سید حسین فاطمی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''سید حسین فاطمی''' (۲۱ بهمن ۱۲۹۶ – ۱۹ آبان ۱۳۳۳) معروف به '''دکتر فاطمی''' سیاستمدار و روزنامه‌نگار ایرانی بود که از ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۲ به‌عنوان وزیر امور خارجه فعالیت کرد. پرونده:سید-حسین-فاطمی.jpg|جایگزین=سید حسین فاطمی|بندانگشتی|سید حسین فاطمی{{شخص...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''سید حسین فاطمی''' (۲۱ بهمن ۱۲۹۶ – ۱۹ آبان ۱۳۳۳) معروف به '''دکتر فاطمی''' سیاستمدار و روزنامه‌نگار ایرانی بود که از ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۲ به‌عنوان وزیر امور خارجه فعالیت کرد. | '''سید حسین فاطمی''' (۲۱ بهمن ۱۲۹۶ – ۱۹ آبان ۱۳۳۳) معروف به '''دکتر فاطمی''' سیاستمدار و روزنامه‌نگار ایرانی بود که از ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۲ به‌عنوان وزیر امور خارجه فعالیت کرد. | ||
محمد مصدق در نوشته‌های خود فکر ملی شدن نفت و همچنین ایده تشکیل جبهه ملی را پیشنهاد فاطمی دانسته بود. او در فاصله سالهای 1330 تا 1332 خورشیدی سه بار مورد سو قصد و ترور قرار گرفت؛ بار اول توسط [[محمدمهدی عبدخدایی]] در ۱۳۳۰ و بار دوم توسط [[شعبان جعفری]] در ۱۳۳۲ که هر دو بار هم جان سالم به در برد. | محمد مصدق در نوشته‌های خود فکر ملی شدن نفت و همچنین ایده تشکیل جبهه ملی را پیشنهاد فاطمی دانسته بود. او در فاصله سالهای 1330 تا 1332 خورشیدی سه بار مورد سو قصد و ترور قرار گرفت؛ بار اول توسط [[محمدمهدی عبدخدایی]] در ۱۳۳۰ و بار دوم توسط [[شعبان جعفری]] در ۱۳۳۲ که هر دو بار هم جان سالم به در برد. | ||
[[پرونده:تصویر بازسازی شده سید حسین فاطمی.jpg|جایگزین=سید حسین فاطمی|بندانگشتی|توصیر سید حسین فاطمی در دوران وزارت{{شخصیت|نام(های)=سید حسین فاطمی|لقب(ها)=دکتر فاطمی|تاریخ تولد=۲۱ بهمن ۱۲۹۶|محل تولد=نائین، اصفهان، ایران|تاریخ فوت=۱۹ آبان ۱۳۳۳ (۳۶ سال)|محل دفن=آرامستان ابن‌بابویه، شهر ری|ملیت=ایرانی|تحصیلات=دکترا|پیشه=سیاستمدار، روزنامه‌نگار|نام پدر=سید محمد علی سیف‌العلماء|همسر(ها)=پریوش سطوتی}} | |||
]] | |||
او در جریال کودتای 28 مرداد 1332 با سخنرانی علیه [[محمدرضا پهلوی]] توسط ماموران فرمانداری نظامی دستگیر و با حکم دادگاه نظامی به چهار بار اعدام محکوم شد و سرانجام در میدان تیر لشکر 2 تهران اعدام شد. | او در جریال کودتای 28 مرداد 1332 با سخنرانی علیه [[محمدرضا پهلوی]] توسط ماموران فرمانداری نظامی دستگیر و با حکم دادگاه نظامی به چهار بار اعدام محکوم شد و سرانجام در میدان تیر لشکر 2 تهران اعدام شد. | ||
== زندگینامه == | == زندگینامه == | ||
حسین فاطمی در 1296 خورشیدی در [[نائین]] به دنیا آمد. پدرش محمد علی سیف‌العلماء از روحانیون بود و به هنگام نوجوانی حسین درگذشت. حسین چندی در نائین و سپس اصفهان به تحصیل اشتغال داشت. در سال 1315 که برادرش نصرالله | حسین فاطمی در 1296 خورشیدی در [[نائین]] به دنیا آمد. پدرش محمد علی سیف‌العلماء از روحانیون بود و به هنگام نوجوانی حسین درگذشت. حسین چندی در نائین و سپس اصفهان به تحصیل اشتغال داشت. در سال 1315 که برادرش [[نصرالله سیف‌پور فاطمی]] امتیاز [[روزنامه باختر]] را گرفت، با او همکاری کرد.<ref name=":0">[https://www.iichs.ir/fa/news/890/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%DB%8C <حسین فاطمی>] برداشت شده در 17 مرداد 1402</ref> | ||
==== شروع روزنامه‌نگاری ==== | ==== شروع روزنامه‌نگاری ==== | ||
حسین خیلی زود به پیچ و خمهای کار مطبوعات واقف شد و در کلیه امور روزنامه سررشته پیدا کرد. در 1316 برای فعالیت بیشتر مطبوعاتی اصفهان را ترک کرد و به تهران آمد و به توصیه چند نفر به روزنامه ستاره که متعلق به احمد ملکی بود معرفی گردید و با ماهی 20 تومان استخدام شد. | حسین خیلی زود به پیچ و خمهای کار مطبوعات واقف شد و در کلیه امور روزنامه سررشته پیدا کرد. در 1316 برای فعالیت بیشتر مطبوعاتی [[اصفهان]] را ترک کرد و به [[تهران]] آمد و به توصیه چند نفر به [[روزنامه ستاره]] که متعلق به [[احمد ملکی]] بود معرفی گردید و با ماهی 20 تومان استخدام شد. <ref name=":0" /> | ||
روزنامه باختر به علت مقالات تند و در عین حال مستند و همکاری با گروهی از نویسندگان برجسته جای خود را در محافل سیاسی و مطبوعاتی تهران باز کرد، خاصه که روزنامه سیاسی و خبری و انتقادی هم بود. روزنامه باختر تا سال 1324 به مدیریت حسین فاطمی به طور یومیه انتشار می‌یافت. فاطمی در همین سال تصمیم گرفت برای تحصیل در فن روزنامه نگاری و آموزش مطبوعات در اروپا، سفری به فرانسه نماید. ابتدا به عنوان نماینده مطبوعات در کنفرانس کار به ژنو رفت، سپس در پاریس تحصیلات خود را دنبال نمود. فاطمی در طی اقامت در پاریس از لحاظ مالی در مضیقه بود لیکن برادرش سیف‌پور فاطمی و مصباح و گاهی نیز شهاب خسروانی به او کمک مالی می‌کردند. در مدت اقامت در اروپا روابط خود را با مطبوعات ایران قطع نکرد و مقالاتی برای روزنامه مرد امروز و روزنامه ستاره تنظیم و ارسال می‌داشت. در سال 1327 به تهران بازگشت و تصمیم به انتشار روزنامه گرفت و در سال 1328 امتیاز روزنامه یومیه باختر امروز به نام حسین فاطمی صادر شد. | استعداد ذاتی وی در فن نگارش و پرکاری و جدیت در کار موجب شد سردبیری روزنامه ستاره به وی محول شود و تقریباً گرداننده‌ی اصلی روزنامه بود. در 1319 به اصرار برادرش که به علت اشتغال در سمت شهرداری [[شیراز]] ناچار به ترک اصفهان بود، به اصفهان بازگشت و پس از چندی برای اداره‌ی روزنامه باختر به تهران انتقال یافت و شرکتی برای اداره‌ی آن تشکیل شد و مدیریت آن به عهده‌ی وی محول گردید.<ref name=":0" /> | ||
روزنامه باختر به علت مقالات تند و در عین حال مستند و همکاری با گروهی از نویسندگان برجسته جای خود را در محافل سیاسی و مطبوعاتی تهران باز کرد، خاصه که روزنامه سیاسی و خبری و انتقادی هم بود. روزنامه باختر تا سال 1324 به مدیریت حسین فاطمی به طور یومیه انتشار می‌یافت. فاطمی در همین سال تصمیم گرفت برای تحصیل در فن روزنامه نگاری و آموزش مطبوعات در اروپا، سفری به فرانسه نماید. ابتدا به عنوان نماینده مطبوعات در کنفرانس کار به [[ژنو]] رفت، سپس در پاریس تحصیلات خود را دنبال نمود. فاطمی در طی اقامت در پاریس از لحاظ مالی در مضیقه بود لیکن برادرش سیف‌پور فاطمی و مصباح و گاهی نیز شهاب خسروانی به او کمک مالی می‌کردند. در مدت اقامت در [[اروپا]] روابط خود را با مطبوعات ایران قطع نکرد و مقالاتی برای روزنامه مرد امروز و روزنامه ستاره تنظیم و ارسال می‌داشت. در سال 1327 به تهران بازگشت و تصمیم به انتشار روزنامه گرفت و در سال 1328 امتیاز روزنامه یومیه باختر امروز به نام حسین فاطمی صادر شد.<ref name=":0" /> | |||
==== پیشنهاد ملی کردن صنعت نفت ==== | ==== پیشنهاد ملی کردن صنعت نفت ==== | ||
| خط ۱۸: | خط ۲۰: | ||
در اواخر سال 1328 به دنبال تشکیل جبهه ملی، فاطمی در کنار دکتر مصدق قرار گرفت و روزنامه خود را ارگان جبهه ملی کرد. وی توسط این روزنامه افکار و عقاید جبهه ملی را انتشار می‌داد و در حقیقت کارگردان جبهه ملی و مشاور نزدیک مصدق بود. بنا به شهادت صریح دکتر مصدق، ابتکار پیشنهاد ملی کردن نفت از سوی دکتر فاطمی بود. رقبای روزنامه نگار مرحوم فاطمی که در رأس آنها میراشرافی، پاینده و فری پور بودند به وی تهمت می‌زدند که «ایشان در مدرسه آمریکایی اصفهان غسل تعمید داده شده و به هیچ وجه موازین مذهبی و اخلاقی را رعایت نمی‌کند. با محمد مسعود حشر و نشر داشته ... و هیچ گونه به مسائل ایران آگاهی ندارد». | در اواخر سال 1328 به دنبال تشکیل جبهه ملی، فاطمی در کنار دکتر مصدق قرار گرفت و روزنامه خود را ارگان جبهه ملی کرد. وی توسط این روزنامه افکار و عقاید جبهه ملی را انتشار می‌داد و در حقیقت کارگردان جبهه ملی و مشاور نزدیک مصدق بود. بنا به شهادت صریح دکتر مصدق، ابتکار پیشنهاد ملی کردن نفت از سوی دکتر فاطمی بود. رقبای روزنامه نگار مرحوم فاطمی که در رأس آنها میراشرافی، پاینده و فری پور بودند به وی تهمت می‌زدند که «ایشان در مدرسه آمریکایی اصفهان غسل تعمید داده شده و به هیچ وجه موازین مذهبی و اخلاقی را رعایت نمی‌کند. با محمد مسعود حشر و نشر داشته ... و هیچ گونه به مسائل ایران آگاهی ندارد». | ||
از طرف دیگر عده‌ای هم که در اطراف دکتر مصدق بودند ــ غیر از حسین مکی و عناصر دیگری که در احزاب سیاسی آن روز بودند ــ به دلیل عدم شناخت دکتر فاطمی شروع به مخالفت کردند. روزنامه نگاران نامه‌ای نوشتند و بیوگرافی دکتر فاطمی را تجزیه و تحلیل کردند. در آن بیوگرافی دکتر فاطمی را به عنوان عامل | از طرف دیگر عده‌ای هم که در اطراف دکتر مصدق بودند ــ غیر از حسین مکی و عناصر دیگری که در احزاب سیاسی آن روز بودند ــ به دلیل عدم شناخت دکتر فاطمی شروع به مخالفت کردند. روزنامه نگاران نامه‌ای نوشتند و بیوگرافی دکتر فاطمی را تجزیه و تحلیل کردند. در آن بیوگرافی دکتر فاطمی را به عنوان عامل سرسپرده‌ی انگلیس معرفی کردند که بعدها دکتر مصدق طی نطقی در پاسخ این ناگفته‌ها، گفته بود: «اگر هم آن طور که شما می‌گویید او عامل سرسپرده باشد، ایشان توبه کرده و از نظر من حرّی است که می‌تواند از هر حیث موجه باشد». | ||
به هنگام نخست‌وزیری دکتر مصدق، فاطمی معاونت سیاسی و پارلمانی او را عهده دار بود. در سال 1330 در اواخر آذر ماه برای شرکت در انتخابات مجلس شورای ملی از سمت خود کناره گیری نمود. در بهمن 1330 روزنامه باختر امروز مراسمی به مناسبت سالگرد شهادت محمد مسعود بر مزار او تشکیل داد و فاطمی که ناطق مراسم بود، به هنگام سخنرانی مورد اصابت گلوله قرار گرفت و قریب 8 ماه در تهران و اروپا تحت عمل جراحی و درمان بود. در این هنگام جمعیت فدائیان اسلام به رهبری نواب صفوی در | به هنگام نخست‌وزیری دکتر مصدق، فاطمی معاونت سیاسی و پارلمانی او را عهده دار بود. در سال 1330 در اواخر آذر ماه برای شرکت در انتخابات مجلس شورای ملی از سمت خود کناره گیری نمود. در بهمن 1330 روزنامه باختر امروز مراسمی به مناسبت سالگرد شهادت محمد مسعود بر مزار او تشکیل داد و فاطمی که ناطق مراسم بود، به هنگام سخنرانی مورد اصابت گلوله قرار گرفت و قریب 8 ماه در تهران و اروپا تحت عمل جراحی و درمان بود. در این هنگام جمعیت فدائیان اسلام به رهبری نواب صفوی در زمره‌ی مخالفان دولت در آمده و بالأخره یکی از اعضای آن عامل سوءقصد به دکتر فاطمی بود. | ||
در انتخابات دوره 17 مجلس شورای ملی فاطمی به وکالت از طرف مردم تهران انتخاب شد ولی تا چند ماه به علت بیماری نتوانست در پارلمان شرکت کند. | == نمایندگی مجلس شورای ملی == | ||
در انتخابات دوره 17 مجلس شورای ملی فاطمی به وکالت از طرف مردم تهران انتخاب شد ولی تا چند ماه به علت بیماری نتوانست در پارلمان شرکت کند. <ref name=":0" /> | |||
== وزارت == | == وزارت == | ||
در | در مهر ماه 1331 دکتر فاطمی عهده دار وزارت امور خارجه شد. در این سمت در اجرای سیاست خارجی دولت قاطعانه عمل نمود و وزارت امور خارجه را تصفیه نمود. از جمله کارهای اساسی او در وزارت امور خارجه، قطع رابطه سیاسی با انگلستان و بستن سفارت انگلستان در تهران و کنسولگریها در شهرستان بود. | ||
بعد از | بعد از ۳۰ تیرماه ۱۳۳۱ و در مهرماه، با توجه به افشا شدن اسناد جاسوسی انگلیس در خانه سدان که اسنادش هم منتشر شده، دولت دکتر مصدق شاید به تاکید و پیگیری دکتر فاطمی تصمیم می‌گیرد که سفارت انگلیس را تعطیل کند. آقای حسین نواب که در آن زمان وزیر امور خارجه بود با این تصمیم مخالفت می‌کند و استعفا می‌دهد و دکتر مصدق در همان مهر ۱۳۳۱، دکتر فاطمی را به سمت وزارت امور خارجه منصوب می‌کند. دکتر فاطمی نیز در ۱۹ مهر همان سال سفارت انگلیس را تعطیل می‌کند و روابط دیپلماتیک را به حالت تعلیق درمی‌آورد. این یک ضربه سنگین است که به مناسبات ایران و انگلیس وارد می‌شود و از همین جاست که کینه انگلیس‌ها نسبت به دکتر فاطمی، عمیق و عمیق‌تر می‌شود.<ref name=":1">[https://www.isna.ir/news/95081913246/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D9%BE%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%AF-%DA%86%D8%B1%DA%86%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%DB%8C <نقش پر رنگ چرچیل در اعدام دکتر فاطمی>]ایسنا - برداشت شده در 17 مرداد 1402</ref> | ||
بعد از [[واقعه 9 اسفند]] سال 1331، شاه تصمیم به خروج از ایران گرفت و در این وقایع دکتر فاطمی لطمات شدیدی را متحمل شد. منزل وی مورد هجوم واقع شد و از این تاریخ مبارزه‌ی علنی او با دربار شروع شد. در ماههای نخست سال 1332 دکتر فاطمی به عراق سفر نمود و مورد استقبال مقامات عراقی و علما واقع شد. | |||
== دستگیری == | |||
در [[25 مرداد 1332]] پس از خروج شاه از ایران، تظاهراتی بزرگ در میدان بهارستان انجام شد و در آن جبهه ملی انتقاد شدیداللحنی از شاه نمود و دکتر فاطمی نیز خواستار لغو نظام سلطنتی در ایران شد. به دنبال کودتای 28 مرداد 1332 و سقوط دولت مصدق دکتر فاطمی قریب 7 ماه در مخفیگاه به سر برد تا اینکه در 6 اسفند 1332 توسط مأمورین فرمانداری نظامی دستگیر شد و سپس توسط عده‌ای از اراذل و اوباش شعبان جعفری با کارد مورد حمله واقع شد و در نهایت دکتر فاطمی به حکم ناجوانمردانه دادگاه بدوی و تجدید نظر نظامی چهار بار به اعدام محکوم شد. | در [[25 مرداد 1332]] پس از خروج شاه از ایران، تظاهراتی بزرگ در میدان بهارستان انجام شد و در آن جبهه ملی انتقاد شدیداللحنی از شاه نمود و دکتر فاطمی نیز خواستار لغو نظام سلطنتی در ایران شد. به دنبال کودتای 28 مرداد 1332 و سقوط دولت مصدق دکتر فاطمی قریب 7 ماه در مخفیگاه به سر برد تا اینکه در 6 اسفند 1332 توسط مأمورین فرمانداری نظامی دستگیر شد و سپس توسط عده‌ای از اراذل و اوباش شعبان جعفری با کارد مورد حمله واقع شد و در نهایت دکتر فاطمی به حکم ناجوانمردانه دادگاه بدوی و تجدید نظر نظامی چهار بار به اعدام محکوم شد. | ||
| خط ۳۵: | خط ۴۰: | ||
حکم اعدام روز چهارشنبه 19 ابان 1333 در میدان تیر لشکر 2 زرهی واقع در پادگان قصر اجرا شد و سپس در کنار شهدای 30 تیر به خاک سپرده شد. | حکم اعدام روز چهارشنبه 19 ابان 1333 در میدان تیر لشکر 2 زرهی واقع در پادگان قصر اجرا شد و سپس در کنار شهدای 30 تیر به خاک سپرده شد. | ||
== نقش انگلیس در حکم اعدام دکتر فاطمی == | |||
اعدام دکتر فاطمی ظاهرا به دستور چرچیل انجام شده است. او طی نامه محرمانه‌ای در ۳۰ سپتامبر ۱۹۵۳ از شاه می‌خواهد حال که مصدق در کودتا کشته نشده است از اعدام او صرف نظر کند اما درباره دکتر فاطمی چنین می‌نویسد: «برای فاطمی بهترین جواب اعدام است تا زمانی که این افراد زنده هستند امکان ضد کودتا وجود دارد.»<ref name=":1" /> | |||
[[پرونده:متن-تلگراف-چرچیل-به-دولت-ایران-و-پیشنهاد-اعدام-دکتر-حسین-فاطمی.jpg|جایگزین=متن تلگراف چرچیل به دولت ایران و پیشنهاد اعدام دکتر حسین فاطمی|بندانگشتی|متن تلگراف چرچیل به دولت ایران و پیشنهاد اعدام دکتر حسین فاطمی]] | |||
کرومیت روزولت نیز پس از کودتا با شاه دیدار می‌کند و پس از تشریفات به شاه می‌گوید: «میل دارم بدانم در مورد مصدق و دیگرانی که علیه شما توطئه کردند، چه فکری کرده‌اید؟» شاه می‌گوید: «در این مورد زیاد فکر کردم مصدق محاکمه و به سه سال حبس محکوم می‌شود... ولی یک استثنا وجود دارد و آن فاطمی است. او هنوز دستگیر نشده است. فاطمی بیش از همه ناسزاگویی کرد... او پس از دستگیری اعدام خواهد شد.»<ref name=":1" /> | |||
== یادبودها == | |||
خیابان فاطمی و میدان فاطمی در شهر تهران، خیابان فاطمی در شهر بروجرد، خیابان فاطمی در شهر اصفهان، خیابان فاطمی در شهر کرمانشاه، در اهواز نیز خیابانی در مناطق زیتون کارمندی و امانیه به نام دکتر فاطمی به یادبود وی نام‌گذاری شده‌اند. | |||
در اردبیل نیز بیمارستان شیر و خورشید پس از انقلاب به بیمارستان دکتر فاطمی تغییر نام یافت. | |||
[[رده:سیاستمداران اهل ایران]] | [[رده:سیاستمداران اهل ایران]] | ||
[[رده:سیاستمداران ایرانی]] | [[رده:سیاستمداران ایرانی]] | ||
نسخهٔ ۷ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۰۱:۵۲
سید حسین فاطمی (۲۱ بهمن ۱۲۹۶ – ۱۹ آبان ۱۳۳۳) معروف به دکتر فاطمی سیاستمدار و روزنامه‌نگار ایرانی بود که از ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۲ به‌عنوان وزیر امور خارجه فعالیت کرد. محمد مصدق در نوشته‌های خود فکر ملی شدن نفت و همچنین ایده تشکیل جبهه ملی را پیشنهاد فاطمی دانسته بود. او در فاصله سالهای 1330 تا 1332 خورشیدی سه بار مورد سو قصد و ترور قرار گرفت؛ بار اول توسط محمدمهدی عبدخدایی در ۱۳۳۰ و بار دوم توسط شعبان جعفری در ۱۳۳۲ که هر دو بار هم جان سالم به در برد.
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| نام(های): | سید حسین فاطمی |
| لقب(ها): | دکتر فاطمی |
| تاریخ تولد: | ۲۱ بهمن ۱۲۹۶ |
| محل تولد: | نائین، اصفهان، ایران |
| تاریخ فوت: | ۱۹ آبان ۱۳۳۳ (۳۶ سال) |
| محل دفن: | آرامستان ابن‌بابویه، شهر ری |
| ملیت: | ایرانی |
| تحصیلات: | دکترا |
| پیشه: | سیاستمدار، روزنامه‌نگار |
| نام پدر: | سید محمد علی سیف‌العلماء |
| همسر(ها): | پریوش سطوتی |
او در جریال کودتای 28 مرداد 1332 با سخنرانی علیه محمدرضا پهلوی توسط ماموران فرمانداری نظامی دستگیر و با حکم دادگاه نظامی به چهار بار اعدام محکوم شد و سرانجام در میدان تیر لشکر 2 تهران اعدام شد.
زندگینامه
حسین فاطمی در 1296 خورشیدی در نائین به دنیا آمد. پدرش محمد علی سیف‌العلماء از روحانیون بود و به هنگام نوجوانی حسین درگذشت. حسین چندی در نائین و سپس اصفهان به تحصیل اشتغال داشت. در سال 1315 که برادرش نصرالله سیف‌پور فاطمی امتیاز روزنامه باختر را گرفت، با او همکاری کرد.[۱]
شروع روزنامه‌نگاری
حسین خیلی زود به پیچ و خمهای کار مطبوعات واقف شد و در کلیه امور روزنامه سررشته پیدا کرد. در 1316 برای فعالیت بیشتر مطبوعاتی اصفهان را ترک کرد و به تهران آمد و به توصیه چند نفر به روزنامه ستاره که متعلق به احمد ملکی بود معرفی گردید و با ماهی 20 تومان استخدام شد. [۱]
استعداد ذاتی وی در فن نگارش و پرکاری و جدیت در کار موجب شد سردبیری روزنامه ستاره به وی محول شود و تقریباً گرداننده‌ی اصلی روزنامه بود. در 1319 به اصرار برادرش که به علت اشتغال در سمت شهرداری شیراز ناچار به ترک اصفهان بود، به اصفهان بازگشت و پس از چندی برای اداره‌ی روزنامه باختر به تهران انتقال یافت و شرکتی برای اداره‌ی آن تشکیل شد و مدیریت آن به عهده‌ی وی محول گردید.[۱]
روزنامه باختر به علت مقالات تند و در عین حال مستند و همکاری با گروهی از نویسندگان برجسته جای خود را در محافل سیاسی و مطبوعاتی تهران باز کرد، خاصه که روزنامه سیاسی و خبری و انتقادی هم بود. روزنامه باختر تا سال 1324 به مدیریت حسین فاطمی به طور یومیه انتشار می‌یافت. فاطمی در همین سال تصمیم گرفت برای تحصیل در فن روزنامه نگاری و آموزش مطبوعات در اروپا، سفری به فرانسه نماید. ابتدا به عنوان نماینده مطبوعات در کنفرانس کار به ژنو رفت، سپس در پاریس تحصیلات خود را دنبال نمود. فاطمی در طی اقامت در پاریس از لحاظ مالی در مضیقه بود لیکن برادرش سیف‌پور فاطمی و مصباح و گاهی نیز شهاب خسروانی به او کمک مالی می‌کردند. در مدت اقامت در اروپا روابط خود را با مطبوعات ایران قطع نکرد و مقالاتی برای روزنامه مرد امروز و روزنامه ستاره تنظیم و ارسال می‌داشت. در سال 1327 به تهران بازگشت و تصمیم به انتشار روزنامه گرفت و در سال 1328 امتیاز روزنامه یومیه باختر امروز به نام حسین فاطمی صادر شد.[۱]
پیشنهاد ملی کردن صنعت نفت
عصر روز 8 مرداد 1328، دو روز پس از پایان عمر مجلس پانزدهم و معلق ماندن قرارداد الحاقی نفت، نخستین شماره باختر امروز با سر مقاله‌ای تحت عنوان «یا مرگ یا آزادی» منتشر گردید و از همان آغاز به انتقاد شدید و گزنده از هیئت حاکمه و دستگاه حکومتی پرداخت. افشاگری صادقانه و بیان حقایق، روزنامه باختر امروز را در صف اول مطبوعات ایران قرار داد.
در اواخر سال 1328 به دنبال تشکیل جبهه ملی، فاطمی در کنار دکتر مصدق قرار گرفت و روزنامه خود را ارگان جبهه ملی کرد. وی توسط این روزنامه افکار و عقاید جبهه ملی را انتشار می‌داد و در حقیقت کارگردان جبهه ملی و مشاور نزدیک مصدق بود. بنا به شهادت صریح دکتر مصدق، ابتکار پیشنهاد ملی کردن نفت از سوی دکتر فاطمی بود. رقبای روزنامه نگار مرحوم فاطمی که در رأس آنها میراشرافی، پاینده و فری پور بودند به وی تهمت می‌زدند که «ایشان در مدرسه آمریکایی اصفهان غسل تعمید داده شده و به هیچ وجه موازین مذهبی و اخلاقی را رعایت نمی‌کند. با محمد مسعود حشر و نشر داشته ... و هیچ گونه به مسائل ایران آگاهی ندارد».
از طرف دیگر عده‌ای هم که در اطراف دکتر مصدق بودند ــ غیر از حسین مکی و عناصر دیگری که در احزاب سیاسی آن روز بودند ــ به دلیل عدم شناخت دکتر فاطمی شروع به مخالفت کردند. روزنامه نگاران نامه‌ای نوشتند و بیوگرافی دکتر فاطمی را تجزیه و تحلیل کردند. در آن بیوگرافی دکتر فاطمی را به عنوان عامل سرسپرده‌ی انگلیس معرفی کردند که بعدها دکتر مصدق طی نطقی در پاسخ این ناگفته‌ها، گفته بود: «اگر هم آن طور که شما می‌گویید او عامل سرسپرده باشد، ایشان توبه کرده و از نظر من حرّی است که می‌تواند از هر حیث موجه باشد».
به هنگام نخست‌وزیری دکتر مصدق، فاطمی معاونت سیاسی و پارلمانی او را عهده دار بود. در سال 1330 در اواخر آذر ماه برای شرکت در انتخابات مجلس شورای ملی از سمت خود کناره گیری نمود. در بهمن 1330 روزنامه باختر امروز مراسمی به مناسبت سالگرد شهادت محمد مسعود بر مزار او تشکیل داد و فاطمی که ناطق مراسم بود، به هنگام سخنرانی مورد اصابت گلوله قرار گرفت و قریب 8 ماه در تهران و اروپا تحت عمل جراحی و درمان بود. در این هنگام جمعیت فدائیان اسلام به رهبری نواب صفوی در زمره‌ی مخالفان دولت در آمده و بالأخره یکی از اعضای آن عامل سوءقصد به دکتر فاطمی بود.
نمایندگی مجلس شورای ملی
در انتخابات دوره 17 مجلس شورای ملی فاطمی به وکالت از طرف مردم تهران انتخاب شد ولی تا چند ماه به علت بیماری نتوانست در پارلمان شرکت کند. [۱]
وزارت
در مهر ماه 1331 دکتر فاطمی عهده دار وزارت امور خارجه شد. در این سمت در اجرای سیاست خارجی دولت قاطعانه عمل نمود و وزارت امور خارجه را تصفیه نمود. از جمله کارهای اساسی او در وزارت امور خارجه، قطع رابطه سیاسی با انگلستان و بستن سفارت انگلستان در تهران و کنسولگریها در شهرستان بود.
بعد از ۳۰ تیرماه ۱۳۳۱ و در مهرماه، با توجه به افشا شدن اسناد جاسوسی انگلیس در خانه سدان که اسنادش هم منتشر شده، دولت دکتر مصدق شاید به تاکید و پیگیری دکتر فاطمی تصمیم می‌گیرد که سفارت انگلیس را تعطیل کند. آقای حسین نواب که در آن زمان وزیر امور خارجه بود با این تصمیم مخالفت می‌کند و استعفا می‌دهد و دکتر مصدق در همان مهر ۱۳۳۱، دکتر فاطمی را به سمت وزارت امور خارجه منصوب می‌کند. دکتر فاطمی نیز در ۱۹ مهر همان سال سفارت انگلیس را تعطیل می‌کند و روابط دیپلماتیک را به حالت تعلیق درمی‌آورد. این یک ضربه سنگین است که به مناسبات ایران و انگلیس وارد می‌شود و از همین جاست که کینه انگلیس‌ها نسبت به دکتر فاطمی، عمیق و عمیق‌تر می‌شود.[۲]
بعد از واقعه 9 اسفند سال 1331، شاه تصمیم به خروج از ایران گرفت و در این وقایع دکتر فاطمی لطمات شدیدی را متحمل شد. منزل وی مورد هجوم واقع شد و از این تاریخ مبارزه‌ی علنی او با دربار شروع شد. در ماههای نخست سال 1332 دکتر فاطمی به عراق سفر نمود و مورد استقبال مقامات عراقی و علما واقع شد.
دستگیری
در 25 مرداد 1332 پس از خروج شاه از ایران، تظاهراتی بزرگ در میدان بهارستان انجام شد و در آن جبهه ملی انتقاد شدیداللحنی از شاه نمود و دکتر فاطمی نیز خواستار لغو نظام سلطنتی در ایران شد. به دنبال کودتای 28 مرداد 1332 و سقوط دولت مصدق دکتر فاطمی قریب 7 ماه در مخفیگاه به سر برد تا اینکه در 6 اسفند 1332 توسط مأمورین فرمانداری نظامی دستگیر شد و سپس توسط عده‌ای از اراذل و اوباش شعبان جعفری با کارد مورد حمله واقع شد و در نهایت دکتر فاطمی به حکم ناجوانمردانه دادگاه بدوی و تجدید نظر نظامی چهار بار به اعدام محکوم شد.
درگذشت
حکم اعدام روز چهارشنبه 19 ابان 1333 در میدان تیر لشکر 2 زرهی واقع در پادگان قصر اجرا شد و سپس در کنار شهدای 30 تیر به خاک سپرده شد.
نقش انگلیس در حکم اعدام دکتر فاطمی
اعدام دکتر فاطمی ظاهرا به دستور چرچیل انجام شده است. او طی نامه محرمانه‌ای در ۳۰ سپتامبر ۱۹۵۳ از شاه می‌خواهد حال که مصدق در کودتا کشته نشده است از اعدام او صرف نظر کند اما درباره دکتر فاطمی چنین می‌نویسد: «برای فاطمی بهترین جواب اعدام است تا زمانی که این افراد زنده هستند امکان ضد کودتا وجود دارد.»[۲]
کرومیت روزولت نیز پس از کودتا با شاه دیدار می‌کند و پس از تشریفات به شاه می‌گوید: «میل دارم بدانم در مورد مصدق و دیگرانی که علیه شما توطئه کردند، چه فکری کرده‌اید؟» شاه می‌گوید: «در این مورد زیاد فکر کردم مصدق محاکمه و به سه سال حبس محکوم می‌شود... ولی یک استثنا وجود دارد و آن فاطمی است. او هنوز دستگیر نشده است. فاطمی بیش از همه ناسزاگویی کرد... او پس از دستگیری اعدام خواهد شد.»[۲]
یادبودها
خیابان فاطمی و میدان فاطمی در شهر تهران، خیابان فاطمی در شهر بروجرد، خیابان فاطمی در شهر اصفهان، خیابان فاطمی در شهر کرمانشاه، در اهواز نیز خیابانی در مناطق زیتون کارمندی و امانیه به نام دکتر فاطمی به یادبود وی نام‌گذاری شده‌اند.
در اردبیل نیز بیمارستان شیر و خورشید پس از انقلاب به بیمارستان دکتر فاطمی تغییر نام یافت.
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ <حسین فاطمی> برداشت شده در 17 مرداد 1402
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ <نقش پر رنگ چرچیل در اعدام دکتر فاطمی>ایسنا - برداشت شده در 17 مرداد 1402