این ارگان‌ها موظفند تا هورمون‌ها و آنزیم‌های ضروری را تولید کنند. آنزیم‌های گوارشی و صفرا از طریق لوله‌های باریکی به اسم مجاری صفراوی به بخش‌های مورد نظر منتقل می‌شوند. به علاوه اینکه لوزالمعده یکی از اندام‌های غدد درون ریز بوده که با تولید آنزیم به تجزیه غذا کمک کرده و این اندام پشت معده قرار گرفته است.

کبد

کبد علاوه بر تولید هورمون و تنظیم میزان گلیکوژن در پاکسازی خون هم نقش دارد. کبد با کیسه صفرا دائما در حال ارتباط است. کیسه صفرا هم تا زمانی که مایع صفراوی از کبد به روده تخلیه شود آن را در خود ذخیره می‌کند.

طحال

طحال یک اندام تصفیه کننده دائما فعال بوده که گلبول‌های قرمز مرده را از بین برده و هموگلوبین موجود در آن‌ها را متابولیزه می‌کند.

سیستم ادراری

کلیه، حالب و مثانه سیستم ادراری را تشکیل می‌دهند. این سیستم علاوه بر تصفیه خون موظف به انتقال مواد زائد به مثانه است.  این قسمت بخشی از لگن به حساب می‌آید. کلیه‌ها که بخشی از این سیستم هستند مواد زائد را از خون تصفیه کرده، فشار خون را مدیریت می‌کنند و pH خون را تنظیم می‌کنند. در این بین ادرار از کلیه و از طریق حالب به مثانه تخلیه شده و مثانه هم ادرار را برای دفع جمع آوری می‌کند.

مثانه، رحم، لوله‌های رحمی و تخمدان‌ها ممکن است به صورت اندام شکمی یا اندام لگنی دیده شوند. شکم حاوی یک غشای گسترده به اسم صفاق است. صفاق دارای چین‌های متعددی بوده که یک چین آن ممکن است برخی از اندام‌های خاص را پوشش دهد. این در حالی است که احتمال دارد فقط یک طرف از اندام‌هایی را که معمولا نزدیکتر به دیواره شکم هستند پوشش دهد. به این عمل در دنیای پزشکی رترو پریتونیوم گفته می‌شود.

بیماری‌های گوارشی، شکمی

• رفلاکس اسید معده
• سنگ کیسه صفرا
• بیماری سلیاک
• بیماری کرون
• سندرم روده تحریک پذیر
• ورم معده
• دیورتیکول روده بزرگ
• شقاق مقعد
• سرطان معده
• سرطان روده

سیستم گوارشی ناسالم علائم مختلفی در کل بدن دارد مثل:

ناراحتی شکمی

اگر در شکم تان مدام علائمی مثل گاز و نفخ، اسهال، یبوست و درد دارید به معنای داشتن سندرم روده تحریک پذیر است. این بیماری بسیار شایع بوده و روی روده بزرگ تاثیر می گذارد.

خستگی و بیماری‌های گوارشی

افرادی که سندروم خستگی مزمن دارند ممکن است در میکروبیوم های شکمی شان عدم تعادل وجود داشته باشد که متشکل از باکتری ها، میکروارگانیسم ها، قارچ ها و ویروس هایی است که در دستگاه گوارش وجود دارد.

تقریباً نیمی از آن‌هایی که دچار خستگی مزمن هستند سندروم روده تحریک پذیر هم دارند.

نیاز شدید به خوردن

استفاده بیش از حد از شکر می تواند منجر به ازدیاد باکتری بد در شکم و دیس بیوز شود. تغییر عادات غذایی در واقع تغییر در میکروبیوم است.

تغییر وزن غیر عمد و غیر طبیعی

تغییرات در میکروبیوم شکمی در افراد بسیار لاغر یا چاق دیده می شود. خوردن چربی زیاد و محدود کردن کربوهیدرات ها سبب بهبود باکتری روده می شود

مشکلات پوستی

میکروبیوم های شکمی از طریق مکانیزم های پیچیده ایمنی، پروبیوتیک ها و پره بیوتیک ها سبب ایجاد تعادل در سیستم گوارش و پیشگیری یا درمان مشکلات پوستی می شوند.

آلرژی و بیماری‌های گوارشی

سیستم گوارش ناسالم نقشی پیچیده در بیماری‌ های آلرژیک مثل آلرژی‌ های تنفسی، آلرژی ‌های غذایی و آلرژی‌های پوستی دارند.

بنابراین میکروبیوم شکمی روی تغذیه پوست و حتی ریه ها تاثیر می گذارد.

بیماری‌های خود ایمنی

باکتری خاص شکمی به نام باکترویید فراگیلیس پروتئینی تولید می ‌کند که ممکن است سبب شروع بیماری‌های خود ایمنی مثل روماتوئید آرتروئید، کولیت اولسراتیو و MS شود.

اختلالات خلقی

ارتباطی بین سیستم گوارش و مغز وجود دارد و تغییراتی در سیستم گوارش ممکن است روی خلقیات تاثیر بگذارد.

اختلالات و التهابات سیستم عصبی مرکزی احتمالا علت بالقوه اضطراب و افسردگی باشد. پروبیوتیک ها گاها سبب درمان این بیماری ها می شوند.

میگرن و سردردهای شدید

ارتباطی بین سیستم گوارش و مغز وجود دارد که روی میگرن تاثیر می گذارد. همچنین ارتباطی بین میگرن و سایر بیماری‌های مرتبط با سلامت گوارش مثل سندروم روده تحریک پذیر هم وجود دارد