مینیاتور
مینیاتور یا نگارگری نوعی هنر نقاشی است. در هنر مینیاتور، نقاش بیشتر به بازتاب جلوه‌های طبیعت با ظرافت و هنر می‌پردازد. اغلب نقاشان که در زمینه مینیاتور فعالیت دارند، برای خلق آثار خود از طبیعت و گیاهان الهام می‌گیرند.
کلمه‌ی مینیاتور از واژه لاتین minimum natrural مشتق شده است و به معنای طبیعت کوچک شده است. این کلمه در دوره‌ی قاجار و تاثیرپذیری زبان فارسی از فرانسوی، وارد زبان فارسی شده و از آن روز به مرور در میان اهالی هنر و مردم عادی متداول شده است.
در زبان فارسی واژه مینیاتور با دو مفهوم مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- نوعی سبک نقاشی و نگارگری است که عناصر طبیعی را به صورت ظریف و انتزاعی در کنار هم تصویر می‌کند. در این سبک نیازی به رعایت اصول پرسپکتیو نیست.
- به معنای اثر و تابلو نقاشی است که در آن از سبک مینیاتور و نگارگری استفاده شده است.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی، واژه نگارگری را جایگزین مناسبی برای مینیاتور می‌داند.
تاریخچه
در بررسی سیر نقاشی‌های ایرانی اینگونه تلقی می‌شود که هنرمندان ایرانی همیشه با دقت به طبیعت پیرامون خود نگاه می‌کردند و از همان ابتدای به وجود آمدن نقاشی، به بازتاب طبیعت می‌پرداختند. اما پس از ورود اسلام به ایران، و به علت وجود سخت‌گیری‌های حاکمان در برخورد با هنر، نگارگری قوت بیشتری گرفت. چرا که حاکمان سخت‌گیر آن زمان نقاشی از انسان و پرتره نگاری را جایز نمی‌دانستند. پس هنرمندان به سراغ نگارگری از طبیعت رفتند و روز به روز این هنر رشد بیشتری پیدا کرد. زمان اوج نقاشی مینیاتوری در ایران مربوط به دوره عباسیان است. در این دوره آثار مینیاتوری بسیار زیادی پدید آمد که بیشتر آن طی حملات مغول به ایران از بین رفت. در دوره ایلخانیان اوضاع ایران به یک آرامش نسبی رسید که در همان زمان برای رشد نقاشی مینیاتوری در ایران اقدامات زیادی انجام شد . از جمله این اقدامات میتوان به تاسیس ربع رشیدی در تبریز اشاره کرد.
پس از پیشرفت صنایع دستی، مینیاتور به راحتی به حوزه ساخت صنایع دستی وارد شد بعدها مینیاتور به صنایع مختلف مانند مد و پوشاک و چیدمان منازل و اثاثیه و... نیز وارد شد.
سبک‌ها
نقاشی مینیاتوری یا نگارگری، به دو دسته تقسیم می‌شود:
در مینیاتوری قدیم و جدید، سبک‌های متفاوتی وجود دارد. از جمله سبک‌های قدیمی میتوان به مکتب شیراز و مکتب تیموری و سبک‌های جدید به سبک آقامیری یا سبک فرشچیان اشاره کرد.
مینیاتور در دوره‌ها و مکاتب مختلف نگارگری ایرانی دچار تغییرات زیادی شد. از قدیمی ترین آثار مینیاتور باقی مانده نگارگری‌هایی است که بر منظومه “ورقه و دلگشا” از عیوقی است. که این نگارگری‌ها مربوط به قرن هشتم هجری می باشد. گفته می شود این گونه مینیاتور ها متاثر از مینیاتور چینی است. گفتنی است این کتاب عنوان اولین کتاب مصور در جهان اسلام را از آن خود کرده است. این گونه نگارگری شباهت زیادی به مینیاتورهای مغولی یا چینی دارد. در مکاتب هندی و عثمانی نیز دیده می شود.
از سبک های گوناگون مینیاتور میتوان سبک های زیر را نام برد:
- مینیاتور تمام رنگ جسمی
- مینیاتور آبرنگ روحی
- مینیاتور سیاه قلم رنگی
- مینیاتور سیاه قلم
- مینیاتور سفیدرنگ
- مینیاتور زیر روغنی
در نقاشی مینیاتور سبک‌ها بر اساس موارد بالا از هم جدا شده‌اند و نه موضوع.
مشاهیر
در طول سالیان چهره‌های زیادی در زمینه مینیاتور به شهرت رسیده‌اند از برجسته‌ترین این چهره‌ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- رضا عباسی (دوره صفوی)
- سلطان محمد
- میرزا علی
- محمود فرشچیان (معاصر)
- محمدباقر آقامیری (معاصر)