سهام عدالت
سهام عدالت یکی از طرح اقتصادی-اجتماعی در ایران است که به منظور کاهش فقر و توزیع عادلانه‌تر ثروت اجرا شد.
این طرح شامل واگذاری بخشی از سهام شرکت‌های دولتی به اقشار کم‌درآمد و ضعیف جامعه بود تا از این طریق در مالکیت منابع ملی سهیم شوند و از سود این شرکت‌ها بهره‌مند گردند.
طرح سهام عدالت به عنوان یکی از بزرگترین طرح‌های اقتصادی-اجتماعی در ایران، تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد کشور و زندگی مردم داشته است. این طرح به ایجاد یک بستر جدید برای مشارکت مردم در اقتصاد و تقویت فرهنگ سرمایه‌گذاری کمک کرده است.
تاریخچه و مراحل اجرایی
طرح سهام عدالت در سال 1384 (2005 میلادی) توسط دولت وقت ایران (دولت محمود احمدی نژاد) آغاز شد. این طرح طی چند مرحله اجرایی شد که شامل شناسایی اقشار هدف، واگذاری سهام و تشکیل تعاونی‌های سهام عدالت در سراسر کشور بود. در مراحل اولیه، سهام عدالت به حدود 49 میلیون نفر از مردم ایران تخصیص داده شد.
اهداف
- توزیع عادلانه ثروت: کاهش نابرابری‌های اقتصادی و افزایش سطح رفاه اقشار کم‌درآمد.
- تقویت فرهنگ سهامداری: آشنایی مردم با بازار سرمایه و مشارکت آنان در اداره شرکت‌های بزرگ.
- کاهش فقر: افزایش درآمد خانوارهای کم‌درآمد از طریق بهره‌مندی از سود سهام شرکت‌ها.
ساختار
سهام عدالت شامل سهامی از شرکت‌های بزرگ و مهم دولتی است که به صورت بلوکی به مشمولان واگذار شده است. این شرکت‌ها از صنایع مختلفی مانند نفت، گاز، پتروشیمی، معادن، بانک‌ها و بیمه‌ها تشکیل شده‌اند.
نحوه واگذاری و مدیریت
سهام عدالت ابتدا به صورت واگذاری رایگان به اقشار مختلف اختصاص یافت. سپس برای مدیریت این سهام، شرکت‌های تعاونی سهام عدالت در سطح شهرستان‌ها و استانی تشکیل شد که وظیفه مدیریت و توزیع سود سهام را بر عهده دارند. در سال 1399، فرآیند آزادسازی سهام عدالت آغاز شد که به مشمولان این امکان را داد تا سهام خود را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم (از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی) مدیریت کنند.
سود سهام عدالت
سود حاصل از فعالیت‌های اقتصادی شرکت‌های واگذار شده، به صورت سالانه به حساب مشمولان سهام عدالت واریز می‌شود. میزان این سود بسته به عملکرد مالی شرکت‌ها و شرایط اقتصادی متغیر است.
مشکلات و چالش‌ها
- ارزش‌گذاری غیرشفاف: یکی از چالش‌های اساسی، عدم شفافیت در ارزش‌گذاری سهام و عملکرد شرکت‌های واگذار شده بود.
- مدیریت ناکارآمد: برخی از شرکت‌های تعاونی سهام عدالت با مشکلات مدیریتی و سوءمدیریت مواجه شدند که باعث کاهش کارایی طرح شد.
- آزادسازی سهام: فرآیند آزادسازی سهام عدالت نیز با چالش‌هایی همراه بود، از جمله عدم آگاهی کافی مشمولان درباره نحوه مدیریت سهام خود و نوسانات بازار سرمایه.