مقدونیه شمالی
مقدونیه شمالی (به مقدونی: Северна Македонија)، به طور رسمی جمهوری مقدونیه شمالی، کشوری محصور در خشکی در جنوب شرقی اروپا است. این کشور با یونان در جنوب، آلبانی در غرب، بلغارستان در شرق، کوزوو در شمال غرب و صربستان در شمال همسایه است. مقدونیه شمالی حدود یک سوم شمالی منطقه جغرافیایی مقدونیه را تشکیل می‌دهد و سابقا با نام مقدونیه شناخته می‌شد. اسکوپیه، پایتخت و بزرگترین شهر این کشور، محل سکونت حدود یک چهارم از جمعیت ۱.۸۳ میلیون نفری کشور است.
| اطلاعات کشور | |
|---|---|
| نام کامل: | جمهوری مقدونیه شمالی |
| پایتخت: | اسکوپیه |
| زبان(های) رسمی: | مقدونی، آلبانیایی |
| دین(ها): | مسیحیت 60.4%، اسلام 32.2% |
| حکومت: | جمهوری پارلمانی واحد |
| مساحت: | 25,436 کیلومتر مربع |
| جمعیت: | 1,836,713 نفر (2021) |
| شاخص توسعه انسانی: | 0.765 |
| واحد پول: | دینار مقدونیه (MKD) |
| منطقه زمانی: | 389+ |
| کد ایزو ۳۱۶۶: | MK |
| دامنه سطح‌بالا: | mk. |
تاریخ
تاریخ این منطقه با پادشاهی پائونیا آغاز می‌شود. در اواخر قرن ششم قبل از میلاد، این منطقه توسط امپراتوری هخامنشی ایران فتح شد و سپس در قرن چهارم قبل از میلاد به بخشی از پادشاهی مقدونیه تبدیل گشت. جمهوری روم در قرن دوم قبل از میلاد این منطقه را تصرف کرد و آن را به بخشی از استان بزرگ‌تر مقدونیه خود الحاق نمود. این منطقه تا مدت‌ها بخشی از امپراتوری بیزانس باقی ماند، اما از قرن ششم میلادی یورش و اسکان قبایل اسلاو اتفاق افتاد.
پس از قرن‌ها درگیری بین امپراتوری‌های بلغارستان، بیزانس و صربستان، این منطقه از اواسط قرن چهاردهم تا اوایل قرن بیستم بخشی از امپراتوری عثمانی بود. پس از جنگ‌های بالکان در سال‌های ۱۹۱۲ و ۱۹۱۳، قلمروی امروزی مقدونیه شمالی تحت حاکمیت صربستان قرار گرفت.
در طول جنگ جهانی اول، این منطقه توسط بلغارستان اداره می‌شد، اما پس از پایان جنگ، به عنوان بخشی از پادشاهی تازه تأسیس صرب‌ها، کروات‌ها و اسلوونیایی‌ها، دوباره به حاکمیت صربستان بازگشت. در طول جنگ جهانی دوم، این منطقه دوباره توسط بلغارستان اداره شد و در سال ۱۹۴۵ به عنوان یکی از جمهوری‌های تشکیل‌دهنده یوگسلاوی کمونیست تأسیس شد.
این کشور تا زمان جدایی مسالمت‌آمیز خود در سال ۱۹۹۱ بخشی از یوگسلاوی باقی ماند. مقدونیه شمالی در سال ۱۹۹۳ به عضویت سازمان ملل متحد درآمد، اما به دلیل اختلاف با یونان بر سر نام «مقدونیه»، با عنوان موقت «جمهوری مقدونیه پیشین یوگسلاوی» (به اختصار FYROM) پذیرفته شد. در سال ۲۰۱۸ این اختلاف با توافقی حل شد که بر اساس آن کشور باید خود را به «جمهوری مقدونیه شمالی» تغییر نام دهد. این تغییر نام در اوایل سال ۲۰۱۹ اجرایی شد.
جغرافیا
مقدونیه شمالی کشوری محصور در خشکی با مساحتی در حدود ۲۵ هزار کیلومتر مربع در شبه‌جزیره بالکان در جنوب‌شرقی اروپا است. مقدونیه شمالی یک کشور کوهستانی است که با دره مرکزی رودخانه وردار و رشته کوه‌های شار و اوسوگوو که این دره را احاطه کرده‌اند، مشخص می‌شود. بلندترین کوه مقدونیه شمالی، کوه کراب با ارتفاع ۲۷۶۴ متر در رشته کوه شار در مرز آلبانی قرار دارد.
سه دریاچه بزرگ – اوهرید، پرسپا و دویران – در مرزهای جنوبی این کشور و مشترک با آلبانی و یونان قرار دارند. دریاچه اوهرید یکی از قدیمی‌ترین دریاچه‌ها و زیستگاه‌های جانوری در جهان محسوب می‌شود.
این منطقه از نظر لرزه‌ای فعال است و در گذشته شاهد وقوع زمین‌لرزه‌های مخرب بوده است، که آخرین مورد آن در سال ۱۹۶۳ بود که در طی آن شهر اسکوپیه به شدت آسیب دید و بیش از هزار نفر کشته شدند.
رودخانه‌های این کشور به سه حوضه مختلف سرازیر می‌شوند: اژه، آدریاتیک و دریای سیاه.
حوضه دریای اژه بزرگترین حوضه است. این حوزه ۸۷ درصد از قلمرو مقدونیه شمالی را به مساحت تقریباً ۲۲ هزار کیلومتر مربع پوشش می‌دهد. رودخانه وردار، بزرگترین رودخانه این حوزه، ۸۰ درصد از قلمرو یا ۲۰ هزار کیلومتر مربع را زهکشی می‌کند. دره این رودخانه نقش مهمی در اقتصاد و سیستم ارتباطی کشور دارد. پروژه دره وردار برای توسعه استراتژیک کشور حیاتی تلقی می‌شود.
رودخانه درین سیاه، حوزه دریای آدریاتیک را تشکیل می‌دهد که مساحتی حدود ۳۳۲۰ کیلومتر مربع یعنی ۱۳ درصد از قلمرو را در بر می‌گیرد. این رودخانه آب دریاچه‌های پرسپا و اوهرید را دریافت می‌کند. حوضه دریای سیاه کوچکترین حوضه با وسعت تنها ۳۷ کیلومتر مربع است. این حوضه بخش شمالی کوه اسکوپسکا کرنا گورا را می‌پوشاند. این سرچشمه رودخانه بیناچکا موراوا است که به رودخانه موراوا و بعداً به دانوب می‌پیوندد و در نهایت به دریای سیاه می‌ریزد.
آب و هوا
مقدونیه شمالی دارای چهار فصل مجزا است. تابستان‌هایی گرم و خشک و زمستان‌هایی نسبتاً سرد و برفی دارد. دامنه دما در طول سال از منفی ۲۰ درجه سانتیگراد در زمستان تا ۴۰ درجه سانتیگراد در تابستان متغیر است.
کاهش دما در زمستان تحت تاثیر بادهای شمالی است، در حالی که گرمای زیاد تابستان ناشی از فشار نیمه گرمسیری دریای اژه و همچنین تاثیر اقلیم خاورمیانه است که عامل خشکی هوا در این فصل می‌شود. سه منطقه آب و هوایی اصلی در کشور وجود دارد: قاره‌ای ملایم در شمال، مدیترانه‌ای معتدل در جنوب و کوهستانی در مناطق مرتفع.
میانگین بارندگی سالانه از ۱۷۰۰ میلی‌متر در منطقه کوهستانی غرب تا ۵۰۰ میلی‌متر در منطقه شرقی متغیر است. سطح بارندگی در دره وردار با ۵۰۰ میلی‌متر آب در سال پایین است. تنوع آب و هوا و آبیاری امکان کشت انواع مختلفی از گیاهان از جمله گندم، ذرت، سیب‌زمینی، خشخاش، بادام‌زمینی و برنج را فراهم می‌کند.
اقتصاد
مقدونیه شمالی از زمان استقلال، اصلاحات اقتصادی قابل توجهی انجام داده و به کشوری با اقتصاد باز تبدیل شده است. تجارت خارجی بخش مهمی از اقتصاد این کشور را تشکیل می‌دهد و بیش از ۹۰ درصد از تولید ناخالص داخلی را شامل می‌شود.
دولت مقدونیه شمالی در کنترل تورم موفق عمل کرده و توانسته نرخ آن را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. همچنین برای جذب سرمایه‌های خارجی و حمایت از کسب و کارهای کوچک و متوسط سیاست‌هایی را اجرا کرده است.
نرخ بیکاری در مقدونیه شمالی همچنان بالا است اما نسبت به گذشته کاهش یافته است. با جذب شرکت‌های چندملیتی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی، بخش تولید (شامل معدن و ساخت و ساز) به بزرگترین بخش اقتصادی این کشور تبدیل شده است.
اتحادیه اروپا مهمترین شریک تجاری مقدونیه شمالی است و ۶۸.۸ درصد از تجارت خارجی این کشور با کشورهای عضو اتحادیه اروپا انجام می‌شود. آلمان، انگلستان، یونان و ایتالیا از مهمترین شرکای تجاری مقدونیه شمالی در اتحادیه اروپا هستند.
با وجود پیشرفت‌های اقتصادی، مقدونیه شمالی همچنان با مشکلاتی مانند فساد، پایین بودن درآمد سرانه مردم و فعالیت گسترده بازار سیاه روبرو است.
بر اساس تعاریف بانک جهانی، مقدونیه شمالی کشوری با درآمد متوسط به بالا است و از زمان استقلال خود برای توسعه یک اقتصاد باز، اصلاحات اقتصادی قابل توجهی انجام داده است. این کشور در حال توسعه است، در شاخص توسعه انسانی در رتبه ۸۲ قرار دارد و امنیت اجتماعی، سیستم مراقبت‌های بهداشتی همگانی و آموزش ابتدایی و متوسطه رایگان را برای شهروندان خود فراهم می‌کند.
مقدونیه شمالی همچنین عضو ناتو، شورای اروپا، بانک جهانی، سازمان امنیت و همکاری اروپا، سِفتا، سازمان همکاری اقتصادی دریای سیاه و سازمان تجارت جهانی است. این کشور از سال ۲۰۰۵ نامزد عضویت در اتحادیه اروپا نیز شده است.
جمعیت‌شناسی
طبق آخرین سرشماری در سال ۲۰۲۱، جمعیت مقدونیه شمالی ۱.۸ میلیون نفر است. مقدونیه شمالی کشوری چند قومیتی است. اکثر ساکنان مقدونیه شمالی از مقدونی‌های قومیت اسلاو جنوبی هستند. آلبانیایی‌ها اقلیت قابل توجهی با حدود ۲۵ درصد را تشکیل می‌دهند و پس از آن ترک‌ها، روما، صرب‌ها، بوسنیایی‌ها، آرومانیایی‌ها و چند اقلیت دیگر قرار دارند.
مسیحیت ارتدکس شرقی با ۴۶.۱ درصد رایج‌ترین دین در مقدونیه شمالی است. اکثر مسیحیان ارتدکس عضو کلیسای ارتدکس مقدونیه هستند. اسلام با ۳۲.۲ درصد دومین دین رایج می‌باشد و مقدونیه شمالی از نظر نسبت جمعیت مسلمان، پنجمین کشور اروپا پس از کوزوو، ترکیه، آلبانی و بوسنی و هرزگوین است. اکثر مسلمانان این کشور از اقوام آلبانیایی، ترک، روما یا بوسنیایی هستند.
زبان رسمی مقدونیه شمالی، مقدونیایی است. از سال ۲۰۱۹، آلبانیایی نیز در سطح ایالتی (به جز دفاع، پلیس مرکزی و سیاست پولی) به عنوان زبان هم‌رسمی شناخته می‌شود. زبان‌های اقلیت با تعداد قابل توجهی از گویشوران شامل ترکی، رومانیایی، صربی/بوسنیایی و آرومانیایی می‌باشد.