ورزش باستانی
ورزش پهلوانی (ورزش باستانی یا ورزش زورخانه‌ای) یکی از کهن‌ترین سبک ورزشی در ایران است. این ورزش جزوی از تاریخ و فرهنگ دیرینه ایرانیان محسوب می‌شود. قدمت این ورزش به بیش از 3000 سال پیش برمی‌گردد و همچنین به عنوان میراث فرهنگی ناملموس در ایران به ثبت یونسکو رسیده است.
پهلوان محمود خوارزمی متخلص به قتّالی، مشهور به پوریای ولی، یکی از نامدارترین و محبوب‌ترین پهلوانان تاریخ ایران است که از او به عنوان بنیانگذار این ورزش هم یاد می شود.
امروزه این ورزش و ابزارهای آن به شکل و روش‌های گوناگونی در دنیا در حال اجرا و استفاده هستند.
آداب و رسوم
این ورزش دسته‌ای از حرکات ورزشی و نمادهای حرکات رزمی است که در گود/گودال زورخانه اجرا می‌شود.
از اصلی‌ترین آداب زورخانه این است که ورزشکاران باید مواردی را از قبیل (فروتنی و ازخودگذشتگی، مروت، مردانگی، سفره‌داری، پاکیزگی، کمک به تهی‌دستان و تنگدستان و دیگر ویژگی‌های پهلوانی) را رعایت کند.
ورزش پهلوانی آداب و رسوم مختص خودش را دارد و باید طبق این آداب اجرا شود. ورود و خروج به گود با آداب خودش همراه است و هنگامی که ورزشکاران در گود زورخانه قرار می‌گیرند، با نوا و آواز "مرشد" حرکات را اجرا می‌کنند.
این ورزش تنها به حرکات ورزشی محدود نیست، بسیاری از اشعار و حرکات این ورزش با ذکر و تسبیح و مدح و ستایش الهی نیز وجود دارد. در هنگام اجرای حرکات ورزشی، مرشد به مراتب از نام و ذکر امام علی (ع) که مظهر پهلوانی است، استفاده می‌کند.
از دیگر آداب و رسوم ورزش پهلوانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گل‌ریزان: در ابتدای هر جلسه، پهلوانان و ورزشکاران پول جمع‌آوری می‌کنند تا به نیازمندان کمک شود.
- حرکات و اداب در ورزش زورخانه‌ای: حرکات ورزشی زورخانه با نظم و ترتیب خاصی انجام می‌شود و هر حرکت معنای خاص خود را دارد. این نظم و ترتیب اساس ورزش پهلوانی است.
- رتبه‌بندی در ورزش زورخانه‌ای: ورزشکاران زورخانه‌ای بر اساس مهارت و سابقه خود به رده‌های مختلفی تقسیم می‌شوند.
جایگاه امروزی
امروزه این ورزش در سراسر ایران و در بسیاری از شهرهای کشور وجود دارد؛ اما متاسفانه به دلیل تنوع بالای رشته‌های ورزشی و همچنین تغییر سلیقه نسل جوان، می‌توان گفت که این ورزش بسیار خاص و خاص‌پسند است و هرکسی به سراغ این ورزش نمی‌رود.
اما همچنین زورخانه‌ها به عنوان اماکن ورزشی و فرهنگی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند و در آنها علاوه بر ورزش، به آموزش جوانان در زمینه اخلاق و جوانمردی نیز پرداخته می‌شود تا با این حرکت بتوانند جوانان ا به سمت این ورزش بکشانند.
فواید این ورزش
- افزایش قدرت و تناسب اندام: حرکات ورزشی زورخانه‌ای باعث تقویت عضلات و افزایش قدرت و تناسب اندام می‌شوند. با حرکات متنوع و استفاده از ادوات مخنلف این امکان وجود دارد که ورزشکار به قدرت و تناسب اندام فوق‌العاده‌ای دست پیدا کند.
- افزایش انعطاف‌پذیری: حرکات کششی زورخانه‌ای باعث افزایش انعطاف‌پذیری بدن می‌شوند.
- تقویت قلب و عروق: حرکات ورزشی زورخانه‌ای باعث تقویت قلب و عروق و بهبود سیستم‌های عصبی می‌شوند.
- کاهش استرس: ورزش زورخانه‌ای به دلیل داشتن فضای معنوی و صمیمی، به کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کند.
- افزایش اعتماد به نفس: یادگیری حرکات ورزشی زورخانه‌ای و غلبه بر چالش‌ها به افزایش اعتماد به نفس کمک می‌کند.
ابزارها
ورزش پهلوانی یا زورخانه‌ای، دارای ادوات خاص خود است. این ابزار به ورزشکاران کمک می‌کنند تا بتوتنند حرکات ورزشی را به درستی اجرا کنند و قدرت خود را افزایش دهند.
میل: میل یک وسیله چوبی است که در دو نوع سنگین و سبک وجود دارد. میل سنگین حدود 70 تا 80 کیلوگرم وزن دارد و برای انجام حرکاتی مانند چرخ و شاطره، حرکات بازو و دست استفاده می‌شود. میل سبک حدود 30 تا 40 کیلوگرم وزن دارد و برای انجام حرکاتی مانند میل بازی و میل لرزان به کار می‌رود.
سنگ: "سنگ" وسیله‌ای فلزی یا سنگی است که به شکل یک سپر جنگی است و در دو نوع سنگ زورخانه‌ای و سنگ تعادل وجود دارد. سنگ زورخانه‌ای حدود 40 تا 50 کیلوگرم وزن دارد و برای انجام حرکاتی مانند سنگ گرفتن و سنگ پا استفاده می‌شود. سنگ تعادل حدود 10 تا 15 کیلوگرم وزن دارد و برای انجام حرکاتی مانند تعادل سنگ و چرخ تعادل به کار می‌رود.
تخته شنا: تخته شنا وسیله‌ای چوبی است که برای انجام حرکاتی مانند شنا ("شنو" به اصطلاح زورخانه‌ای) به کار می‌رود. تخته شنا زورخانه‌ای دارای طول و عرض مشخصی است.
کباده/کمان: وسیله‌ای است به شکل کمان جنگی. از جنس آهن یا فولاد است. بر روی آن وزنه‌های کوچک آویزان شده و با حرکت دادن بر روی سر صدا منظمی نیز تولید می‌کند.
گرز: نام یک جنگ‌افزار باستانی است که در جنگ‌های روزگار پیشین کاربرد داشته‌است. از گرز همانند میل به استفاده می‌شد.