عملیات رمضان

عملیات رمضان اولین عملیات نظامی پس از آزادسازی خرمشهر است که به صورت گسترده و به فرماندهی مشترک، شامگاه روز 23 تیرماه 1361 مصادف با شب 21 رمضان، سالروز شهادت امام علی (ع) با رمز «یا صاحب الزمان ادرکنی» اجرا شد.

عملیات رمضان تحت امر چهار قرارگاه عملیاتی قدس، فجر، فتح و نصر، در پنج مرحله اجرا شد. این عملیات که از آن به عنوان بزرگ ترین نبرد زمینی پس از جنگ جهانی دوم یاد می شود، در چهارچوب استراتژی تنبیه متجاوزان بعثی بود. پس از آزادی خرمشهر و عقب راندن دشمن به پشت مرزهای بین المللی در منطقه جنوب ایران، مقامات لشکری و لشکری تصمیم گرفتند استراتژی تنبیه متجاوزان را در پیش بگیرند و برای ایجاد پوشش امنیتی لازم در شهرهای مرزی، جبهه جنگ را به قلمرو دشمن بکشانند.

اهداف

بنابراین عملیات رمضان طراحی شد تا منطقه کوشک، طلاییه و حاشیه جنوبی هورالهویزه در شمال، رودخانه دجله در جنوب، خط مرزی شمالی و جنوبی در شرق که از کوشک تا شلمچه امتداد دارد، را در برگیرد.

خلاصه

مرحله اول عملیات رمضان شامگاه روز 23 تیر ماه 1361 در ساعت 21:30 شروع شد. در مرحله اول عملیات به دلیل وجود مواضع و استحکامات پدافند مثلثی شکل و میدان‌های مین، رزمندگان نتوانستند با سرعت عمل زیاد به تمامی اهداف تعیین شده دست یابند. تنها در محور جنوبی یعنی جنوب پاسگاه زید، چهار تیپ از سپاه و دو تیپ از ارتش موفق به پیشروی در عمق 30 کیلومتری دشمن و نزدیک رودخانه کتیبان در شرق اروند و کانال ماهیگیری، شدند. با وجود موفقیت قرارگاه فتح در محور جنوب و انهدام 85 تانک و نفربر و 12 توپ دشمن، به سبب عدم پشتیبانی و تامین نیرو، رزمندگان اسلام مجبور به عقب نشینی شدند.

مرحله دوم عملیات رمضان، روز 25 مردادماه 1361، در محور میانی در جنوب پاسگاه زید و با همان یگان ها و با تقویت دو تیپ دیگر اجرا شد. البته این مرحله از عملیات موفقیت آمیز نبود. در این مرحله، قرارگاه نصر هدفش گسترش سرپل به دست آمده در مرحله اول عملیات بود. این منطقه شامل حد فاصل دژ خودی تا جاده بوبیان- زید تا کانال ماهی می شد. اما بدلیل عدم پشتیبانی نیروها، موفقیت چندانی حاصل نشد و رزمندگان مجبور به بازگشت به موقعیت خود شدند. در این مرحله 116 تانک نفربر، 51 دستگاه خودرو دشمن به غنیمت نیروهای ایرانی درآمدند.

مرحله سوم عملیاتی در حالی آغاز شد که احتمال تجمع نیروهای زرهی دشمن و آرایش وسیع آنان و اجرای پاتک داده می شد. بنابراین فرماندهان ایرانی تصمیم گرفتند در روز سی ام مردادماه 1361، از شرکت نیروهای زرهی در عملیات صرف نظر کنند و تنها از نیروهای پیاده در انهدام تانک ها و نفربرهای دشمن استفاده نمایند. به همین منظور نیروهای ایرانی عملیات را از جنوب پاسگاه زید شروع کردند و موفق به درهم شکستن و تصرف مواضع دشمن شدند. آنان توانستند در این مرحله، زمینی به وسعت 180 کیلومتر مربع را تصرف و حدود 700 دستگاه تانک و نفربررا منهدم کنند. همچنین حدود 14 دستگاه تانک و نفربر را که دستگاه آن از نوع پیشرفته «تی 72» بود را به غنیمت بگیرند.

مرحله چهارم عملیات رمضان، روز یکم شهریورماه 1361، از محور جنوبی منطقه عملیاتی شلمچه شروع شد. اما به دلیل هوشیاری و آمادگی دشمن و استحکامات و تدابیر اتخاذ شده از سوی آن ها، هیچ موفقیتی برای رزمندگان اسلام به بار نیامد.

مرحله پنجم که مرحله پایانی عملیات رمضان به شمار می رود در روز ششم شهریور 1361، از شمال پاسگاه زید، حدفاصل دژ مرزی عراق و خاکریزهای مثلثی شروع شد. هرچند در ابتدای عملیات اوضاع جنگ به نفع نیروهای ایرانی بود و نیروهای ارتش و سپاه موفق به پاکسازی و الحاق بخش هایی شدند و اقدام به ساخت خاکریز مناسب و دو جداره در جناح شمالی شدند ولی به دلیل عدم دقت کافی، 5 کیلومتر از بخش متصرفی به دست دشمن افتاد. در این مرحله 130 دستگاه تانک و نفر دشمن منهدم شد و 11 دستگاه تانک و نفربر به غنیمت گرفته شد.

استعداد نیروهای ایرانی در عملیات رمضان عبارت بودند از:

-قرارگاه قدس: تیپ 22 بعثت با تیپ 41 ثارالله از سپاه، لشکر 16 زرهی ارتش و تیپ 40 پیاده.

-قرارگاه فجر: تیپ 33 المهدی، تیپ امام سجاد (ع)، تیپ جواد الائمه (ع)، لشکر 30 زرهی و تیپ 17 علی بن ابیطالب (ع) از سپاه. لشکر 77 پیاده از ارتش.

-قرارگاه فتح: تیپ 14 امام حسین (ع) و تیپ 25 کربلا از سپاه و لشکر 92 زرهی از ارتش.

-قرارگاه نصر: تیپ 7 ولیعصر (عج)، 21 امام رضا (ع)، 31 عاشورا و 8 نجف اشرف از سپاه و لشکر 21 حمزه از ارتش.