نیکوتین
نیکوتین یک ماده شیمیایی است که مصرف آن موجب اعتیاد میشود. این ماده در گیاه تنباکو موجود است. مصرف آن سبب به وجود آمدن مشکلات جدی در سلامتی میشود مانند سفت شدن دیواره شریان‌ها، حملات قلبی و فشارخون. محصولاتی که تنباکو در آن وجود دارد شامل تنباکوهای قلیان، سیگار، سیگار الکترونیکی و سیگار برگ هستند.
نیکوتین با استنشاق، خوردن و تماس پوستی به بدن جذب میشود. مقدار زیاد آن موجب مسمومیت و مرگ میشود، اما اساسی‌ترین مشکلی که در رابطه با نیکوتین وجود دارد اعتیادآور بودن آن است.
تأثیر نیکوتین سیگار بر مغز بدین گونه است که عملکرد آن را تغییر میدهد و سبب میل بیشتر افراد به این ماده میشود. هر محصول حاوی تنباکو دارای میزان مختلفی از نیکوتین است. شواهد و علائم نشان می‌دهند میزان نیکوتین مصرف شده از سوی فرد بر میزان اعتیاد او تأثیر مستقیم دارد.
طی مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ توسط دکتر استیون تی و همکارانش انجام شد، مشخص شد سیگارهای حاوی نیکوتین کمتر، میزان اعتیادآوری سیگار را کاهش می‌دهند.
تأثیر بر مغز و اعصاب
زمانی که شخصی نیکوتین مصرف میکند، میزان اندورفین در بدنش افزایش می‌یابد. این امر سبب میشود میزان دوپامین در مدارهای پاداش مغز نیز افزایش یابد. این فرآیند و تأثیر نیکوتین بر مغز و سیستم عصبی به این صورت است که میل به مصرف این ماده را در افراد افزایش میدهد.
تأثیر سیگار بر مغز و قرار گرفتن مداوم در معرض نیکوتین سبب میشود قسمت‌هایی از مغز که مرتبط با یادگیری، استرس و خودکنترلی است مختل شود. این اختلال زمینه بیشتری را برای اعتیاد فراهم میکند. احساس لذت حاصل از مصرف نیکوتین دوام زیادی ندارد در نتیجه افراد را به سمت مصرف بعدی و بیشتر سوق میدهد.
زمانی که نیکوتین به خون وارد میشود موجب تحریک غدد فوق کلیوی میشود تا به ترشح آدرنالین بپردازد. با ترشح آدرنالین سیستم عصبی مرکزی تحریک میشود و افزایش ضربان قلب، فشارخون و تنفس را به دنبال دارد.
نیکوتین در خون، بزاق، ادرار و شیر مادر یافت میشود و مادران شیرده می‌توانند این ماده را به فرزند خود انتقال دهند. طبق گفته متخصصان حدود دو هفته زمان لازم است که مصرف‌کنندگان شدید نیکوتین و تنباکو بتوانند میزان این ماده شیمیایی را در بزاق و ادرار خود به سطح اشخاص غیرسیگاری برسانند.
عملکرد
نیکوتین چند ناقل عصبی را در مغز به کار می اندازد و باعث آزاد شدن مواد دیگری مثل نورآدرنالین و دوپامین می شود. این دو ماده به عنوان محرک روی بدن عمل می‌کنند.
نورآدرنالین با تحریک گیرنده ها در بدن عمل می کند این کار باعث می شود که رگ های خونی در دست‌ها و پاها باریک شوند و خون به اندام‌های حیاتی مثل قلب هدایت شود.
فشار خون افزایش می یابد و بدن را برای عمل آماده کند. به همین دلیل است که وقتی خیلی ها سیگار را ترک می‌کنند ترس و اضطرابی را که عاملش سیگار کشیدن بوده است، از دست می‌دهند.
هر کس بتواند کلاس های زیست شناسی را که در دبیرستان داشته به یاد آورد، پاسخ ستیز یا گریز را به یاد خواهد آورد که وقتی بدن آدرنالین تولید میکند به وجود می‌آید. این باعث میشود فشار خون به اندام‌های حیاتی هدایت شود.
چون کسی که در چنین موقعیتی قرار می گیرد یا فرار را بر قرار ترجیح می دهد یا به ستیز و جنگ می‌پردازد. آنچه باعث تولید طبیعی آدرنالین در بدن میشود مقدار کافی ترس است که در جای خود، چیز بدی نیست.
اعتیاد با نیکوتین
تأثیر نیکوتین بر مغز و سیستم عصبی بسیار زیاد است. پس از مصرف نیکوتین تنها ۱۰ ثانیه زمان لازم است این ماده به مغز برسد. تأثیر تنباکو بر مغز به این شکل است که مغز مواد شیمیایی که موجب احساس لذت میشود را آزاد میکند، اما به مرور زمان ممکن است به سطح بیشتری از نیکوتین نیاز داشته باشید تا به همین احساس برسید و این امر سبب اعتیاد میشود.
زمانی که افراد به این ماده معتاد شدند، ترک آن دشوار است. این امر سبب میشود افراد به مصرف سیگار و سایر محصولات حاوی تنباکو ادامه دهند. بنابراین برای ترک این ماده همچون دیگر مواد مخدر لازم است به دکتر ترک اعتیاد یا فوق تخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
علائمی که هنگام ترک نیکوتین خواهید داشت عبارتند از:
- افزایش اشتها
- مشکل در خوابیدن
- مشکل در تمرکز و توجه
- تحریک‌پذیری
- میل شدید به تنباکو
علل وابستگی
نیکوتین یک ماده شیمیایی موجود در دخانیات است که باعث میشود به سیگار کشیدن ادامه دهید. نیکوتین بسیار اعتیاد آور است که با استنشاق دود سیگار به ریه ها منتقل میشود. انتشار مواد شیمیایی مغز به نام انتقال دهنده های عصبی را افزایش میدهد، که کمک به تنظیم خلق و رفتار میکند.
یکی از این انتقال دهنده های عصبی دوپامین است، که میتواند خلق و خوی تان را بهبود بخشد و احساس لذت را فعال کند. تجربه این اثرات از نیکوتین موجود در تنباکو همان چیزی است که باعث اعتیاد آوری دخانیات میشود.
وابستگی به نیکوتین شامل عوامل رفتاری و فیزیکی است. رفتارها و نشانه هایی که ممکن است با سیگار کشیدن همراه باشند عبارتند از:
- برخی اوقات مشخصی از روز، مانند اولین چیز در صبح، با قهوه صبح و یا در طول استراحت در محل کار
- پس از یک وعده غذایی
- نوشیدن الکل
- مکان ها و یا دوستان خاص
- صحبت کردن با تلفن
- موقعیت های استرس زا و یا زمانی که احساس ناراحتی میکنید
- دیدن و یا استنشاق سیگار سوخته
- رانندگی با ماشین خود
برای غلبه بر وابستگی خود به دخانیات، نیاز به مقابله با رفتارها و عاداتی دارید که با سیگار کشیدن مرتبط هستند.
اثرات
اعصاب و روان
تأثیر نیکوتین بر افراد زیر ۲۵ سال بسیار بیشتر از سایر گروه‌های سنی است. از آنجایی که رشد مغز تا ۲۵ سالگی ادامه دارد تأثیر نیکوتین بر مغز بسیار در عملکرد آن موثر است. نیکوتین سبب اختلال در روند رشد مغز شده و این موضوع سبب آسیب دائمی به مغز میشود.
تأثیر نیکوتین بر مغز و سیستم عصبی سبب میشود آن بخش‌هایی از مغز که مربوط به یادگیری، توجه، کنترل تکانه‌ها و خلق و خوی است مختل شود. در واقع تأثیر نیکوتین بر سیستم عصبی به این گونه است که موجب بی‌قراری در افراد میشود و از میزان خودکنترلی آنها می‌کاهد.
خواب
افراد سیگاری در عملکرد خواب خود دچار مشکل هستند. چنانچه احساس خستگی و خواب آلودگی میکنید، مصرف سیگار و نیکوتین سبب هوشیاری و بیدار نگه‌داشتن شما میشود، بنابراین بهتر است هنگام خواب از مصرف سیگار و محصولات حاوی نیکوتین بپرهیزید.
به‌دلیل این تأثیر، افراد پس از ترک تا مدتی دچار مشکل در خواب هستند و ممکن است نتوانند به خواب عمیق بروند یا نتوانند به‌راحتی بخوابند، اما به مرور زمان این مشکل حل خواهد شد. در واقع تأثیر مثبتی که نیکوتین بر مغز دارد این است که تعدیل‌کننده است و زمانی که ذهن شما خسته است همچنان آن را هوشیار نگه می‌دارد یا زمانی که استرس دارید سبب بهبود این حس در شما میشود.
حافظه
تحقیقات بیان می‌کنند تجمع طولانی مدت این مواد شیمیایی و سمی منجر به آسیب مغزی و نقص در حافظه و یادگیری میشود. سیگار کشیدن برای مدت طولانی بر حافظه آینده نگر، عملکرد اجرایی و حافظه فعال اثر منفی می‌گذارد و منجر به حواس‌پرتی میشود. این سه مورد زیربناهای اصلی ما برای توانایی‌های روزمره، یادگیری و به خاطر سپردن است که بدون آنها داشتن زندگی مستقل بسیار دشوار میشود.
این موضوع که اثر نیکوتین بر دستگاه عصبی و حافظه زیاد است انکارناپذیر است، اما هر زمان که آن را ترک کنید متوجه می‌شوید توانایی شناختی شما بهبود یافته است؛ به این صورت که با افزایش ضخامت قشر مغز که مربوط به پردازش اطلاعات و حافظه است میتواند فرآیندهای ذهنی را بهبود ببخشد.