قفقاز
قفقاز محدوده‌ای در آسیا و اروپا مابین دو دریای خزر و سیاه واقع شده است. منطقه قفقاز از نظر سیاسی به دو بخش قفقاز شمالی و قفقاز جنوبی یا ماورای قفقاز تقسیم می‌شود. رشته‌کوه قفقاز در این منطقه واقع شده است.
منطقه قفقاز وسعتی حدود ۵۲۰٬۰۰۰ کیلومترمربع و جمعیتی بالغ بر ۴۰٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر را در بر می‌گیرد.
منطقه قفقاز شمالی بخشی از کشور روسیه است که دربرگیرنده جمهوری داغستان، جمهوری چچن، جمهوری اینگوشتیا، جمهوری اوستیای شمالی-آلانیا، سرزمین کراسنودار، کاباردینو-بالکاریا، کاراچای-چرکسیا، آدیغیه و سرزمین استاوروپول می‌شود.
قفقاز جنوبی شامل کشورهای جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان و بخش‌هایی از شمال باختری ایران و شمال خاوری ترکیه می‌شود.
منطقه جغرافیایی قفقاز که در حاشیه ایران، روسیه و ترکیه واقع شده است، قرن‌ها عرصه کشمکش‌های سیاسی، نظامی، مذهبی و فرهنگی و توسعه طلبی امپراتوری‌های منطقه بوده است. قفقاز جنوبی همواره در طول تاریخ خود تحت کنترل امپراتوری‌های گوناگون ایرانی و غیر ایرانی از جمله امپراتوری هخامنشی، نوآشوری، اشکانی، رومی، ساسانی، بیزانسی، مغول، عثمانی، صفوی، افشاری، قاجار و روسیه بوده‌است.
واژه‌شناسی
همچنین در تاریخ باستانی طبیعی پلینی بزرگ (۷۷–۷۹ میلادی) نام قفقاز از نام سکایی kroy-khasis کروی-خاسیس به معنی یخ درخشان، سفید یا برف گرفته شده‌است. در شکل یونانی Kaukasos خوانده می‌شود.