ابوسعید ابوالخیر
ابوسعید فضل‌الله بن ابوالخیر احمد معروف به سعید کاتب صفا یا شیخ ابوسعید ابوالخیر شاعر و عارف ایرانی بود که در قرن چهارم هجری از ۳۵۷ تا ۴۴۰ قمری می‌زیست. او در مهنه به دنیا آمد و در همانجا نیز درگذشت. ابوسعید ابوالخیر از شاعران نامدار قرن چهارم و پنجم به شمار می‌رود. اشعار او بیشتر در قالب رباعی سروده شده‌اند.
ابوسعید ابوالخیر بش از آنکه شعر سروده باشد و بخاطر شعرش شهرت داشته‌باشد، به دلیل اندیشه‌های عرفانی‌اش شهرت داشت و هم‌ردیف عارفانی همچون منصور حلاج، بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی قرار می‌گرفت. از ابوسعید ابوالخیر همچنین در کنار شاعران بنامی همچون عطار و مولوی یاد شده‌است.
ابوسعید ابوالخیر در فقه و حدیث را آموخت و سپس به جمع صوفیان رفت و به عرفان علاقمند شد. او بخشی از عمر خود را درپی آموختن عرفان و تصوف در سفر بود. از سرخس تا نیشابور سفر کرد و ریاضت کشید. او شاگردان زیادی را تربیت کرد.
ابوسعید ابوالخیر علیرغم اینکه آثار زیادی ندارد در مشرق زمین به عنوان شخصی همپایه سقراط شناخته می‌شود. از وی چند نامه خطاب به ابن سینا نیز موجود است.
آثار
برپایه سخنان و اندیشه‌های ابوسعید ابوالخیر، کتای‌های متعددی نوشه شده است. برخی از این اثار عبارتند از:
- اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی سعید تألیف محمدبن منور
- رساله حالات و سخنان شیخ ابوسعید نوشته ابوروح لطف‌الله نوه ابوسعید
- سخنان منظوم ابوسعید ابوالخیر
نمونه شعر
گفتم صنما لاله رخا دلدارا
در خواب نمای چهره باری یارا
گفتا که روی به خواب بی ما وانگه
خواهی که دگر به خواب بینی ما را
****
دی شانه زد آن ماه خم گیسو را
بر چهره نهاد زلف عنبر بو را
پوشید بدین حیله رخ نیکو را
تا هر که نه محرم نشناسد او را