ایل قاجار

ایل قاجار، قاجاریان، قاجارها، کاجارها از ایلات ترک اُغوز در شمال شرقی و شمال غربی ایران زندگی می‌کردند. قاجارها به صورت تاریخی یک ایل ترک بوده‌اند. آقامحمدخان قاجار از ایل قاجار در سال 1172 خورشیدی توانست پس از سلسله زندیه، حکومتی جدید در تاریخ پادشاهی ایران، با نام سلسله قاجار را بنیان‌گذاری کند.

آقامحمدخان قاجار بنیانگذار سلسله قاجار

خاندان قاجار یکی از خانواده‌های دارای زیرشاخه‌های نسبتاً زیاد در ایران محسوب می‌گشت و حکومت این خاندان آخرین دودمان پادشاهی ترک تبار تاریخ ایران بود. اعضای این خاندان از نوادگان شاهزادگان قاجار هستند. پس از اجباری شدن نام خانوادگی و شناسنامه در ایران، هرکدام از شاخه‌های این خانواده نامی انتخاب کردند که اغلب برگرفته از نام یا لقب شاهزاده‌ای بود که نسب خود را به او می‌رساندند.

اکنون بسیاری از نوادگان قاجار در ایران، جمهوری آذربایجان، اروپا و آمریکا زندگی می‌کنند. جمعیت کنونی ایل قاجار در ایران، عمدتاً در ایل آئینه در شهر کرمان، رابر، سیه بنویه، چه و سکونت دارند.

واژه شناسی

قاجار در لغت به معنای استخوان زیرین فقرات پشت و پهلو است. واژه قاجار عربی شده واژه ترکی (قاچار) است قاچ + ار:به معنی دونده یا کسی که خوب می‌دود است. قاچار در ترکی به معنی دونده است و همانند واژه قاچاقی که از یک ریشه هستند. واژه قاجار از نام یکی از فرماندهان سپاه چنگیزخان مغول به نام قاچار نویان گرفته شده است. قاچار نویان که نام قاجارها از وی گرفته شده‌است یعنی نویانی که تند می‌دود، نویان یک نام مغولی است.

تاریخ

ایل قاجار یکی از هفت ایل اصلی ترکمان قزلباش بود که در زمان صفویه از آناتولی و شام به ایران مهاجرت کرده و شاه اسماعیل به یاری توان نظامی آنها سلسله صفویه را بنیان نهاد. شاخه‌های مختلف این ایل در ممالک ارمنستان و شام مسکن گزیدند.

امیر تیمور گورکانی پس از لشکر کشی به آسیای صغیر و شام در سال ۸۰۳ (قمری) هنگامی که به ایران بازمی‌گشت، جمعی از طوایف ترکمان را که در شام و ارمنستان و آسیای صغیر به سر می‌بردند، با خود به ایران آورد، که طوایف روملو و شاملو و قاجار از آن جمله بودند. از طایفه قاجار جمعی به ترکستان بازگشتند و گروهی در اطراف شهرهای گنجه و ایروان و حدود قره‌باغ مسکن گرفتند.

هنگامی که شاه اسماعیل یکم، در آغاز کار خویش، از لاهیجان به آذربایجان آمد و به جمع‌آوری مرید پرداخت، گروهی از سران ایل قاجار نیز به او پیوستند و در زمره صوفیان قزلباش داخل شدند، و در دوران پادشاهی صفویه به مقامات و منصب‌های عالی رسیدند.