هائیتی
هائیتی (به فرانسوی: Haïti)، به طور رسمی جمهوری هائیتی، کشوری در جزیره هیسپانیولا در دریای کارائیب است. این کشور در شرق کوبا و جامائیکا و جنوب باهاما قرار دارد. هائیتی سه هشتم غربی جزیره را به خود اختصاص داده است و از شرق با جمهوری دومینیکن همسایه است. هائیتی سومین کشور بزرگ در کارائیب است و با جمعیت تخمینی 11.4 میلیون نفر، پرجمعیت‌ترین کشور این منطقه به شمار می‌رود. پایتخت و بزرگ‌ترین شهر آن پورتو پرنس است.
| اطلاعات کشور | |
|---|---|
| نام کامل: | جمهوری هائیتی |
| پایتخت: | پورتو پرنس |
| زبان(های) رسمی: | فرانسوی، کریول هائیتی |
| دین(ها): | مسیحیت 87.0%، بدون دین 10.7%، |
| حکومت: | جمهوری نیمه ریاستی واحد تحت یک دولت موقت |
| مساحت: | 27,750 کیلومتر مربع |
| جمعیت: | 11,470,261 نفر (2024) |
| شاخص توسعه انسانی: | 0.552 |
| واحد پول: | گورد هائیتی (G) (HTG) |
| منطقه زمانی: | یوتی‌سی 5-، یوتی‌سی 4- (ساعت تابستانی) |
| پیش‌شماره تلفنی: | 509+ |
| کد ایزو ۳۱۶۶: | HT |
| دامنه سطح‌بالا: | ht. |
تاریخ
در اصل، این جزیره محل سکونت مردم تائینو بوده است. اولین اروپاییان در دسامبر 1492 در طی اولین سفر کریستوفر کلمب وارد جزیره شدند و اولین شهرک اروپایی در آمریکا را با نام لا ناوی داد در شمال شرقی ساحل کنونی هائیتی بنا نهادند. این جزیره تا سال 1697 بخشی از امپراتوری اسپانیا بود تا اینکه قسمت غربی آن به فرانسه واگذار شد و بعداً به سنت دومینگ تغییر نام یافت. استعمارگران فرانسوی مزارع نیشکر را برپا کردند که توسط بردگان آفریقایی اداره می‌شد و این مستعمره را به یکی از ثروتمندترین‌ها در جهان تبدیل کرد.
در بحبوحه انقلاب فرانسه، بردگان، مارون‌ها (فراریان از بردگی) و رنگین پوستان آزاد، انقلاب هائیتی (1791-1804) را به رهبری توسن لوورتر، یک برده سابق و ژنرال ارتش فرانسه، آغاز کردند. نیروهای ناپلئون توسط جانشین لوورتر، ژان ژاک دسالین (بعداً امپراتور ژاک اول) شکست خوردند. او در اول ژانویه 1804 استقلال هائیتی را اعلام کرد که منجر به قتل عام فرانسوی‌ها شد. هائیتی اولین کشور مستقل در کارائیب، دومین جمهوری در آمریکا، اولین کشوری در قاره آمریکا بود که به طور رسمی برده‌داری را لغو کرد و تنها کشوری در تاریخ است که توسط یک شورش بردگان تأسیس شد.
قرن اول استقلال با بی‌ثباتی سیاسی، انزوای بین‌المللی، پرداخت بدهی‌های فلج کننده به فرانسه و جنگ پرهزینه با جمهوری همسایه دومینیکن همراه بود. بی‌ثباتی سیاسی و نفوذ اقتصادی خارجی منجر به اشغال این کشور توسط آمریکا از 1915 تا 1934 شد.
یک دوره از ریاست جمهوری‌های متزلزل، به تقریباً سه دهه دیکتاتوری تحت رهبری خانواده دووالیه (1957-1986) منجر شد که خشونت دولتی، فساد و رکود اقتصادی را به همراه داشت. پس از کودتای 2004، سازمان ملل متحد برای تثبیت اوضاع کشور مداخله کرد. در سال 2010، هائیتی از یک زلزله مهیب و پس از آن شیوع مرگبار وبا رنج برد. با وخامت اوضاع اقتصادی، این کشور شاهد یک بحران اجتماعی-اقتصادی و سیاسی با ناآرامی ها و اعتراضات، گرسنگی گسترده و افزایش فعالیت گروه‌های تبهکار بوده است. از ماه مه 2024، هائیتی هیچ مقام منتخب دولتی باقی نمانده است و به عنوان یک کشور شکست خورده توصیف می‌شود.
سیاست
هائیتی یک جمهوری نیمه‌ریاستی است که در آن رئیس‌جمهور رئیس کشور و نخست‌وزیر رئیس دولت است. تاریخچه سیاسی هائیتی به دلیل کودتاهای متعدد، تغییر رژیم‌ها، حکومت‌های نظامی و درگیری‌های داخلی، بسیار ناپایدار بوده است. با این حال، پس از برکناری ژان برتران آریستید، وضعیت سیاسی تا حدودی باثبات شد. با وجود این، گزارش‌های معتبر بین‌المللی در سال ۲۰۲۲ هائیتی را یک «حکومت اقتدارگرا» و در سال ۲۰۲۳ چهارمین کشور کمتر دموکراتیک در آمریکای لاتین از نظر انتخابات معرفی کرده‌اند. فساد سیاسی در هائیتی بسیار گسترده است و این کشور به طور مداوم در میان فاسدترین کشورهای جهان قرار دارد. سطح بالای فساد، به علاوه ناپایداری سیاسی، باعث شده تا هائیتی در ردیف کشورهای شکننده جهان قرار گیرد.
جفرافیا
هائیتی سه هشتم غربی جزیره هیسپانیولا، دومین جزیره بزرگ در آنتیل بزرگ را تشکیل می‌دهد. هائیتی با مساحتی بالغ بر 27 هزار کیلومتر مربع، سومین کشور بزرگ در کارائیب پس از کوبا و جمهوری دومینیکن است. جمهوری دومینیکن دارای مرزی به طول 360 کیلومتر با هائیتی است.
این کشور به دلیل شکل تقریباً نعل اسبی، خط ساحلی بسیار طولانی دارد که دومین خط ساحلی طویل در آنتیل بزرگ بعد از کوبا به شمار می‌رود.
هائیتی کوهستانی‌ترین کشور در کارائیب است و زمین های آن از کوه‌هایی با دره‌های نسبتاً کوچک و دشت‌های ساحلی تشکیل شده است. آب و هوای این کشور گرمسیری است، اما با توجه به ارتفاع از سطح دریا تغییراتی دارد. بلندترین نقطه در هائیتی قله لا سل با ارتفاع 2680 متر می باشد.
آب و هوای هائیتی گرمسیری است و میزان بارش در نقاط مختلف متفاوت است. خشکسالی و سیلاب به طور دوره‌ای در این کشور رخ می‌دهد که با جنگل زدایی تشدید می‌شود. توفان و زمین لرزه نیز از دیگر مخاطرات طبیعی هائیتی هستند.
اقتصاد
هائیتی با وجود داشتن نیروی کار ارزان، اقتصاد ضعیفی دارد. این کشور سابقه استعمار توسط فرانسه را دارد و بعد از استقلال با بحران‌های سیاسی، مداخلات خارجی و بلایای طبیعی روبرو بوده است. هائیتی کشوری کشاورزی است و نیمی از روغن ریشه خس‌خس جهان را تولید می‌کند. موز، کاکائو و انبه از محصولات صادراتی مهم این کشور هستند. هائیتی برای بهبود اقتصاد به سمت تولیدات باارزش‌تر کشاورزی و کالاهای صنعتی با فناوری بالاتر حرکت کرده است. آمریکا مهم‌ترین شریک تجاری هائیتی است. از مشکلات مهم هائیتی می‌توان به بلایای طبیعی، فقر، کمبود امکانات آموزشی و وابستگی شدید به کشاورزی اشاره کرد. زلزله سال ۲۰۱۰ خسارات زیادی به اقتصاد این کشور وارد کرد.
هائیتی یکی از اعضای مؤسس سازمان ملل متحد، سازمان کشورهای آمریکایی (OAS)، انجمن کشورهای کارائیب و سازمان بین‌المللی کشورهای فرانسوی زبان است. علاوه بر کاریکوم، این کشور عضو صندوق بین‌المللی پول، سازمان تجارت جهانی و جامعه کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب می‌باشد. هائیتی که از نظر تاریخی فقیر و از نظر سیاسی بی‌ثبات بوده است، پایین‌ترین شاخص توسعه انسانی را در قاره آمریکا دارد.