دقیقه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۱۴

دقیقه یکی از واحدهای زمان و معادل 60 ثانیه است. هر دقیقه یک شصتم ساعت است به معنای دیگر هر شصت دقیقه معادل یک ساعت می‌باشد.

کرنومتر وسیله ای برای اندازه گیری دقیق زمان

دقیقه همچنین یکی از واحدهای زاویه است که معادل با یک شصتم یک درجه می‌باشد.

واژه‌شناسی

معادل انگلیسی: minute, minute point, knack

معادل فارسی: دم، دَم، شمار

جمع: دقایق، دقائق

بر اساس لغت نامه دهخدا

دقیقه. [ دَ قی ق َ /ق ِ ] ( از ع ، ص ، اِ ) دقیقه. مؤنث دقیق. ج ، أدِقّة،أدِقّاء. (از اقرب الموارد). در ناظم‌الاطباء جمع آن دِقاق و دَقائق ضبط شده است. رجوع به دقیق شود. || نکته باریک لطیفه. نازک کاری. ( یادداشت مرحوم دهخدا): اندر داروهای مسهل آمیختن نه دقیقه بکار باید داشت از بهر آنکه هر دقیقه اندر این باب اصلی بزرگ است و هرگاه طبیب از این اصلها غافل باشد منفعت دارو مضرت گردد. ( ذخیره خوارزمشاهی ).

- دقیقه شناس ؛ نکته شناس. نکته بین. باریک بین: نقرس ؛ طبیب حاذق بسیارنظر دقیقه شناس. ( منتهی الارب). || ( اصطلاح عرفان) به معنی سِر دقیق است که هر کس بر آن آگاه نشود و مرتبت دقایق اجل از مرتبت حقایق است. (فرهنگ علوم عقلی از دستورالعلماء ج 1 ص 104).

|| ( اصطلاح نجوم ) جزء شصتم است از درجه. (منتهی‌الارب). شصت یک ِ درجه و هر دقیقه شصت ثانیه باشد. (از مفاتیح‌العلوم). یک حصه از شصت حصه درجه ، و تمامی درجه های فلک سه صد و شصت باشد. بدانکه فلک را دوازده برج اند و هر برج را سی درجه و هر درجه را شصت دقیقه و هر دقیقه را شصت ثانیه. ( غیاث ). سدس عشر درجه است ، و اطلاق م‌یشود بر سدس عشیر ساعت، و همچنین است حال در مابعد دقیقه از مراتب، یعنی ثانیه‌ها و ثالثه‌ها و غیر آن، یعنی دقیقه را گاهی از درجه گیرند و گاهی از ساعت. (از کشاف اصطلاحات الفنون). از اجزای واحد زاویه است برابر یک شصتم درجه ، و منقسم به 60 ثانیه. ( از دایرةالمعارف فارسی ) : آفتاب را دو دور بود، یکی آنکه هر سیصد و شصت و پنج روز و ربعی از شبانه‌روز به اول دقیقه حمل بازآید به همان وقت و روز که رفته بود. (نوروزنامه). || واحد زمان ، سدس عشر ساعت. ( از اقرب الموارد ). شصتم جزء از هر ساعت. ( ناظم الاطباء ). از اضعاف واحد زمان ، برابر 60 ثانیه. (از دایرةالمعارف فارسی). ج ، دَقائق. (از اقرب‌الموارد). || کنایه از زمان بسیار کوتاه ، چنانکه گویند: یک دقیقه صبر کنید. (از ناظم الاطباء).

براساس فرهنگ فارسی

نکته باریک، علم هیئت، یک شصتم ازیک درجه، دقائق

( اسم) ۱ - مونث دقیق نکات دقیقه . ۲ - نکته باریک امر غامض . ۳ - یک شصتم از هر ساعت و آن برابر است با شصت ثانیه . ۴ - زمانی کوتاه لحظه ۵ - یک شصتم از یک درجه . ۶ - (تصوف) سر دقیق که هر کس بر آن آگاه نشود و مرتبت دقایق اجل از مرتبت حقایق است.

بر اساس فرهنگ معین

(دَ قِ یا قَ) [ ع . دقیقة ] (اِ.) ۱ - یک شصتم ساعت . ۲ - نکته، نکته باریک . ۳ - یک شصتم از یک درجه . ج . دقائق .

بر اساس فرهنگ عمید

۱. = دقیق

۲. (اسم) یک شصتم ساعت که شصت ثانیه است.

۳. (اسم) (نجوم) یک شصتم از یک درجه.

۴. [قدیمی] نکتۀ باریک و ظریف.

بر اساس دانشنامه آزاد فارسی

دقیقه (minute)

یکای زمان، معادل ۶۰ ثانیه. همچنین، یکای زاویه، معادل یک شصتم درجه.

@@ خط ۱۶: / خط ۱۶: @@
 || ( اصطلاح [[عرفان]]) به معنی سِر دقیق است که هر کس بر آن آگاه نشود و مرتبت دقایق [[اجل]] از [[مرتبت]] حقایق است. (فرهنگ علوم عقلی از [[دستورالعلماء]] ج 1 ص 104).
-|| ( اصطلاح [[نجوم]] ) جزء شصتم است از درجه. ([[منتهی‌الارب]]). شصت یک ِ درجه و هر دقیقه شصت ثانیه باشد. (از [[مفاتیح‌العلوم]]). یک [[حصه]] از شصت حصه درجه ، و تمامی درجه های فلک سه صد و شصت باشد. بدانکه فلک را دوازده برج اند و هر برج را سی درجه و هر درجه را شصت دقیقه و هر دقیقه را شصت ثانیه. ( غیاث ). سدس عشر درجه است ، و [[اطلاق]] م‌یشود بر سدس عشیر ساعت، و همچنین است حال در مابعد دقیقه از مراتب، یعنی ثانیه‌ها و ثالثه‌ها و غیر آن، یعنی دقیقه را گاهی از درجه گیرند و گاهی از ساعت. (از کشاف اصطلاحات الفنون). از اجزای واحد زاویه است برابر یک شصتم درجه ، و منقسم به 60 ثانیه. ( از دایرةالمعارف فارسی ) : آفتاب را دو دور بود، یکی آنکه هر سیصد و شصت و پنج [[روز]] و ربعی از شبانه‌روز به اول دقیقه [[حمل]] بازآید به همان وقت و روز که رفته بود. ([[نوروزنامه]]). || واحد زمان ، سدس عشر ساعت. ( از اقرب الموارد ). شصتم جزء از هر ساعت. ( ناظم الاطباء ).از اضعاف [[واحد]] زمان ، برابر 60 ثانیه. (از [[دایرةالمعارف فارسی]]). ج ، دَقائق. (از [[اقرب‌الموارد]]). || کنایه از [[زمان]] بسیار کوتاه ، چنانکه گویند: یک دقیقه [[صبر]] کنید. (از [[ناظم الاطباء]]).
+|| ( اصطلاح [[نجوم]] ) جزء شصتم است از درجه. ([[منتهی‌الارب]]). شصت یک ِ درجه و هر دقیقه شصت ثانیه باشد. (از [[مفاتیح‌العلوم]]). یک [[حصه]] از شصت حصه درجه ، و تمامی درجه های فلک سه صد و شصت باشد. بدانکه فلک را دوازده برج اند و هر برج را سی درجه و هر درجه را شصت دقیقه و هر دقیقه را شصت ثانیه. ( غیاث ). سدس عشر درجه است ، و [[اطلاق]] م‌یشود بر سدس عشیر ساعت، و همچنین است حال در مابعد دقیقه از مراتب، یعنی ثانیه‌ها و ثالثه‌ها و غیر آن، یعنی دقیقه را گاهی از درجه گیرند و گاهی از ساعت. (از کشاف اصطلاحات الفنون). از اجزای واحد زاویه است برابر یک شصتم درجه ، و منقسم به 60 ثانیه. ( از دایرةالمعارف فارسی ) : آفتاب را دو دور بود، یکی آنکه هر سیصد و شصت و پنج [[روز]] و ربعی از شبانه‌روز به اول دقیقه [[حمل]] بازآید به همان وقت و روز که رفته بود. ([[نوروزنامه]]). || واحد زمان ، سدس عشر ساعت. ( از اقرب الموارد ). شصتم جزء از هر ساعت. ( ناظم الاطباء ). از اضعاف [[واحد]] زمان ، برابر 60 ثانیه. (از [[دایرةالمعارف فارسی]]). ج ، دَقائق. (از [[اقرب‌الموارد]]). || کنایه از [[زمان]] بسیار کوتاه ، چنانکه گویند: یک دقیقه [[صبر]] کنید. (از [[ناظم الاطباء]]).
 === براساس فرهنگ فارسی ===