پیانو
پیانو به عنوان یک ساز موسیقی کلیدی در اوایل قرن هجدهم توسط بارتولومئو کریستوفوری، سازندهٔ ایتالیایی، اختراع شد.
تاریخچه
پیانو در حدود سال 1700 میلادی توسط بارتولومئو کریستافوری در شهر پادوا ایتالیا اختراع شد. کریستوفوری، که به عنوان نگهبان ابزارهای موسیقی درباری در فلورانس فعالیت می‌کرد. ساز اولیه که ساخت "گریند پیانو" یا "پیانو فورته" نام داشت، زیرا توانایی تولید صداهای نرم (پِیانو) و بلند (فورته) را داشت. این ویژگی منحصر به فرد از مکانیزم چکش‌زنی آن ناشی می‌شد که امکان تغییر شدت ضربه را فراهم می‌کرد و در نتیجه کنترل بهتری بر دینامیک صدا می‌داد. این اختراع تا حدود یک دهه تقریباً ناشناخته ماند تا اینکه در سال 1711 یک نویسنده ایتالیایی مقاله‌ای دربارهٔ آن نوشت که بعدها به آلمانی ترجمه و به صورت گسترده منتشر شد. این مقاله شامل دیاگرام مکانیزم پیانو نیز بود و اکثر سازندگان بعدی پیانو کار خود را بر اساس آن شروع کردند. پیش از اختراع پیانو، از ساز قدیمی‌تر هارپسیکورد استفاده می‌شد. تفاوت عمده پیانو با سازهای مشابه قبلی در این بود که شدت صدای حاصل از فشرده شدن یک کلاویه، بسته به شدت ضربه واردشده بر کلید، متفاوت بود، که این امکان را به نوازنده می‌داد تا با ملایم یا محکم ضربه زدن به کلیدها، صدای نرم‌تر یا درشت‌تری ایجاد کند. این ویژگی باعث شد که پیانو به سرعت مورد توجه آهنگسازان قرن هجدهم قرار بگیرد. پیانوهای اولیه شباهت زیادی به هارپسیکورد داشتند و مخترع آن در تلاش برای ارتقاء مکانیزم هارپسیکورد بود. در نهایت، با توجه بیشتر به این ساز جدید، پیانو به شکل امروزی تکامل یافت و آنچه امروزه به عنوان پیانوی مدرن شناخته می‌شود از اواسط قرن نوزدهم ظاهر شده است.
نام‌گذاری
ابتدا نام این ساز "گراوی چمبالو کل پیانو ا فورته" بود که به خوبی توانایی این ساز در تولید شدت‌های گوناگون را منعکس می‌کند. "پیانو" به معنی ملایم و "فورته" به معنی صدای بلند (رسا) است.
ساختار پیانو
پیانو یکی از گسترده‌ترین دامنه‌های صوتی را در میان سازهای معمولی داراست (به جز ارگ کلیسا). به طور استاندارد، پیانو هفت اکتاو دارد و قادر به تولید فرکانس‌هایی از حدود 27 تا 4186 هرتز است. برای مقایسه، ویولن تنها حدود پنج اکتاو و بهترین خوانندگان تنها حدود سه اکتاو را می‌توانند تولید کنند.
نحوهٔ صدادهی
چکش‌های پیانو به واسطهٔ مجموعه‌ای از اهرم‌های ظریف به کلیدهای پیانو متصل می‌شوند. این مجموعه وظیفه افزایش شتاب چکش‌ها در برخورد به سیم‌ها و کنترل عکس‌العمل بازگشتی آنها پس از برخورد به سیم را دارد. معمولاً سرِ چکش‌ها با لایه‌ای از نمد یا الیاف مشابه پوشانده می‌شود تا کیفیت صدای پیانو بهبود یابد. کیفیت صدا همچنین تحت تأثیر عوامل دیگری مانند کیفیت صفحهٔ صدا نیز هست.
کلیدها
در هر اکتاو پیانو، 7 کلید سفید برای نت‌های دو، ر، می، فا، سل، لا و سی وجود دارد. علاوه بر این، کلیدهای سیاه‌رنگی نیز بین بعضی از کلیدهای سفید قرار دارد. بین کلیدهای سفیدرنگ می و فا و همچنین بین کلیدهای سفیدرنگ سی و دو کلید سیاه‌رنگ وجود ندارد. هر کلید سیاه‌رنگ می‌تواند نت دیز کلید سفیدرنگ سمت چپ و بمل کلید سفیدرنگ سمت راست خود را ایجاد کند.
نحوه نواختن
پیانو توسط ضربه نوک انگشتان نواخته می‌شود. هر کلید پیانو با شدت فشار انگشتان صدای متفاوتی تولید می‌کند. محل قرارگیری انگشتان روی کلیدها اهمیت دارد و برای آهنگ‌ها، نت اول شماره‌گذاری شده تا انگشت شروع‌کننده مشخص شود. گاهی پیانیست جای دو دست را روی کلیدهای پیانو با هم عوض می‌کند. به صدا درآوردن نتها با شدت فشار انگشتان متفاوت است و قطعات عاشقانه با ضربات آرام و قطعات پرهیجان با ضربات محکم‌تر نواخته می‌شوند.
نحوه نت‌نویسی
نت‌نویسی پیانو در دو حامل انجام می‌شود: حامل بالا برای دست راست و حامل پایین برای دست چپ. حامل بالایی با کلید سل و حامل پایینی با کلید فای خط چهارم نشان داده می‌شود. این دو حامل با نت دوی وسط از هم متمایز می‌شوند. یک نوازنده پیانو باید بتواند هم‌زمان دو خط موسیقی را بخواند و اجرا کند.
مهم‌ترین پیانیست‌های تاریخ
- لودویگ فان بتهوون: یکی از بزرگ‌ترین آهنگسازان و پیانیست‌های تاریخ که آثارش تحولی عظیم در موسیقی کلاسیک ایجاد کرد.
- فردریک شوپن: پیانیست و آهنگساز لهستانی که به خاطر نواختن‌های احساسی و نوآوری‌هایش در موسیقی پیانو مشهور است.
- ولفگانگ آمادئوس موتسارت: آهنگساز و نوازندهٔ اتریشی که آثارش هنوز هم جزو محبوب‌ترین قطعات موسیقی کلاسیک است.
- فرانتس لیست: پیانیست مجارستانی که به خاطر تکنیک‌های پیشرفته و اجرایش در کنسرت‌ها شهرت داشت.
- کلارا شومان: یکی از بزرگ‌ترین پیانیست‌های زن تاریخ که علاوه بر اجرا، به تدریس و آهنگسازی نیز پرداخت.
انواع پیانو
- گرند پیانو: پیانوی گرند یا گرند پیانو (که در ایران به اشتباه "پیانو رویال" نامیده می‌شود). بیش از دو متر طول دارد و درِ بزرگی دارد که معمولاً در هنگام نواختن نیمه‌باز است تا صدای بهتری ایجاد کند. این نوع پیانو دارای بدنه‌ای بزرگ و افقی است که چکش‌ها به صورت عمودی به سیم‌ها ضربه می‌زنند. گرند پیانوها به دلیل صدای قدرتمند و کنترل بهتر بر دینامیک صدا در کنسرت‌ها و اجراهای حرفه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- آپرایت پیانو: این نوع پیانو دارای بدنه‌ای عمودی است که چکش‌ها به صورت افقی به سیم‌ها ضربه می‌زنند. آپرایت پیانوها به دلیل اشغال فضای کمتر و قیمت مناسب‌تر در منازل و محیط‌های آموزشی محبوب هستند.
- پیانوی دیجیتال: این نوع پیانو از تکنولوژی دیجیتال برای تولید صدا استفاده می‌کند و معمولاً دارای ویژگی‌هایی مانند تنظیم حجم صدا، اتصال به کامپیوتر و قابلیت ضبط است. پیانوهای دیجیتال برای تمرین و ضبط موسیقی مناسب هستند.