دارو
دارو (به انگلیسی: Drug) ماده‌ای‌ست که برای پیشگیری، تشخیص و یا درمان یک بیماری مصرف می‌شود. داروها اغلب اثر درمانی داشته و شاید برخی اثر مضر نیز داشته باشند.
اگر مقدار دارو را از حد معینی کمتر کرد، بی اثر خواهد شد و اگر مقدار آن از حد معینی بیشتر شود، اثرات سمی خواهد داشت.
تعاریف مربوط به دوز
- دوز (Dose): مقدار معینی از یک دارو را دوز آن دارو گویند. مثلاً دوز داروی آموکسی سیلین 500 میلی گرمی، 500 میلی‌گرم است.
- حداقل دوز موثر: کمترین مقداری از دارو که بتواند اثر دارویی خود را نشان دهد.
- حداکثر دوز ایمن: مقداری از دارو که مصرف بیشتر از آن، با مسمومیت همراه خواهد بود.
- دوز کشنده: مقداری از دارو که مصرف آن سبب مرگ می‌شود.
واحدهای اندازه‌گیری دوز
- گرم (g): برای اعلام دوز داروهای دارای مقادیر زیاد، از واحد گرم استفاده می‌شود. هر یک گرم برابر با یک هزارم کیلوگرم است.
- میلی‌گرم (mg): پرکاربردترین واحد اندازه‌گیری دوز داروها میلی‌گرم است. معمولاً برای اندازه‌گیری و اعلام دوز قرص‌ها و کپسول‌ها از میلی‌گرم استفاده می‌شود. هر یک میلی‌گرم، یک هزارم گرم است.
- میکروگرم (mcg): برای اعلام دوز داروهای دارای مقادیر اندک از واحد میکروگرم استفاده می‌شود. هر یک میکروگرم یک هزارم میلی‌گرم است.
- واحد بین‌المللی (IU): معیار اندازه‌گیری مقدار داروها می‌باشد و معمولاً داروهای قدیمی‌تر با این واحد سنجیده می‌شوند. این واحد برای سنجش جرم و نیز حجم، بکار می‌رود. مقدار این واحد برای داروهای مختلف متفاوت است؛ برای مثال هر هزار و ششصد واحد بین‌المللی پنی‌سیلین جی برابر با یک میلی‌گرم است. از جمله داروهایی که با این واحد سنجیده می‌شوند می‌توان به پنی‌سیلین‌ها، انسولین‌ها، انوکساپارین و هپارین اشاره نمود.
انواع دارو بر اساس منشاء
داروها از منابع مختلفی به دست می‌آیند. بعضی از آن‌ها منشاء طبیعی (گیاهان و حیوانات) و برخی منشا صنعتی دارند. امروزه داروهای گیاهی، افق جدیدی به روی علم داروسازی گشوده‌اند و داروهای زیادی از این دست وارد بازار دارویی دنیا شده است.
ساخت برخی داروها از ابتدا تا انتها از طریق اجرای انواع عملیات شیمیایی در آزمایشگاه و کارخانه صورت می‌گیرد؛ به این داروها، صنعتی یا شیمیایی گفته می‌شود.
منشا چند داروی معروف؛ شامل:
- مواد معدنی: آهن، کلسیم، روی
- قارچ: پنی سیلین
- حیوانات: انسولین (از پانکراس)
- انسان: اچ ام جی (ادرار زنان یائسه)
- آزمایشگاه: کلرامفنیکل (تمام صناعی)، آمپی سیلین (نیمه صناعی)
انواع دارو بر اساس مجوز فروش
- داروهای نسخه‌ای (Rx): فروش آن‌ها صرفاً منوط به ارائه‌ی نسخه‌ی پزشک است. معمولاً بر روی این داروها عبارت «فروش بدون نسخه‌ی پزشک ممنوع» درج شده است.
- داروهای فروش عمومی(GLS): فروش آن‌ها آزاد و بر اساس درخواست بیمار است. البته فروش عمومی آن‌ها بدین معنا نیست که این داروها بی‌خطر بوده و نیاز به هیچ مشاوره‌ای ندارند.