علی لاریجانی
علی اردشیر لاریجانی (زادهٔ ۱۳ خرداد ۱۳۳۶) سیاستمدار میانه‌رو، فیلسوف و افسر سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که از ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۰ رئیس مجلس شورای اسلامی بود. او از سال ۲۰۲۰ عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است و پیش از آن از ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۸ نیز در این سمت فعالیت داشته است. لاریجانی نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در سال ۲۰۲۴ است و پیشتر در سال ۲۰۰۵ نیز نامزد شده بود، اما در سال ۲۰۲۱ از نامزدی منع شد.
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| نام(های): | علی اردشیر لاریجانی - علی لاریجانی |
| تاریخ تولد: | ۱۳ خرداد ۱۳۳۶ |
| محل تولد: | نجف، عراق |
| ملیت: | ایرانی |
| تابعیت: | ایران |
| تحصیلات: | دکتری فلسفه غرب شناسی |
| پیشه: | سیاستمدار - نظامی |
| نام پدر: | میرزا هاشم آملی |
| همسر(ها): | فریده مطهری |
| فرزندان: | 4 |
| اطلاعات | |
|---|---|
| نهاد: | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی |
| محل خدمت: | ایران |
| درجه: | سرتیپ پاسدار |
| شروع : | ۱۳۶۱ |
| پایان : | ۱۳۷۱ |
| مشاور رهبر جمهوری اسلامی ایران منتصب شده توسط سید علی خامنه‌ای | |
|---|---|
| آغاز به کار: | ۸ خرداد ۱۳۹۹ |
| پنجمین رئیس مجلس شورای اسلامی | |
|---|---|
| آغاز به کار: | ۱۲ خرداد ۱۳۸۷ |
| پس از: | غلامعلی حداد عادل |
| پیش از: | محمدباقر قالیباف |
| پایان کار: | ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ |
| نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی دوره‌های هشتم، نهم و دهم | |
|---|---|
| آغاز به کار: | ۷ خرداد ۱۳۸۷ |
| پایان کار: | ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ |
| دومین دبیر شورای عالی امنیت ملی در دولت محمود احمدی نژاد | |
|---|---|
| آغاز به کار: | ۲۴ مرداد ۱۳۸۴ |
| پس از: | حسن روحانی |
| پیش از: | سعید جلیلی |
| پایان کار: | ۲۸ مهر ۱۳۸۶ |
| عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام | |
|---|---|
| آغاز به کار: | ۲۷ اسفند ۱۳۷۵ |
| پایان کار: | ۸ خرداد ۱۳۸۷ |
| سومین رئیس سازمان صدا و سیما | |
|---|---|
| آغاز به کار: | ۲۴ بهمن ۱۳۷۲ |
| پس از: | محمد هاشمی رفسنجانی |
| پیش از: | سید عزت‌الله ضرغامی |
| پایان کار: | ۳ خرداد ۱۳۸۳ |
| سومین رئیس سازمان صدا و سیما | |
|---|---|
| آغاز به کار: | ۲۵ بهمن ۱۳۵۹ |
| پس از: | سید علی‌اکبر محتشمی‌پور و عبدالله نوری (سرپرستان مشترک) |
| پیش از: | محمد هاشمی رفسنجانی |
| پایان کار: | تیر ۱۳۶۰ |
| پنجمین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی | |
|---|---|
| آغاز به کار: | ۲۰ مرداد ۱۳۷۱ |
| پس از: | سید محمد خاتمی |
| پیش از: | سید مصطفی میرسلیم |
| پایان کار: | ۲۶ بهمن ۱۳۷۲ |
لاریجانی از ۱۵ اوت ۲۰۰۵ تا ۲۰ اکتبر ۲۰۰۷ دبیر شورای عالی امنیت ملی بود و توسط رئیس‌جمهور وقت، محمود احمدی‌نژاد، به این سمت منصوب شد و جانشین حسن روحانی شد. پذیرش استعفای لاریجانی از سمت دبیری شورا در ۲۰ اکتبر ۲۰۰۷ توسط غلامحسین الهام، سخنگوی دولت ایران، اعلام شد که ذکر کرد رئیس‌جمهور احمدی‌نژاد پیشتر استعفاهای او را نپذیرفته بود.
لاریجانی یکی از دو نمایندهٔ رهبر معظم انقلاب اسلامی علی خامنه‌ای در شورای عالی امنیت ملی بود و نمایندهٔ دیگر حسن روحانی بود. او در سمت دبیری، به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد در مسائل امنیت ملی، از جمله برنامه هسته‌ای ایران، فعالیت می‌کرد. وی همچنین عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
زندگی اولیه
علی لاریجانی در نجف، عراق از والدین ایرانی متولد شد. او از خانواده‌ای مذهبی و سرشناس اهل آمل در استان مازندران است. پدرش، آیت‌الله میرزا هاشم آملی، یکی از روحانیون برجسته بود. خانواده‌اش در سال ۱۹۳۱ به دلیل فشارهای رضاشاه به نجف مهاجرت کردند، اما در سال ۱۹۶۱ به ایران بازگشتند.
تحصیلات
لاریجانی از حوزه علمیه قم فارغ‌التحصیل شده‌است. او همچنین دارای لیسانس علوم کامپیوتر و ریاضیات از دانشگاه صنعتی آریامهر و مدرک کارشناسی ارشد و دکتری فلسفه غرب از دانشگاه تهران است. او ابتدا قصد داشت تحصیلات تکمیلی خود را در علوم کامپیوتر ادامه دهد، اما پس از مشاوره با مرتضی مطهری رشته خود را تغییر داد. لاریجانی کتاب‌هایی در مورد ایمانوئل کانت، سال کریپکی و دیوید لوئیس منتشر کرده‌است. او عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران است.
حرفه
لاریجانی فرمانده سابق سپاه پاسداران است. او به‌عنوان معاون وزیر کار و امور اجتماعی و سپس به‌عنوان معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات خدمت کرده‌است. در اسفند ۱۳۷۲، او به‌عنوان رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران منصوب شد و جایگزین محمد هاشمی رفسنجانی در این سمت شد. او تا ۳۱ تیر ۱۳۸۳ در این سمت بود و پس از ده سال خدمت، عزت‌الله ضرغامی جانشین او شد. او در مرداد ۱۳۸۳ به‌عنوان مشاور امنیتی رهبر معظم انقلاب آیت‌الله علی خامنه‌ای منصوب شد.
لاریجانی نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۰۵ بود که در آن مقام ششم را کسب کرد و ۵.۹۴٪ از آرا را به‌دست آورد. او به‌عنوان مهم‌ترین نامزد انتخاباتی ائتلاف محافظه‌کاران برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۰۵ محسوب می‌شد و از حمایت جامعه اسلامی مهندسین و سایر گروه‌های محافظه‌کار برخوردار بود. با این حال، او در بین سه نامزد محافظه‌کار، کمترین محبوبیت را داشت؛ نامزدهای دیگر محمود احمدی‌نژاد (رتبه دوم در دور اول و برنده در دور دوم) و محمدباقر قالیباف (رتبه چهارم در دور اول) بودند.
در سال ۲۰۰۵، لاریجانی به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب شد. این شورا به رهبری در تدوین سیاست‌های هسته‌ای و سایر سیاست‌ها کمک می‌کند. او جایگزین حسن روحانی در این سمت شد. به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای، تحلیل‌گران ایرانی گفتند که او در مورد نحوه ادامه مذاکرات با همتایان اروپایی خود با رئیس‌جمهور اختلاف داشت و رویکرد عملی‌تری را پشتیبانی می‌کرد.
به‌عنوان نماینده ارشد هسته‌ای ایران، لاریجانی در ۵ اردیبهشت ۱۳۸۶ اعلام کرد که انتظار دارد "ایده‌های جدیدی" از سوی خاویر سولانا، مقام ارشد اتحادیه اروپا، در مذاکرات برای حل بن‌بست بین امتناع تهران از توقف برنامه هسته‌ای خود و درخواست‌های شورای امنیت سازمان ملل داشته باشد.
در انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفند ۱۳۸۶، لاریجانی از حوزه قم یک کرسی به‌دست آورد. او گفت که آماده همکاری با احمدی‌نژاد است و طبق گفته لاریجانی، او با احمدی‌نژاد بر سر مسائل ایدئولوژیک اختلاف نداشت و تنها "اختلاف در سبک" داشت. در اردیبهشت ۱۳۸۷، لاریجانی رئیس مجلس شد و در سال بعد نیز به‌عنوان رئیس مجلس دوباره انتخاب شد. او در انتخابات ۱۳۹۱ نیز به‌عنوان نماینده حوزه انتخابیه قم با بالاترین میزان رای انتخاب شد و در ۱۶ خرداد ۱۳۹۱ دوباره به‌عنوان رئیس مجلس انتخاب شد و در ۲۱ خرداد ۱۳۹۱ سوگند خورد.
در ۳۱ خرداد ۱۳۸۸، لاریجانی اشاره کرد که مقامات از یک نامزد خاص حمایت کرده‌اند بدون این‌که مشخص کند کدام نامزد. پس از انتخابات، گزارش شد که لاریجانی به میرحسین موسوی تبریک گفته‌است زیرا او با دسترسی به "اطلاعات و اخبار دست اول و طبقه‌بندی شده" معتقد بود که موسوی در انتخابات پیروز شده‌است. با این حال، در ۱ آبان ۱۳۹۱، در جلسه پرسش و پاسخ با دانشجویان دانشگاه علم و صنعت ایران، لاریجانی این ادعاها که به موسوی تبریک گفته‌است را تکذیب کرد. او در اردیبهشت ۱۳۹۵ به‌عنوان رئیس مجلس جدید انتخاب شد.
در اردیبهشت ۱۴۰۰، لاریجانی اعلام کرد که قصد دارد در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ ایران شرکت کند. با این حال، شورای نگهبان، در تصمیمی که هم محافظه‌کاران و هم اصلاح‌طلبان را متعجب کرد، او را از شرکت در انتخابات منع کرد. با توجه به سابقه طولانی لاریجانی به‌عنوان یکی از اعضای درون نظام جمهوری اسلامی که از زمان انقلاب ۱۳۵۷ در بالاترین سطوح قدرت حضور داشته، رد صلاحیت او حتی برای منتقدان شدید او غیرقابل تصور بود. شورای نگهبان دلیل رد صلاحیت او را اعلام نکرد.
در اردیبهشت ۱۴۰۳، لاریجانی برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ ایران نامزدی خود را اعلام کرد.
وابستگی‌ها
لاریجانی در دوران حضور در کابینه هاشمی رفسنجانی (۱۳۷۱–۱۳۷۳) به عضویت و دیدگاه‌های مؤتلفه شناخته می‌شد. پژوهشگر ایرانی مهدی مسلم در کتاب خود "سیاست‌های جناحی در ایران پس از خمینی" که در سال ۲۰۰۲ منتشر شد، اشاره می‌کند که لاریجانی عضو مؤتلفه و بخشی از جناح راست سنتی بوده‌است. پیام محسن، همکار مرکز بلفر برای علم و امور بین‌الملل، لاریجانی را به‌عنوان یکی از چهره‌های برجسته جناح راست دینی طبقه‌بندی می‌کند که دیگر چهره‌های برجسته آن محمود هاشمی شاهرودی و محمدرضا مهدوی کنی هستند.
لاریجانی یکی از رهبران ائتلاف فراگیر اصولگرایان در انتخابات مجلس ۱۳۸۶ و یکی از رهبران جبهه متحد اصولگرایان بود. در انتخابات مجلس ۱۳۹۵ ایران، لاریجانی رهبر جناح پیروان ولایت بود، هرچند که از لیست امید اصلاح‌طلبان حمایت می‌کرد و اعلام کرد که به‌عنوان نامزد مستقل شرکت می‌کند.
او همچنین به‌عنوان یک سیاستمدار راست میانه توصیف می‌شود که "به‌تدریج از اردوگاه اصولگرایان فاصله گرفته‌است" و "محافظه‌کاری که به میانه‌روی تبدیل شده‌است".
لاریجانی با افرادی مانند عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور، بهروز نعمتی، سخنگوی هیئت رئیسه مجلس و کاظم جلالی، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، نزدیک شناخته می‌شود.
تاریخچه انتخاباتی
| سال | انتخاب | رای | درصد | رتبه | نتیجه |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱۳۸۴ | ریاست‌جمهوری ایران | ۱٬۷۱۳٬۸۱۰ | ۵٫۸۳ | ششم | شکست |
| ۱۳۸۶ | مجلس شورای اسلامی | ۲۳۹٬۴۳۶ | ۷۳٫۰۱ | اول | پیروزی |
| ۱۳۹۰ | مجلس شورای اسلامی | ۲۷۰٬۳۸۲ | ۶۵٫۱۷ | اول | پیروزی |
| ۱۳۹۴ | مجلس شورای اسلامی | ۱۹۱٬۳۲۹ | ۴۰٫۳۱ | دوم | پیروزی |
| ۱۴۰۰ | ریاست‌جمهوری ایران | — | رد صلاحیت | ||
| ۱۴۰۳ | ریاست‌جمهوری ایران | — | رد صلاحیت | ||
کتاب‌شناسی
لاریجانی ۲ کتاب علمی با عناوین متافیزیک و علوم دقیقه در فلسفهٔ کانت و روش ریاضی در فلسفهٔ کانت و کتابی دیگر با عنوان دولت مدرن؛ پیمانی با مردم، همچنین ۱۵ مقالهٔ پژوهشی در موضوعات مختلف علمی نگاشته است.
- روش ریاضی در فلسفه کانت، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۸۳
- متافیزیک و علوم دقیقه در فلسفه کانت، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۸۳
- شهود و قضایای تألیفی ماتقدم در فلسفه کانت، تهران: انتشارات هرمس، ۱۳۸۳
- هوای تازه، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۴
- دولت مدرن؛ پیمانی با مردم.
- استادان دانشگاه تهران
- اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام
- نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۸۴)
- نمایندگان دوره دهم مجلس شورای اسلامی
- نمایندگان دوره نهم مجلس شورای اسلامی
- نمایندگان دوره هشتم مجلس شورای اسلامی
- نمایندگان ولی فقیه
- وزیران دولت پنجم جمهوری اسلامی ایران
- وزیران دولت ششم جمهوری اسلامی ایران
- وزیران فرهنگ و ارشاد اسلامی