زخم
زخم یا جراحت (به انگلیسی: wound) به آسیب دیدگی بافت زنده که، به دلیل بریدگی، خراش، ضربه یا کوفتگی ایجاد شود، گفته می شود.
زخم ها ممکن است بسته یا باز باشند. در یک زخم باز سطح پوست شکافته شده و خونریزی ایجاد می شود. زخم ها ممکن است به دلایل گوناگونی ایجاد شوند.
انواع
میزان آلودگی
- زخم پاکیزه: زخم پاکیزه در شرایطی ایجاد شده که هیچ گونه جسم خارجی و آلودگی وارد زخم نشده است. همچنین هیچ باکتری و میکروبی در محیط آن وجود ندارد. این زخم ها معمولا به سرعت بهبود می یابند؛ مگر در شرایط پزشکی خاص؛ مانند ابتلا به بیماری هایی مانند دیابت یا مصرف برخی دارو ها.
- زخم آلوده: در زخم آلوده اجسام خارجی و میکرو ارگانیسم هایی مانند ویروس یا باکتری وجود دارند.
- زخم عفونی: در زخم عفونی، فعالیت و تکثیر پاتوژن ها (ویروس یا باکتری ها) باعث ایجاد عفونت می شود که نه تنها سطح پوست، بلکه لایه های زیرین آن را نیز درگیر کرده است. این عفونت، خود را با علائمی مانند ترشحات زرد یا سفید، ورم، قرمزی و درد نشان می دهد. در صورتی که عفونت بسیار گسترده باشد، ممکن است تب نیز ایجاد شود.
- زخم کولونیزه: در زخم های کولونیزه تعداد زیادی از میکرو ارگانیسم ها (مانند باکتری) وجود دارند و در محیط زخم فعالیت می کنند. اما عفونت وجود ندارد و وجود باکتری ها، مانع بهبود زخم نمی شود. در این حالت توده ای از پاتوژن ها در محل زخم دیده می شود.
زخم های بسته:
- کوفتگی یا خون مردگی: ضربه ای که به بدن وارد شده ولی باعث برش و شکافتگی جلدی نشود، می تواند باعث ایجاد زخم های بسته زیر پوستی شود. در این حالت که به آن خون مردگی هم می گویند،لایه های زیرین پوست از هم جدا شده و خونریزی می کنند. این خونریزی زیر پوستی به شکل کبودی روی پوست مشخص می شود.
- له شدگی: در صورتی که ضربه بسیار شدیدی به عضوی از بدن وارد شود، بافت های پوستی، چربی ها و عضلات دچار آسیب گسترده می شوند که به آن له شدگی می گویند. در این حالت زخم، لبه های مشخص و منظمی ندارد و خونریزی شدید می باشد.
- زخم های ناشی از بیماری: گاهی بعضی بیماری ها مانند سرطان پوست، باعث ایجاد زخم می شوند. گاهی نیز به دلیل بستری بودن بیمار به مدت طولانی و بی حرکت ماندن، زخم بستر ایجاد می شود.
انواع دیگر
خراشیدگی
زخمی که در اثر خراشیدن یا مالیدن سطح پوست به سطحی ناهموار ایجاد می‌شود.
برش
برشی که با یک جسم تیز مانند چاقو معمولی یا چاقوی جراحی ایجاد می‌شود.
پارگی
بریدگی عمیقی که در اثر یک جسم تیز یا برنده ایجاد می‌شود که پوست را پاره می‌کند.
سوراخ شدن
زخم ناشی از یک جسم نوک تیز و نوک تیز مانند میخ یا سوزن.
بریدگی
زخمی که در اثر جدا شدن پوست یا بافت از بدن ایجاد می‌شود.
سوختگی
زخم ناشی از قرار گرفتن در معرض گرما، مواد شیمیایی، الکتریسیته یا تشعشعات.
زخم فشاری
زخمی که در اثر فشار طولانی مدت بر روی پوست و بافت‌ها ایجاد می‌شود.
زخم دیابتی
زخمی که در افراد دیابتی به دلیل گردش خون ضعیف و آسیب عصبی ایجاد می‌شود.
زخم جراحی
زخمی که در نتیجه عمل جراحی ایجاد می‌شود.
علائم زخم
علائم زخم، به محل زخم، عمق و عامل ایجاد کننده آن بستگی دارد. به طور کلی، زخم با درد، قرمزی، تورم، خونریزی و از دست دادن یا اختلال در عملکرد ناحیه زخمی ظاهر می‌شوند. علائم ممکن است شامل تب، تخلیه چرک بدبو و گرما به ویژه در موارد عفونت باشد. علائم و نشانه‌های زیر اغلب با زخم همراه است:
- خونریزی یا تراوش خون
- سرخی
- تورم
- درد و حساسیت
- حرارت
- تب احتمالی همراه با عفونت
- عدم امکان استفاده یا حرکت دادن ناحیه آسیب دیده
- ترشح چرک، بوی بد (فقط در زخم های عفونی)
علت زخم
علت زخم اغلب تصادفات یا جراحات می‌باشند، اما می‌توانند یکی از دلایل زیر را داشته باشند:
- عمل جراحی
- سوختگی حرارتی یا شیمیایی
- دمای شدید (یخ زدگی)
- تابش یا تشعشع
عوارض زخم
شایع‌ترین عوارض زخم عبارتند از:
- عفونت: عفونت زخم با تخلیه چرک، بوی بد، تب، درد ضربان‌دار مبهم، تورم خفیف و گرما در محل زخم ظاهر می‌شود.
- التهاب: زخمهای ملتهب داغ، قرمز، دردناک، متورم و به سختی قابل حرکت هستند.
- جای زخم: سلول‌های بازسازی شده دارای ویژگی‌های متفاوت و بافت فیبری هستند که می‌توانند زخم را التیام بخشند، اما ممکن است جای زخم باقی بگذارند.
از دست دادن عملکرد: اگر یک عضو اصلی، رگ خونی یا عصب آسیب دیده باشد، می‌توانند ناتوان‌کننده و تهدیدکننده زندگی باشند. در هر صورت، در حالی که زخم هنوز تازه است یا در حال بهبود است، اندام یا ناحیه آسیب دیده عملکرد خود را از دست می‌دهد تا زمانی که تمام بافت از دست رفته یا آسیب دیده ترمیم شود.
روش های مراقبت از عوارض زخم
مراقبت از زخم برای جلوگیری از عفونت و سایر عوارض مورد نیاز است. در نتیجه عفونت زمان بیشتری برای التیام نیاز دارند و می‌توانند به سایر قسمت‌های بدن سرایت کنند. برای جلوگیری از خطر عفونت، لازم است اقدامات زیر را انجام دهید:
- بلافاصله محل زخم را با آب و صابون تمیز نمایید.
- زخم را با باند یا گاز بپوشانید.
- باند یا گاز را هر روز یا هر زمان که خیس یا کثیف شد، عوض کنید.
- مطمئن شوید که زخم حداقل در ۲۴ ساعت اول تمیز و خشک است.
- قبل و بعد از درمان زخم، دست‌ها را با صابون و آب بشویید.
زخمهای جزئی مانند برش‌‌های کوچک معمولا به درمان خاصی نیاز ندارند، بنابراین می‌‌توانید خودتان درمان کنید. مراقبت از زخم بر توقف خونریزی، تمیز کردن و محافظت از آن در برابر خطر عفونت متمرکز است.
تشخیص و ارزیابی انواع زخم
تشخیص و ارزیابی انواع زخم برای مدیریت مؤثر زخم ضروری است. تشخیص و ارزیابی مناسب می‌تواند به متخصص زخم در تهران کمک کند تا علل زمینه‌ای ایجاد زخم را شناسایی کند، بهترین گزینه‌های درمانی را تعیین کرده و از عوارض جلوگیری کند.
اولین قدم در تشخیص و ارزیابی انواع زخم، انجام یک معاینه فیزیکی کامل، از جمله بررسی تاریخچه پزشکی بیمار است.
دکتر مبینی زخم را بررسی می‌کند و اندازه، عمق و محل آن را ارزیابی می‌کند. ایشان همچنین به دنبال علائم عفونت، التهاب یا سایر عوارض خواهند بود.
انواع مختلفی از زخم وجود دارد، از جمله:
- زخم شریانی
- زخمهای وریدی
- زخمهای فشاری
- زخمهای دیابتی
- زخمهای تروماتیک
- زخمهای جراحی
هر نوع زخم نیاز به رویکرد درمانی خاصی دارد و تشخیص دقیق برای مدیریت مؤثر زخم ضروری است. پزشک همچنین ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا اسکن MRI برای ارزیابی زخم و ساختار‌های زیرین آن استفاده کند.
علاوه بر تشخیص و ارزیابی، نظارت و ارزیابی مداوم برای مدیریت موفق زخم بسیار مهم است. قرار‌های منظم مراجعه به مطب درمان زخم دکتر مبینی این امکان را می‌دهد که روند بهبودی را نظارت کنند، برنامه‌های درمانی را در صورت نیاز تنظیم کنند و از عوارض جلوگیری کنند.
به طور کلی، تشخیص و ارزیابی مناسب انواع زخم برای مدیریت مؤثر زخم ضروری است. پزشک متخصص باید از یک رویکرد جامع برای تشخیص و ارزیابی زخم‌ها، با در نظر گرفتن سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تصویربرداری بیمار، برای تعیین بهترین گزینه‌های درمانی استفاده کنند.
گزینه های درمانی برای زخم
گزینه‌های درمانی برای انواع زخم‌ها به نوع و شدت زخم بستگی دارد. برخی از گزینه‌های درمانی رایج شامل موارد زیر است:
تمیز کردن و دبریدمان Debridement
زخم‌ها تمیز می‌شوند و بافت مرده برداشته می‌شود (دبریدمان) تا بهبود یابد.
پانسمان
زخم‌ها را با پانسمان‌های مناسب می‌پوشانند تا از آسیب بیشتر محافظت کنند و باعث بهبودی شوند.
دارو‌های موضعی
دارو‌های ضد باکتری یا ترمیم کننده زخم، روی زخم زده می‌شود.
آنتی بیوتیک
آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان و پیشگیری از عفونت زخم استفاده می‌شوند.
جراحی
در برخی موارد ممکن است برای ترمیم یا بازسازی زخم نیاز به جراحی باشد.
پیوند پوست
از پیوند پوست برای پوشاندن زخم‌هایی استفاده می‌شود که خیلی بزرگ هستند و به خودی خود بهبود نمی‌یابند.
اکسیژن درمانی هیپرباریک (HBOT)
شامل تنفس اکسیژن خالص در یک محفظه تحت فشار برای ترویج بهبود زخم است.