اکوسیستم
اکوسیستم یا بوم‌سازگان به معنی یک اجتماع بوم‌شناسی اجزای زنده و اجزای غیر زنده و تعامل آن‌ها در محیط تعریف شده‌است.
یک بوم‌سازگان جامعه‌ای از موجودات زنده نظیر گیاهان،حیوانات و میکروبها در تقابل با اجزای غیرزنده محیط نظیر هوا، آب و خاک است که با یک‌دیگر برهم‌دیگر کنش دارند. جاندارانی که در یک بوم‌سازگان زندگی می‌کنند، به سه دسته تقسیم می‌شود: تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجزیه‌کنندگان.
ویژگی ها و خصوصیات اکوسیستم
* پایداری (Stability): اکوسیستم‌ها توانایی حفظ تعادل و پایداری در برابر تغییرات و تنش‌های مختلف را دارند.
این پایداری نتیجه تعاملات پیچیده و هماهنگ میان موجودات زنده و غیر زنده در اکوسیستم است.
* نوع زیستی (Biodiversity): اکوسیستم‌ها براساس تنوع گونه‌ای و تنوع ژنتیک موجودات زنده در آن‌ها شناخته می‌شوند.
تنوع زیستی نشانگر سلامت و پایداری اکوسیستم‌ها است و نقش ارزشمندی در ارتقای مقاومت در برابر تغییرات محیطی دارد.
* تعادل جمعیت‌ها (Population Balance): در اکوسیستم‌ها، جمعیت‌های مختلف از گونه‌ها باید به نحوی تنظیم شوند که منابع محیطی را زیر نظر داشته باشند و بین گونه‌ها تعادل برقرار شود.
* جریان انرژی و چرخه مواد (Energy Flow and Nutrient Cycling): انرژی و مواد غذایی در اکوسیستم‌ها از یک سطح به سطح دیگر جریان دارند و در چرخه‌های مواد غذایی بازیافت می‌شوند.
این جریان انرژی و چرخه مواد ضروری برای حفظ فعالیت و تعادل اکوسیستم‌ها است.
* تأثیرات انسانی (Human Impact): اکوسیستم‌ها تحت تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم انسانی قرار دارند. فعالیت‌های انسانی می‌توانند باعث تخریب محیط‌زیست و کاهش تنوع زیستی تا تغییرات اقلیمی و آلودگی منابع آب و هوا شوند.
* تطبیق با محیط زیست (Adaptability): موجودات زنده در اکوسیستم‌ها توانایی تطبیق به تغییرات محیطی و اقلیمی را دارند تا بتوانند در محیط خود بهتر زندگی کنند و تعادل اکوسیستم‌ها را حفظ کنند.
انواع اکوسیستم‌ها کدامند؟
* اکوسیستم‌های خشکی:
کویرها: اکوسیستم‌های کویری در مناطق خشک و کم‌آب وجود دارند.
گیاهان و جانوران این مناطق به شرایط خشکی سازگاری پیدا کرده‌اند.
به عنوان مثال: کویر صحرا در آفریقا.
* اکوسیستم‌های آبی: اکوسیستم‌های دریایی (Marine Ecosystems): اکوسیستم‌های دریاها و اقیانوس‌ها که شامل انواع جانوران دریایی و گیاهان جلبکی هستند.
مثال: صخره‌های مرجانی.
*اکوسیستم‌های آب شیرین (Freshwater Ecosystems): اکوسیستم‌های آبی شیرین شامل رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و تالاب‌ها هستند.
در اکوسیستم‌های آب شیرین می‌توان انواع مختلفی از ماهیان و گیاهان آبی را پیدا کرد.
* اکوسیستم‌های جنگلی: جنگل‌های استوایی (Tropical Rainforests): اکوسیستم‌های جنگل‌ها دارای دمای بالا هستند و باران‌های فراوان باعث شده است تا دارای تنوع زیستی بسیار بالایی باشند.
مثال: جنگل آمازون در آمریکای جنوبی.
جنگل‌های اقلیمی (Temperate Forests): اکوسیستم‌های جنگلی با زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل که در نواحی اقلیمی وجود دارند.
مثال: جنگل‌های بورسین در اروپا.
* اکوسیستم‌های کوهستانی: اکوسیستم های کوهستانی با برف و یخ (Alpine Ecosystems): اکوسیستم‌های واقع در ارتفاعات بالا که دارای شرایط سرد و برفی هستند.
مثال: رشته کوه‌های آلپ در اروپا.
* اکوسیستم‌های کوهستانی گیاهی (Montane Ecosystems): اکوسیستم‌های کوهستانی با تنوع گیاهی و حیوانی بالا که در ارتفاعات متوسط وجود دارند.
همه این اکوسیستم‌ها به نحوی ویژه به تنوع زیستی، چرخه مواد و انرژی و پایداری بر اکوسیستم‌های خودشان سازگاری پیدا کرده‌اند.
درک این تنوع اکوسیستمی بسیار مهم است تا بتوانیم به بهترین نحو ممکن از منابع طبیعی استفاده کرده و حفظ محیط زیست را ترویج دهیم.