هذیان
هذیان یا اختلال هذیان یک نوع بیماری روانی جدی است که به آن روان پریشی می گویند. به اختلال هذیان در گذشت اختلال پارانوئید نیز می گفتند. در این بیماری، فرد بیمار قادر به تشخیص واقعیت از تصورات خود نمی باشد. تصورات فرد بیمار می تواند غیرعادی و یا همچون اتفاق های معمول زندگی باشد مثلا: فریب خوردن و یا مسموم شدن.
افرادی که به هذیان دچار هستند برخلاف دیگر مشکلات روان پریشی، می توانند زندگی خود را به صورت عادی ادامه دهند و از خود رفتار عجیبی نشان نمی دهند اما برخی از مبتلایان این بیماری ممکن است به طوری درگیر هذیان گردند که زندگی شخصیشان مختل شود.
انواع هذیان
اختلال هذیان بر اساس موضوع های آن به چند گروه تقسیم می شود:
هذیان خود بزرگ بینی
در این هذیان، فرد مبتلا بیش از حالت طبیعی احساس ارزشمندی می نماید و حس دانش و یا قدرت می کند. در این نوع از هذیان فرد حتی ممکن است باور نماید که استعداد بسیاری دارد و یا کشف مهمی انجام داده است.
هذیان ارتومانیک
شخصی که به این نوع از اختلال هذیان دچار است، این تصور را دارد که فردی دیگر عاشق او می باشد که در اکثر مواقع آن فرد انسانی مشهور و شناخته شده است.
هذیان حسادت
فردی که به هذیان حسادت مبتلاست معتقد می باشد که همسر و یا شریک جنسی اش به او خیانت کرده است.
هذیان گزند
افرادی که به این نوع از هذیان مبتلا هستند معتقدند که فردی با او بدرفتاری می نماید یا اینکه کسی جاسوسی آن ها را می کند و یا کسی قصد آسیب رساندن به او را دارد.
هذیان جسمی
افراد مبتلا به این نوع از اختلال هذیان تصور می کنند که یک نقص جسمی و یا مشکلی پزشکی دارند.
هذیان ترکیبی
در این حالت، فرد بیمار دو یا چند مورد از انواع هذیان را دارد.
علائم اختلال هذیان
وجود هذیان‌های معمول از مهم ترین نشانه های این اختلال می باشد. از جمله علائم دیگر این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عصبانیت
- تحریک پذیری
- توهم (شنیدن، دیدن و یا حس کردن مواردی که در واقعیت وجود ندارند)
علل بروز اختلال هذیان
هذیان نیز همانند دیگر اختلال های روان پریشی همچنان علل مشخصی برای بروز ندارد اما با این حال برخی متخصصان بر این عقیده اند که دلایلی مختلفی همچون بیولوژیکی، ژنتیکی، روانی و محیطی در بروز این اختلال موثر می باشند.
- عوامل ژنتیکی: احتمال ابتلا فردی که از قبل برخی اعضا خانواده اش دچار هذیان و یا اسکیزوفرنی شده اند از دیگر افراد بیشتر می باشد. این حالت نشان دهنده آن است که ژنتیک در بروز این اختلال موثر می باشد. طبق نظر محققان، اختلال هذیان همانند دیگر اختلال های روانی می تواند از والدین به فرزند انتقال یابد.
- عوامل بیولوژیکی: متخصصین درحال آزمایش بر این موضوع هستند که ناهنجاری های قسمتی از مغز چگونه می تواند بر بروز اختلال هذیان موثر باشد. عدم تعادل یکسری مواد شیمیایی در مغز که انتقال دهنده های عصبی نام دارند، با تشکیل نشانه های هذیان در ارتباط می باشد. انتقال دهنده های عصبی موادی می باشند که بر انتقال پیام بین سلول های عصبی مغز تاثیرگذار هستند. برهم خوردن تعادل این مواد شیمیایی قادر است در انتقال پیام ها مشکل ایجاد نماید و باعث بروز علائم هذیان شود.
- عوامل روانی و محیطی: طبق شواهد موجود، اختلال هذیان ممکن است با استرس نیز ایجاد شود. مصرف مواد مخدر و الکل نیز در ایجاد این اختلال موثر می باشد. این احتمال نیز وجود دارد، افرادی که به گوشه گیری علاقه دارند بیشتر در معرض ابتلا به هذیان قرار میگیرند.
درمان اختلال هذیان
از موارد رایج در درمان هذیان می توان به روان درمانی و دارو درمانی اشاره کرد. لازم به ذکر است که اختلال هذیان در برابر دارو درمانی بسیار مقاوم می باشد. افرادی که علائم شدیدی از هذیان را دارند یا ممکن است برای خود یا دیگران خطری ایجاد نمایند باید تا زمان تثبیت وضعیتشان در بیمارستان به صورت بستری بمانند.
روان درمانی
روان درمانی نخستین راه برای درمان اختلال هذیان است. در این روش یک محیط امن بای فرد مبتلا فراهم می گردد تا در مورد نشانه های خویش صحبت نماید و همزمان برخی نگرش ها و رفتار های سالم را بیاموزد.
درمان‌های روانی اجتماعی
انواع مختلف درمان‌های روانی اجتماعی می تواند به فرد در رفع مشکل های رفتاری و روانی مرتبط با اختلال هذیان یاری رساند. افراد مبتلا می توانند با این نوع از درمان علائم خود را کنترل نمایند، نشانه های هشداردهنده اولیه را تشخیص دهند و برنامه ای برای جلوگیری از شدت اختلال تنظیم کنند.
درمان روانی شامل موارد زیر می شود.
- روان درمانی فردی: در این حالت، به شخص مبتلا کمک می شود که تصور تحریف شده را بشناسد و آن را اصلاح نماید.
- روان درمانی شناختی (CBT): در این نوع از درمان به شخص کمک می شود که الگوهای فکری و رفتاری خود را که ممکن است موجب دردسر شود را بشناسد و آن را تغییر دهد.
- خانواده درمانی: در این روش به خانواده ها کمک می شود که با شخص مبتلا به صورت مناسبی برخورد نمایند.
دارو درمانی
داروهایی که به منظور درمان اختلال هذیان مورد مصرف قرار می گیرند به داروهای ضدروان پریشی معروف هستند. به داروهای ضدروان پریشی داروهای نورولپتیک نیز می گویند. از این داروها از اواسط دهه 1950 به منظور درمان اختلال های روانی استفاده می شود، این دارو ها گیرنده های دوپامین در مغز را مسدود می نمایند.
دوپامین نوعی انتقال دهنده عصبی است که به عقده برخی متخصصین در بروز هذیان موثر می باشد. از داروهای مرسوم در درمان اختلال های روان پریشی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
نسل جدید داروهای ضدروان پریشی که به آن ها داروهای ضدروان پریشی آتیپیکال نیز می گویند در مقایسه با داروهای قدیمی در درمان هذیان موثر تر می باشند. این دارو ها گیرنده های دوپامین و سروتونین را مسدود مینمایند. سروتونین نیز یکی دیگر از موارد موثر در بروز هذیان است. برخی از این دارو ها عبارتند از:
در درمان اختلال هذیان ممکن است از داروهای دیگری که شامل آرامبخش ها و داروهای ضدافسردگی هستند نیز استفاده شود. اگر فرد مبتلا به اضطراب شدید و یا مشکل در خواب نیز مبتلا باشد، برای درمان از داروهای آرامبخش استفاده می نمایند. از داروهای ضدافسردگی به منظور درمان افسردگی که ممکن است در افراد مبتلا به اختلال هذیان رخ دهد نیز استفاده می کنند.