ترانه
ترانه یا آهنگ (به انگلیسی: Song) به معنی شعری است که با آهنگ همراه شده و توسط خواننده اجرا می‌شود. به عبارتی، هر شعری که قابلیت موسیقایی داشته باشد، می‌تواند به عنوان ترانه شناخته شود. یک ترانه ممکن است به‌طور تک‌نفره یا گروهی اجرا شود، ولی این قالب برای ارکسترهای بزرگ کلاسیک یا اپرا مناسب نیست. ترانه‌هایی که توسط چند نفر و با چند هارمونی خوانده می‌شوند، به‌عنوان ان کر شناخته می‌شوند.
دوران معاصر
در دوران معاصر، قافیه‌دار بودن و سازگار بودن شعر با عروض دیگر از پیش‌شرط‌های ترانه بودن نیست. درون‌مایهٔ ترانه‌ها اغلب عامیانه و احساسی است و موضوعاتی چون عشق، فراق، غربت، دادخواهی و آموزش را در بر می‌گیرد. در ابتدای دورهٔ معاصر، بیشتر ترانه‌های فارسی به سبک عراقی و به پیروی از شاعران بزرگ این سبک مانند حافظ و سعدی سروده می‌شد. با شروع دههٔ پنجاه و تولد موسیقی پاپ در ایران، زبان ترانه‌ها به گفتار روزمره مردم نزدیک‌تر شد و تغییرات اساسی در تعریف ترانه به وجود آمد. از آن زمان تا کنون، ترانه‌ها با فراز و نشیب‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی متعددی مواجه بوده‌اند.
در قدیم
واژهٔ ترانه در گذشته به معنای رباعی به‌کار می‌رفت. همچنین به هر تصنیفی که سه گوشه داشته باشد نیز ترانه می‌گفتند. واژهٔ ترانه گاهی در معنای سرود، نوا و نغمه نیز به‌کار می‌رفت.
ساختار اصلی ترانه
ساختار اصلی ترانه شامل چند بخش است که ممکن است به هم وابسته یا مستقل باشند:
- ترانه باید موسیقی داشته باشد.
- بهتر است وزن عروضی و قافیه داشته باشد.
- هر ترانه باید یک موضوع خاص داشته باشد.
ترانه از بندینه‌ها تشکیل می‌شود که هر بندینه می‌تواند ۱ تا ۶ مصراع داشته باشد. معمول‌ترین بندینه‌ها ۲ یا ۴ مصراع دارند. بندینه‌ای که در طول ترانه تکرار می‌شود بندگردان نام دارد و هر ترانه معمولاً یک بندگردان دارد. زبان سرایش می‌تواند زبان گفتاری یا زبان معیار نوشتاری باشد.
تمایز بین ترانه و شعر
بسیاری ترانه را با شعر اشتباه می‌گیرند. در حالی که شعر یک اتفاق ادبی است که احساسی را با کمک کلمات و خیال‌پردازی منتقل می‌کند، ترانه سروده‌ای است که برای همراهی با موسیقی نوشته می‌شود. شعر می‌تواند به عنوان ترانه هم استفاده شود، اما ترانه محدود به شعر نیست. در ترانه، رعایت پارامترهای شعری الزامی نیست و هدف ایجاد ترکیبی دلنشین با موسیقی است.
نکات پایانی
ترانه باید با موسیقی مناسب خود چفت باشد و بتواند ارتباط مؤثری با مخاطب برقرار کند. اندیشه، عاطفه و تخیل باید به شکل متعادل و متناسب در ترانه وجود داشته باشند و هر موسیقی، ترانه خود را طلب می‌کند که با ریتم و ملودی تطبیق داده می‌شود.