اختراع

اختراع یا ابداع، به معنای ایجاد یک وسیله، روش، ترکیب، یا فرایند جدید و منحصر به فرد است. فرایند اختراع بخشی از یک فرایند کلی در مهندسی و توسعه محصول است. اختراع می‌تواند شامل بهبود یک ماشین یا محصول موجود یا یک فرایند جدید برای ایجاد یک شیء یا نتیجه خاص باشد. اختراعاتی که به عملکرد یا نتایج کاملاً جدیدی دست می‌یابند، ممکن است تحولات چشمگیری در جامعه ایجاد کنند. این آثار معمولاً بدیع هستند و برای متخصصان همان حوزه، بدیهی نیستند. مخترع ممکن است با هر اختراع به موفقیت یا شکست بزرگی دست یابد.

تعریف مخترع

مخترع کسی است که یک اختراع را ایجاد یا کشف می‌کند. اگرچه اختراع ارتباط نزدیکی با علم و مهندسی دارد، مخترعان الزاماً نباید مهندس یا دانشمند باشند.

ثبت اختراع

برخی از اختراعات را می‌توان ثبت کرد. سیستم ثبت اختراع برای تشویق مخترعان به اختراع‌های جدید با اعطای حق انحصار محدود بر اختراعاتی که به اندازه کافی جدید، غیر آشکار و مفید هستند، ایجاد شده است. حق اختراع از حقوق مالکیت معنوی مخترع محافظت می‌کند و به‌طور قانونی تأیید می‌کند که اختراع ادعا شده واقعاً یک «اختراع» است. قوانین و الزامات ثبت اختراع در کشورهای مختلف متفاوت است و فرایند اخذ اختراع معمولاً هزینه‌بر است.

اختراع فرهنگی

اختراع فرهنگی به معنای ایجاد مجموعه‌ای جدید از رفتارهای اجتماعی مفید است که توسط مردم پذیرفته و به دیگران منتقل می‌شود. اختراعات فرهنگی جزء مهمی از خلاقیت هنری و طراحی محسوب می‌شوند و اغلب مرزهای دانش، تجربه، یا توانایی انسان را گسترش می‌دهند.

حق اختراع

در صورتی که یک اختراع واجد شرایط مندرج در قانون باشد، حق اختراع (یا پَتِنت) به مخترع اعطا می‌شود. دارنده حق اختراع از حقوق خاصی بهره‌مند می‌شود.

ثبت اختراع در ایران

قوانینی برای ثبت اختراع و حمایت از آن در ایران تصویب شده‌اند که شامل قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب ۱۳۱۰ و قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶ می‌شوند. قانون سال ۱۳۱۰ منسوخ شده و قانون سال ۱۳۸۶ در حال حاضر بر حمایت از اختراعات حاکم است.

طبق ماده ۱ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶، اختراع نتیجهٔ تفکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرایند یا فراورده‌ای خاص را ارائه می‌کند و مشکلی را در یک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آن حل می‌نماید.

شرایط اختراع قابل ثبت

طبق قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶، اختراع باید شرایط زیر را داشته باشد:

• در دنیا جدید باشد.
• دارای گام ابتکاری باشد.
• کاربرد صنعتی داشته باشد.

جدید بودن

یکی از شروط اساسی ثبت اختراع، جدید بودن آن است. اختراع نباید قبلاً ثبت شده باشد و باید در جهان جدید باشد.

گام ابتکاری

گام ابتکاری به معنای این است که اختراع برای فرد با مهارت عادی در همان فن مشخص و بدیهی نباشد.

کاربرد صنعتی

کاربرد صنعتی به جنبه علمی و کاربردی محصول یا فرایند اشاره دارد. اختراع باید در رشته‌ای از صنعت قابل ساخت یا استفاده باشد. منظور از صنعت شامل مواردی نظیر صنایع دستی، کشاورزی، ماهیگیری و خدمات نیز می‌شود.

مخترعان مشهور در جهان

در طول تاریخ، مخترعان بسیاری با نوآوری‌های خود جهان را تغییر داده‌اند. در زیر به معرفی مختصر برخی از مشهورترین مخترعان جهان می‌پردازیم:

1. توماس ادیسون (Thomas Edison):
   • اختراعات برجسته: لامپ الکتریکی، فونوگراف، دوربین فیلم‌برداری.
   • دستاوردها: ادیسون بیش از 1000 اختراع ثبت کرد و نقشی کلیدی در توسعه و تجاری‌سازی برق و روشنایی الکتریکی داشت.
2. نیکولا تسلا (Nikola Tesla):
   • اختراعات برجسته: موتور القایی، سیستم‌های انتقال برق متناوب (AC)، تسلا کویل.
   • دستاوردها: تسلا به دلیل کارهایش در زمینه برق و الکترومغناطیس شناخته می‌شود و بسیاری از ایده‌های او پایه‌های تکنولوژی مدرن را تشکیل می‌دهند.
3. الکساندر گراهام بل (Alexander Graham Bell):
   • اختراعات برجسته: تلفن.
   • دستاوردها: بل اولین تلفن عملی را اختراع کرد و با تأسیس شرکت تلفن بل (Bell Telephone Company) نقش مهمی در ارتباطات مدرن ایفا کرد.
4. گالیلئو گالیله (Galileo Galilei):
   • اختراعات برجسته: تلسکوپ بهبود یافته، ترموسکوپ.
   • دستاوردها: گالیله به عنوان پدر علم مدرن شناخته می‌شود و با بهبود تلسکوپ، مشاهدات مهمی از فضا انجام داد که به تحول در فهم ما از جهان کمک کرد.
5. لئوناردو داوینچی (Leonardo da Vinci):
   • اختراعات برجسته: طرح‌های اولیه برای هلیکوپتر، تانک، ماشین پرواز.
   • دستاوردها: داوینچی یک نابغه چند وجهی بود که علاوه بر نقاشی، طرح‌های نوآورانه‌ای برای ماشین‌آلات و ابزارهای مختلف ارائه داد.
6. آلبرت اینشتین (Albert Einstein):
   • دستاوردها: نظریه نسبیت خاص و عام، E=mc^2.
   • دستاوردها: اینشتین با ارائه نظریه‌های نسبیت، اساس فیزیک مدرن را دگرگون کرد و تأثیر عمیقی بر درک ما از فضا، زمان و انرژی گذاشت.
7. استیو جابز (Steve Jobs):
   • اختراعات برجسته: محصولات شرکت اپل مانند مکینتاش، آیپاد، آیفون، آیپد.
   • دستاوردها: جابز با نوآوری‌هایش در صنعت کامپیوترهای شخصی، دستگاه‌های همراه و سرگرمی دیجیتال، انقلابی در تکنولوژی مدرن ایجاد کرد.
8. هنری فورد (Henry Ford):
   • اختراعات برجسته: مدل T، خطوط تولید انبوه خودرو.
   • دستاوردها: فورد با به‌کارگیری خطوط تولید انبوه، تولید خودرو را به‌صرفه‌تر و در دسترس‌تر کرد و به تحول در صنعت خودروسازی و حمل‌ونقل کمک کرد.

این افراد با اختراعات و نوآوری‌های خود، تأثیرات عمیقی بر جوامع بشری و توسعه فناوری داشته‌اند.