اشنویه

اُشنَویه یکی از محله‌های استان آذربایجان غربی است که در بخش غربی این استان واقع شده و این محله مرکز شهرستان اُشنَویه است. کشورهای ترکیه و عراق در اطراف این شهر واقع شده‌اند. اشنویه از جاذبه‌های تاریخی مهمی است که در تاریخ ایران جایگاه ویژه‌ای دارد.

اشنویه

اطلاعات شهر
کشور:	ایران
استان:	آذربایجان غربی
شهرستان:	اشنویه
جمعیت:	سرشماری سال ۱۳۹۵ برابر ۴۳٫۲۰۰
ارتفاع:	۱٬۵۰۰ متر
شهردار:	کاک انور سعیدی

یکی از مهمترین آثار تاریخی، سنگ‌نوشته کله‌شین است. این سنگ‌نوشته به ارتفاع ۱۷۰ سانتی‌متر و به دو زبان اورارتویی و آشوری حک شده است، از سده هشتم پیش از میلاد می‌باشد. معتقدند که حدود نهصد سال قبل از ساخت تخت جمشید، به دستور پادشاه اوراتور از ایشپونیا، این سنگ در ارتفاعات غربی شهرستان نصب شد.

اتفاق تاریخی در ساعت ۲:۴۵ بامداد روز ۱۱ مرداد ۱۳۶۷ هجری خورشیدی، حزب بعث عراق شهر اشنویه را با گاز خردل بمباران کرد. این حمله سه روز پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط شورای امنیت، به دستور رهبرآن زمان ایران اتفاق افتاد و منجر به مصدومیت ۲۱۶۰ تن از ساکنان شهر شد.

اشنویه با ارتفاع ۱٬۵۰۰ متر، در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده و در فاصله ۲۷٫۵ کیلومتری شمال غربی شهرستان نقده واقع شده است. این شهر از سرزمین های زیبا و جالب استان آذربایجان غربی ایران است.

اشنویه یک شهر ارتباطی مهم در منطقه‌ای زیبا و جالب از استان آذربایجان غربی است، که در جنوب غربی این استان واقع شده و نقش مهمی در ارتباطات منطقه‌ای دارد. اشنویه به عنوان یک شهر ارتباطی، ارتباطات میان شهرستان پیرانشهر و شهر ارومیه را تسهیل می‌کند و در فاصله ۷۲ کیلومتری از شهر پیرانشهر واقع شده است، در کنار مرزچین و مرز ترانزیتی حاج عمران.

در اشنویه، زبان کردی به عنوان زبان گفتاری و زبان فارسی به عنوان زبان آموزش و نوشتار رسمی استفاده می‌شود. این واقعیت نشان از تنوع فرهنگی و زبانی در این منطقه دارد که باعث ایجاد یک محیط چند زبانه و چند فرهنگی می‌شود.

تاریخچه

منطقه‌ای که شهر اشنویه در آن واقع شده، دارای گذشته‌ای بسیار باستانی است. بازمانده‌هایی از تپه دینخواه و کوه‌های بلند و کوچک، زیورآلات و گورهای فراوانی که به دوران‌های هزاره‌های پیش از میلاد تعلق داشته‌اند، کشف شده‌اند. جغرافی‌نگاران اوایل دوران اسلام، اشنویه را به عنوان یک شهر کوچک در یک منطقه ثروتمند توصیف کرده‌اند. اشنویه که از گذشته مسکونی قومی هزبانی بهره می‌برد، تا قرن‌های بعد همچنان شهری فعال باقی ماند. هزبانیان از چمنزارهای اطراف برای چرای احشام خود بهره می‌بردند. گروهی از آنها که با نام روادیان (کرد) شناخته می‌شدند، در ارمنستان ساکن شده بودند. این گروه که توانایی نظامنامه داشتند، در دوره دوم قرن ۲ از فرمان‌برداری عباسیان برخیزیدند و حکومت مستقلی تحت رهبری علی فرزند صداقه در آذربایجان بنا نهادند. آنان ارومیه را به عنوان مرکز حکومتی خود برگزیدند و شهرهای اشنویه، خوی، سلماس، لاجان (پسوا) و سلدوز را تحت سلطه خود داشتند. در سویی نیز، به ویژه در قرن‌های ۷ و ۸، ولایات ارومیه و اشنویه از سرنوشت‌های مشابهی برخوردار بودند. در دوران حکومت اتابکان در سال ۶۰۲، درگیری‌ای بین لشکریان اتابک ابوبکر (حاکم عراق و آذربایجان) و علاءالدین (اتابک مراغه) روی داد. علاءالدین که ناتوان در جنگ بود، پیشنهاد صلح داد و یکی از قلعه‌های خود را به ابوبکر واگذار کرد و در مقابل، ابوبکر نیز حکومت اشنویه و ارومیه را به او واگذار کرد.

در زمان ابن حوقل، کُردها در اشنویه ساکن بودند و در قرن چهارم، از این شهر و مناطق اطراف آن، گوسفندها و گاوهایشان به موصل و نواحی بین‌النهرین صادر می‌شد. خاک این منطقه به لطافت و مراتع آن به فراوانی شناخته می‌شد.

در سال ۱۹۰۹ میلادی معادل با ۱۲۸۷ ه‍. ش، نیروهای جنگجوی عثمانی با نیروهایشان اشنویه را فتح کردند و به وحشیگری علیه مردم آنجا پرداختند. حضور عثمانی‌ها و روس‌ها در این ناحیه، موجب خسارت‌های وحشتناک انسانی و مالی برای مردم اشنویه شد. پس از روس‌ها، نیروهای آشوری به شهر تجاوز کردند و حتی به زنان و کودکان در این تجاوز رحم نکردند. این ماجرا به قحطی جدی منجر شد و مردم به دلیل وحشت، قحطی و گرسنگی‌های فزاینده، به سوی عراق (موصل و کرکوک) فرار کردند؛ پس از این اتفاقات، از ۱۳ هزار نفر از جمعیت شهر اشنویه در آن زمان، تنها چند صد نفر باقی ماندند.

آثار تاریخی

یکی از جاذبه‌های طبیعی بارز در اشنویه، دره چلاشی است که جزو مکان‌های زیبا و جذاب منطقه محسوب می‌شود. علاوه بر این، ستون کله شین و کتیبه کله‌شین از جمله آثار تاریخی مهم و باقی‌مانده از گذشته‌ی این شهر به‌شمار می‌آیند و ارزش ویژه‌ای در ارتباط با تاریخ و فرهنگ این منطقه دارند.

روستای بیمضرته

یک مکان پر از جذابیت‌های فراوان است! از تاریخ باستان تا طبیعت دست نخورده اینجا همه چیز برای کاوش و کشف دارند. قرار گرفته در سرزمین شگفت‌انگیز جنوب غربی شهرستان، بیمضرته فقط ۷ کیلومتر از اشنویه فاصله دارد و از جاده سنگان به راحتی دسترسی‌پذیر است. با دشت‌های سرسبز و آب و هوایی دل‌نشین، اینجا هر سال گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند. بیمضرته همچنین با تپه‌های فریبنده و منحصر به فردش مسحور سفرکنندگان می‌شود. تپه قلات سید بیمضرته که در این روستا قرار دارد، به عنوان یکی از آثار ملی ایران در سال ۱۳۸۶ ثبت شده است و همواره توجه و تحسین همه را جلب می‌کند.

گورستان اشنویه

گورستان‌های قدیمی نیز از جاذبه‌های مهم تاریخی هر منطقه هستند. اشنویه نیز از این ثروت‌های تاریخی برخوردار است و برخی از گورستان‌های آن تا قرن هفتم هجری به دوره‌ی بعد می‌روند. در این گورستان‌ها تعداد زیادی سنگ قبر ساده قابل مشاهده است. همچنین، یک کلیسای قدیمی ویرانه نیز در نزدیکی این گورستان‌ها قرار دارد که نشانگر حضور مسیحیان در گذشته در این منطقه می‌باشد.

جنگل میرآباد

جنگل‌های اطراف اشنویه واقعاً زیبا و پر از تنوع هستند. جنگل میرآباد که در کنار رودخانه گادر قرار دارد، به دلیل حضور رودخانه سرسبز و زیبا شده است. برای رفتن به این جنگل زیبا از جاده اصلی اشنویه به پیرانشهر باید پیش بروید و سپس از جاده خاکی به سمت روستای هق و سپس میرآباد بروید. این جنگل حاوی درختان مختلفی نظیر زالزالک، سیب وحشی، گلابی وحشی، آلو و نسترن است. این درختان علاوه بر زیبایی و حفاظت از محیط زیست، میوه‌های خوشمزه‌ای را تولید می‌کنند که مردم محلی از آن‌ها بهره می‌برند.

سنگ کیله میش

سنگ کیله میش، اثری تاریخی و جالب از منطقه اشنویه است که در روستای «درود» یا «دڕوو» در غرب این شهرستان واقع شده است. این سنگ حاوی نقشی است که نام معابد، گذرگاه و رشته کوهی بین ایران و عراق را مشخص می‌کند و در گذشته به عنوان ستون مرزی بین اشنویه و رواندوز نصب شده بود. در سال ۱۳۶۵ به دلیل جنگ ایران و عراق، این سنگ به موزه ارومیه منتقل شد. 

در ادامه به آثار جدیدی که توسط سازمان میراث فرهنگی این شهرستان ثبت شده اند می‌پردازیم.

تپه مزرا با سابقه‌ای قدیمی‌تر از دوران مس سنگی، تپه شب آقا با ریشه‌های تاریخی در دوران اسلامی و تپه گرده‌سور که به عصر آهن بازمی‌گردد،

و همچنین اشنویه با داشتن ۱۰۶ اثر ثبت‌شده در فهرست آثار ملی، یک منطقه بسیار پربار و با ارزش از نظر تاریخی و فرهنگی است. این اثار شامل تپه دینخواه، کتیبه کیله‌شین، قلعه قلاتگاه، کتیبه عین‌الروم، قبرستان مارابراهیم و تومولوس‌های سوجه، گندویلا، حسن نوران، ملااحمد و سیاوان می‌شوند.

منطقه جغرافیایی

شهر اشنویه در مختصات جغرافیایی 45 درجه و 5 دقیقه طول شرقی و 37 درجه و 2 دقیقه عرض شمالی واقع شده است. این شهر در ارتفاع 1400 متر از سطح دریا واقع شده و به عنوان مرکز شهرستان اشنویه در قسمت‌های میانی شهرستان و قسمت‌های غربی استان واقعیت دارد.

مسیرهای ارتباطی

• مسیر اشنویه – ارومیه با طول 85 کیلومتر
• مسیر اشنویه – نقده با طول 30 کیلومتر
• مسیر اشنویه – پیرانشهر با طول 44 کیلومتر
• مسیر اشنویه – مهاباد با طول 65 کیلومتر

آب وهوا

اشنویه دارای آب و هوای مطبوع‌ترین منطقه آذربایجان غربی است. آب و هوای این شهر به صورت سرد و مرطوب کوهستانی مشخص می‌شود. زمستان‌های این منطقه سرد و طولانی بوده و تابستان‌ها معتدل است. این شرایط آب و هوایی باعث می‌شود که اشنویه یک منطقه با جذابیت‌های طبیعی منحصر به فرد باشد.

مردم شناسی

تعداد جمعیت شهر آشنویه در آخرین سرشماری عمومی در سال 1395، حدود 39,801 نفر اعلام شده است. اهالی این منطقه اکثراً از اقوام کُرد و به زبان کردی صحبت می‌کنند. بیشترین مردم آشنویه از گویش سورانی، لهجه مکریانی و زیرلهجه آشنویه‌ای استفاده می‌کنند. دین مردم آشنویه اکثراً اهل سنت (شافعی) هستند. این منطقه دارای یک فرهنگ زبانی و مذهبی غنی و چندگانه است.