مولداوی
مولداوی (به رومانیایی: Moldova) با نام رسمی جمهوری مولداوی، کشوری محصور در خشکی در شرق اروپا است. مساحت کل این کشور ۳۳،۴۸۳ کیلومتر مربع است و طبق آمار ژانویه ۲۰۲۳، حدود ۲.۵ میلیون نفر جمعیت دارد. مولداوی از غرب با رومانی و از شمال، شرق و جنوب با اوکراین همسایه است. پایتخت مولداوی کیشیناو است که سابقا کیشینف نامیده می‌شد. نوار باریکی در شرق مولداوی، ترانسنیستریا، کشوری با رسمیت محدود قرار دارد که کنار رود دنیستر در شرق مولداوی و در همسایگی با اوکراین واقع شده است.
| اطلاعات کشور | |
|---|---|
| نام کامل: | جمهوری مولداوی |
| پایتخت: | کیشیناو |
| زبان(های) رسمی: | رومانیایی |
| دین(ها): | مسیحیت 91.8%، بدون دین 5.5% |
| حکومت: | جمهوری |
| مساحت: | 33,843 کیلومتر مربع |
| جمعیت: | 2,512,758 نفر (2023) |
| شاخص توسعه انسانی: | 0.763 |
| واحد پول: | لئوی مولداوی (MDL) |
| منطقه زمانی: | یوتی‌سی 2+، یوتی‌سی 3+ (ساعت تابستانی) |
| پیش‌شماره تلفنی: | 373+ |
| کد ایزو ۳۱۶۶: | MD |
| دامنه سطح‌بالا: | md. |
تاریخ
بیشتر قلمرو مولداوی از قرن چهاردهم تا ۱۸۱۲ بخشی از شاهزاده‌نشین مولداوی بود که در آن زمان توسط امپراتوری عثمانی (که مولداوی تابع آن بود) به امپراتوری روسیه واگذار شد و به بسارابیا معروف شد. در سال ۱۸۵۶، جنوب بسارابیا به مولداوی بازگردانده شد که سه سال بعد با والاچیا متحد شد و رومانی را تشکیل داد، اما حاکمیت روسیه در سال ۱۸۷۸ بر کل منطقه برقرار شد.
در طول انقلاب ۱۹۱۷ روسیه، بسارابیا برای مدت کوتاهی به یک کشور خودمختار در داخل جمهوری روسیه تبدیل شد. در فوریه ۱۹۱۸، این کشور استقلال خود را اعلام کرد و سپس در همان سال پس از رأی مجلس به رومانی پیوست. این تصمیم توسط اتحاد جماهیر شوروی مورد مناقشه قرار گرفت، که در سال ۱۹۲۴، در داخل جمهوری سوسیالیستی شوروی اوکراین، یک جمهوری خودمختار به اصطلاح مولداوی در سرزمین‌های شرقی بسارابیا با سکنه عمدتاً مولداویایی تأسیس کرد. در سال ۱۹۴۰، در پی پیمان مولوتوف-ریبنتروپ، رومانی مجبور شد بسارابیا و شمال بوكوونا را به اتحاد جماهیر شوروی واگذار کند که منجر به ایجاد جمهوری سوسیالیستی مولداوی شوروی شد.
در ۲۷ آگوست ۱۹۹۱، در حالی که فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در جریان بود، جمهوری سوسیالیستی شوروی مولداوی استقلال خود را اعلام کرد و نام مولداوی را برگزید. با این حال، نوار شرقی قلمرو مولداوی در ساحل شرقی رودخانه دنیستر از سال ۱۹۹۰ تحت کنترل دولت جدایی‌طلب ترانسنیستریا قرار گرفت.
قانون اساسی مولداوی در سال ۱۹۹۴ تصویب شد و این کشور به یک جمهوری پارلمانی با رئیس جمهور به عنوان رئیس دولت و نخست وزیر به عنوان رئیس حکومت تبدیل شد. تحت ریاست مایاساندو، که در سال ۲۰۲۰ با شعار طرفداری از غرب و مبارزه با فساد انتخاب شد، مولداوی عضویت در اتحادیه اروپا را دنبال کرده است و در ژوئن ۲۰۲۲ به عنوان نامزد عضویت شناخته شد. مذاکرات الحاق به اتحادیه اروپا در ۱۳ دسامبر ۲۰۲۳ آغاز شد.
جغرافیا
مولداوی کشوری در اروپای شرقی است. این کشور بین دو کشور رومانی و اوکراین قرار دارد. گرچه بیشتر نقاط مولداوی تپه ماهوری است اما ارتفاعات هرگز از ۴۳۰ متر تجاوز نمی‌کند. بیشتر خاک مولداوی در منطقه بسارابیا، بین دو رودخانه اصلی این منطقه یعنی دنیستر و پروت قرار گرفته است. رودخانه دنیستر بخش کوچکی از مرز مولداوی با اوکراین در شمال شرق و جنوب شرق را تشکیل می‌دهد، اما عمدتا از قسمت شرقی کشور عبور می‌کند و بسارابیا را از ترانسنیستریا جدا می‌کند. رودخانه پروت کل مرز غربی مولداوی را با رومانی تشکیل می‌دهد. رود دانوب در جنوبی‌ترین نقطه مرز مولداوی را لمس می‌کند.
با وجود اینکه مولداوی به طور رسمی کشوری محصور در خشکی محسوب می‌شود، اما از طریق بندر گیورگیولشتی در منتهی الیه جنوب غربی این کشور، به آب‌های بین‌المللی دسترسی دارد. این بندر در محل تلاقی رودخانه‌های دانوب و پروت واقع شده است. رودخانه دانوب پس از عبور از این نقطه به دریای سیاه سرازیر می‌شود و به این ترتیب، امکان دسترسی مولداوی به آب‌های آزاد را فراهم می‌کند.
کیشیناو پایتخت و بزرگترین شهر مولداوی است. این شهر مرکز اصلی صنعتی و تجاری کشور بوده و در مرکز مولداوی واقع شده است. تیراسپول دومین شهر بزرگ و پایتخت منطقه جدایی‌طلب غیررسمی ترانسنیستریا است. بالسی سومین شهر بزرگ است که اغلب با عنوان "پایتخت شمالی" شناخته می‌شود. کومرات مرکز اداری منطقه خودمختار گاگاوزیا است
آب و هوا
مولداوی آب و هوایی معتدل قاره‌ای دارد. نزدیکی این کشور به دریای سیاه باعث می‌شود پاییز و زمستان‌های نسبتاً سرد و بهار و تابستان‌های خنک داشته باشد.
در مولدوای تابستان‌ها گرم و طولانی هستند و میانگین دمای حدود ۲۰ درجه سانتیگراد می‌باشد. زمستان‌ها نیز نسبتاً ملایم و خشک هستند، به طوری که میانگین دمای ژانویه حدود ۴- درجه سانتیگراد است. میزان بارش سالانه در این کشور متغیر است و از حدود ۶۰۰ میلی‌متر در شمال تا ۴۰۰ میلی‌متر در جنوب متغیر است. دوره‌های خشکسالی طولانی در این کشور غیرمعمول نیست. شدیدترین بارش‌ها در اوایل تابستان و دوباره در ماه اکتبر رخ می‌دهد. رگبارهای شدید و رعد و برق نیز در این کشور رایج است. به دلیل ناهمواری زمین، باران‌های شدید تابستانی اغلب باعث فرسایش خاک و رسوب در رودخانه‌ها می‌شود.
اقتصاد
اقتصاد مولداوی یک اقتصاد نوظهور با درآمد متوسط به بالا است. این کشور از زمان استقلال از اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۲ به طور پیوسته به سمت اقتصاد بازار حرکت کرده است. با وجود عملکرد اقتصادی خوب در دو دهه گذشته، مولداوی همچنان یکی از فقیرترین کشورهای اروپا باقی مانده است. مولداوی پس از اوکراین، دومین کشور فقیر اروپا از نظر تولید ناخالص داخلی سرانه است.
رشد اقتصادی از دهه ۱۹۹۰ نسبتاً بالا بوده و نرخ بیکاری پایین و فقر کاهش یافته است. اما عواملی مانند مهاجرت و رویدادهای منطقه ای اخیر، اقتصاد مولداوی را به چالش کشیده است. وابستگی تاریخی به نفت و گاز روسیه نیز چالش دیگری برای این کشور است.
با وجود مشکلات، سرانه تولید ناخالص داخلی از سال ۲۰۱۵ تقریباً دو برابر شده است. پس از همه‌گیری کووید، رشد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۱ جهش داشت اما به دلیل جنگ اوکراین، دوباره کاهش یافت. نرخ بیکاری همچنان پایین است اما تورم به دلیل بحران انرژی به شدت افزایش یافته است.
اتحادیه اروپا، صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی کمک‌های اقتصادی قابل توجهی به مولداوی کرده‌اند. انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۳ اقتصاد این کشور بهبود یابد.
صادرات اصلی مولداوی شامل محصولات کشاورزی، پوشاک و تجهیزات ورزشی است. شراب‌سازی با توجه به آب و هوای مناسب، بخش مهمی از اقتصاد این کشور است. فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از بخش‌های امیدوارکننده اقتصاد مولداوی است.
این کشور دارای یکی از پایین ترین شاخص‌های توسعه انسانی در اروپا است و در رتبه ۷۶ جهان (سال ۲۰۲۲) قرار دارد. مولداوی از نظر شاخص نوآوری جهانی در سال ۲۰۲۳ در رتبه ۶۰ جهان قرار دارد. مولداوی عضو سازمان ملل متحد، شورای اروپا، سازمان تجارت جهانی، سازمان امنیت و همکاری اروپا، سازمان گوام برای دموکراسی و توسعه اقتصادی، سازمان همکاری اقتصادی دریای سیاه و انجمن تریو است.
جمعیت‌شناسی
جمعیت مولداوی در ابتدای سال ۲۰۲۳ حدود ۲.۵ میلیون نفر است و با کاهش بلندمدت جمعیت روبرو است. دلایل اصلی این کاهش، مهاجرت بالا و پایین بودن نرخ زاد و ولد است. طبق آمار، از سال ۱۹۹۰ تا کنون، جمعیت این کشور تقریبا ۳۳ درصد کاهش یافته و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۵، نصف جمعیت سال ۱۹۹۰ را داشته باشد.
مهاجرت
مهاجرت رویدادی گسترده در مولداوی است و تاثیر قابل توجهی بر جمعیت و اقتصاد این کشور دارد. برآوردها نشان می‌دهد که بین ۱.۲ تا ۲ میلیون شهروند مولداوی (بیش از ۲۵ درصد جمعیت) در خارج از کشور زندگی و کار می‌کنند. ایتالیا، آلمان، کانادا و برخی کشورهای دیگر از جمله کشورهایی هستند که جمعیت قابل توجهی از مهاجران مولداوی را در خود جای داده‌اند. خروج افراد از مولداوی همچنان یک چالش است و روند کاهشی جمعیت این کشور را سرعت بخشیده است.
نژاد
بر اساس سرشماری ملی سال ۲۰۱۴، حدود ۷۵ درصد از جمعیت مولداوی را قومیت مولداویایی تشکیل می‌دهند. در رده‌های بعدی به ترتیب، رومانیایی‌ها (۷ درصد)، اوکراینی‌ها (۶.۵ درصد)، گاگائوزها (۴.۵ درصد) و روس‌ها (۴ درصد) قرار دارند. گروه‌های قومیتی کوچک‌تری همچون بلغارها، روما، بلاروس‌ها و لهستانی‌ها نیز در این کشور حضور دارند.
زبان
زبان رسمی مولداوی رومانیایی است. این زبان، زبان مادری حدود ۷۸.۶ درصد از جمعیت کشور (بر اساس سرشماری سال ۲۰۱۴) بوده و اقلیت‌های قومی دیگر نیز به عنوان زبان اول خود از آن استفاده می‌کنند.
در منطقه خودمختار گاگائوز و منطقه مورد مناقشه ترانسنیستری، به زبان‌های گاگاوزی، روسی و اوکراینی نیز به عنوان زبان‌های رسمی منطقه‌ای به رسمیت شناخته شده است.
بحث قابل توجهی در مورد اینکه زبان رسمی مولداوی باید "رومانیایی" نامیده شود یا "مولداویایی" وجود دارد. نام "رومانیایی" در اعلامیه استقلال مولداوی ذکر شده و از سوی فرهنگستان علوم و دادگاه قانون اساسی این کشور نیز مورد تأیید قرار گرفته است. در مقابل، نام "مولداویایی" در قانونی از سال ۱۹۸۹ که در زمان جمهوری سوسیالیستی شوروی مولداوی وضع شده بود و همچنین در قانون اساسی سال ۱۹۹۴ مولداوی به کار رفته است.
مذهب
مذهب غالب در مولداوی ارتدکس شرقی است و حدود ۹۰ درصد از جمعیت کشور را شامل می‌شود. کلیسای ارتدکس مولداوی که تحت نظر کلیسای ارتدکس روسیه قرار دارد، قدرتمندترین نهاد مذهبی این کشور است. اقلیت‌های مذهبی شامل باپتیست‌ها، شاهدان یهوه، پنطی‌کاستی‌ها، یهودیان و مسلمانان هستند.