زنجان
زنجان شهری در شمال غرب ایران است که مرکز استان و شهرستان زنجان بوده و جزو بزرگترین شهرهای شمال غرب به شمار می‌رود.
در سال ۱۳۸۹ زنجان به عنوان پرجمعیت ترین شهر ایران معرفی شده است و مساحت آن نیز نزدیک به ۸۱ کیلومتر می‌باشد. این شهر در حال حاضر دارای معادن معدنی، فلزی و غیرفلزی است و به طور کلی استان زنجان یکی از ثروتمندترین استان‌های ایران از این لحاظ به حساب آمده که در صادرات غیر نفتی ایران نقش زیادی دارد. با این حال سالانه به دلایل مختلف گردشگران زیادی به این شهر و استان سفر می‌کنند. مساحت استان زنجان حدود 22164 كيلومتر مربع است.
پوشش مخصوص مردم زنجان
پوشش سنتی زنان این شهر از سرپوش یا چرگات و یا یاشماق، تن پوش یا کوینگ، نیم ساق، جلیقه یا دون و کفش‌هایی پاشنه کوتاه به نام کوردی یاتی یا میشین، که از پوست گوسفند تهیه می‌شود، تشکیل می‌شده است. خانم‌ها از رشته‌های منجوق، سنگ سیاه براق، کهربا، عقیق و یشم استفاده می‌کرده‌اند.
البته زنان سربندهایی که از سکه درست شده نیز بر روی پیشانی‌های خود می‌بسته‌اند.
لباس مردان زنجانی نیز از کلاه نمدی و یا پوستی، کونیک یا همان تن پوش، ۲ نوع کت مختلف به نام اویما یا ستره، لباسی به نام سردری و پاپوش‌هایی به نام گون، که از پوست گاو میش درست شده، تشکیل شده است.
البته آقایان از انگشتر عقیق به عنوان زیورآلات نیز استفاده می‌کردند.
آب و هوا
شهر زنجان در موقعیت جغرافیایی خود در دسته آب و هوای سرد تقسیم بندی می‌شود. در این استان آب و هوای غالب بر استان سرد و خشک با زمستان‌های بسیار سرد است.
صنایع دستی
- چاروق دوزی
- ملیله کاری شامل سینی، سرویس بشقاب کاسه و وسایل مصرفی، وسایل زینتی و تابلوهای بی بدیل زینتی
- مس گری (ساخت ظروف مسی و تابلوهای زینتی)
- چاقو سازی شامل کارد آشپزخانه و میوه‌خوری و همچنین قندشکن و قلم تراش
- گلیم بافی
- فرش بافی
- تذهیب
- تراش سنگ‌های قیمتی
- رنگ‌رزی
- منبت‌کاری
- نگارگری
- مصنوعات چرمی
- معرق چوب و قلم زنی
در استان زنجان رشته‌های مختلف دیگر صنایع دستی رواج دارد. از آن جمله گلیم بافی در ابهر، قیدار و زنجان، در روستاهای آن گیوه‌دوزی ابریشمی و نخی در انگوران و زنجان، رنگ‌رزی در ابهر، زنجان و قیدار، سفالگری در روستای قلثوق، جاجیم‌بافی نواری در شهرستان‌های طارم، ماه‌نشان و انگوران، کیسه‌بافی حمامی نواری در انگوران، ماه‌نشان و قیدار را می‌توان نام برد. ضمن آنکه باید گفت قالی‌بافی از جمله هنرها و حرفه‌هایی است که در اکثر شهرها و روستاهای استان زنجان رونق و رواج دارد.
مرسوم‌ترین سوغاتی زنجان چاقو، چاروق (نوعی کفش)، فرش زنجان و ملیله‌کاری است.
مراکز دیدنی و تاریخی
مسجد جامع زنجان، مسجد میرزایی، مسجد قلایر، کانون قرآن، مسجد اسحاق میرزا، مسجد خانم، مسجد سلطانی، امامزاده سیدابراهیم، امامزاده موسی، امامزاده یعقوب، کوه ابدال، کوه بابا گیلدر، کوه بلقیس، کوه چال، کوه قبله داغ، کوه لعل کان، کوه سندران، رودخانه قزل اوزن، زنجان رود، ایجرود، چشمه وننق زنجان، چشمه آب گرم آبدال، چشمه آب گرم انگوران، چشمه الله بلاغیف بزینه رود، غار کتله خور گرماب، غارهای داش کسن، غارخرمته سر، غار گلجیک، منطقه انگوران، سد تهام، عمارت ذوالفقاری، بنای رختشورخانه، خانه شهردار، گنبد خرقان، ساختمان استانداری، حصار شهر زنجان، قلعه شمیران، قلعه سانسیر، قلعه اسماعیلیه، روستای شاه نشین، تپه صائین قلعه، روستای شیلا نور، حمام قیصریه، حمام جامی داداش، حمام میربها، پل میربهاء الدین، پل سردار، پل حاج سیدمحمد، کاروانسرای سر چم، معبد داش کسن
دین
اهالی زنجان از شیعیان به شمار می‌روند و هر ساله دسته عزاداری حسینیه اعظم زنجان از خیابان فردوسی تا بلوار آزادی که فاصله چند کیلومتری است در هشتم محرم با قدمت بیش از یکصد ساله برگزار می‌شود که از نمادهای عزاداری و دین‌داری مردم زنجان است، که علاوه بر زنجان از سایر شهرهای داخلی و خارجی با جمعیت چندصد هزار نفری واقعه عاشورا را گرامی می‌دارند.
حسینیه اعظم زنجان یکی از بزرگترین مراکز مذهبی جهان تشیع است که روز هشتم محرم هر سال بزرگترین دسته عزاداری جهان را برگزار می‌کند که قدمتش به دوران قاجاریه می‌رسد که دومین قربانگاه جهان اسلام پس از منا در عربستان و نخستین قربانگاه جهان تشیع در زنجان نیز می‌باشد. جمعیت دسته عزاداری حسینیه اعظم بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون نفر می‌باشد؛ که به عنوان دهمین میراث معنوی کشور ثبت گردیده‌است. در صداوسیما، از دسته حسینیه اعظم زنجان به عنوان بزرگترین دسته عزاداری جهان نام می‌برند. در حرکت دسته عزاداری حسینیه اعظم زنجان علاوه بر مردم زنجان افراد عالی‌رتبه کشوری و لشکری و مهمانان خارجی حضور دارند و همه ساله نذورات این حسینیه بیش از یک میلیارد تومان جمع‌آوری می‌شود؛ بیشترین نذری که تقدیم حسینیه می‌شود احشام زنده و ذبح شده مقابل دسته عزاداری است، از زنجان با عنوان پایتخت شور و شعور حسینی نیز یاد می‌شود از سال ۸۳ خورشیدی که دسته عزاداری به صورت زنده و مستقیم از صدا و سیما پخش می‌شود شهرهای دیگر مانند اردبیل از عزاداری زنجانی‌ها الگو برداری کردند.
زبان
حمدالله مستوفی زبان زنجان را پهلوی ذکر می‌کند و می‌گوید «زبانشان پهلوی به جیلانی بازبسته است» که منظور همان گویش‌های گوناگون زبان‌های تاتی‌تبار است.
زبان امروزی
امروزه زبان مردم زنجان ترکی آذربایجانی، با لهجه زنجانی است. و از لحاظ فرهنگی و زبانی مانند سایر شهرهای آذربایجانی‌نشین می‌باشند.
زبان فارسی نیز در برخی خانواده‌ها رایج است و به همین دلیل مردم استان زنجان در اداره‌ها، مدارس و مکان‌های عمومی به زبان پارسی و در مکالمه‌های روزمره و محلی به زبان ترکی آذربایجانی با لهجه زنجانی صحبت می‌کنند.