جایزه نوبل
جایزه نوبل معتبرترین جایزه‌ای است که به یک دانشمند در حوزه های علمی تعلق می‌گیرد. جایزه نوبل در سال 1895 به وصیت کارخانه‌دار و شیمی دان سوئدی، آلفرد نوبل که بیشتر به دلیل ابداع دینایت می‌شناسند، پایه گذاری کرد.
در سال 1901م نخستین جوایز بنیاد داده شد. طبق وصیت وی، پنج جایزه سالانه در رشته های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات، اقتصاد و صلح به افرادی تعلق می‌گیرد که بیشترین خدمت را به مردم کرده باشند. اگرچه وصیت نامه نوبل بنیان‌گذار این جوایز بود اما طرح او کامل نبود و به دلیل پاره‌ای از موانع 5 سال طول کشید تا بنیاد نوبل تاسیس شود.
همچنین در 10 دسامبر 1901 اولین جوایز نوبل اهدا شد.
ششمین جایزه یعنی جایزه یادبود نوبل علوم اقتصادی نیز در سال ۱۹۶۸ میلادی، توسط بانک مرکزی سوئد پایه‌گذاری شد که البته در لیست جوایز مرتبط با بنیاد نوبل جایگاهی ندارد زیرا آلفرد طبق وصیت وی بخاطر سود مالی جایزه‌ای در نظر گرفته نشده‌است.
نقدهای زیادی نسبت به نبود جایزه‌ای در رشته ریاضیات است. دلیل آن با استناد به وصیت‌نامه نوبل این است که جوایز به کسانی تعلق می‌گیرد که با استفاده از تئوری و پژوهش‌های خود به خَلق و مردم خدمت کرده باشند اما رشته ریاضیات به‌طور مستقیم خدمتی به مردم ارائه نمی‌کند.
در سال ۱۹۶۸ بانک مرکزی سوئد جایزه یادبود نوبل علوم اقتصادی را به یاد آلفرد نوبل پایه‌گذاری کرد. اساس این جایزه کمک‌های مالی بانک مرکزی سوئد به مناسبت سیصدمین سالگرد تأسیس بانک به بنیاد نوبل در سال ۱۹۶۸ است. اولین جوایز نوبل علوم اقتصاد در سال ۱۹۶۹ به راگنار فریش و یان تینبرگن اهدا شد. اعطای جایزه نوبل علوم اقتصاد توسط فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد (در استکهلم، سوئد) و طبق همان اصولی که برای جوایز نوبل از سال ۱۹۰۱ وجود داشته، انجام می‌شود. با این حال، این جایزه جزء جوایز نوبل به حساب نمی‌آید؛ از آن‌جا که بخشی از جوایز پنج‌گانه نوبل که بر پایه وصیت آلفرد نوبل در سال ۱۸۹۵ پایه‌گذاری شد نیست.
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد، اهدای جایزه نوبل شیمی، جایزه نویل فیزیک و جایزه یادبود نوبل علوم اقتصاد بانک مرکزی سوئد برعهده دارد. اهای جوایز نوبل فیزیولوژی و پزشکی برعهده مجمع نوبل در موسسه کارولینسکای سوئد می‌باشد. آکادمی سوئد جایزه نوبل ادبیات را اعطا می‌کند ، هیئت نوبل نروژ، جایزه صلح نوبل ا اعطا می‌کند.
بین سال‌های ۱۹۰۱ و ۲۰۱۹، جوایز نوبل (و جوایز نوبل علوم اقتصاد از سال ۱۹۶۹ به بعد) ۵۹۷ بار به ۹۵۰ شخص و سازمان اعطا شد؛ که برخی از افراد بیش از یک بار جایزه گرفتند. در مجموع این تعداد شامل ۲۷ سازمان و ۹۰۸ شخص مجزا می‌شود. مراسم اهدای جوایز نوبل سالانه در استکهلم سوئد برگزار می‌شود (به استثنای مراسم جایزه صلح نوبل، که در شهر اُسلو در کشور نروژ برگزار می‌شود). هر برنده (معروف به جایزه‌دار)، مدال طلا، لوح و مبلغی پول به تصمیم بنیاد نوبل دریافت می‌کند. (از سال ۲۰۲۰، هر جایزه به مبلغ ۹٬۰۰۰٬۰۰۰ کرون، یا ۹۳۵٬۳۶۶ دلار آمریکا، ۸۴۸٬۶۷۸ یورو، یا ۷۱۶٬۲۲۴ پوند ارزش دارد) مدال‌های جایزه نوبل تا پیش از سال ۱۹۸۰ میلادی با طلای ۲۳ عیار ساخته می‌شدند و از آن سال به بعد در ساخت آنها از الکتروم ۱۸ عیار به همراه روکش طلای ۲۴ عیار استفاده شد.
این جایزه پس از مرگ افراد اهدا نمی‌شود. اما اگر شخصی برنده شود و قبل از دریافت جوایز فوت کند، باز ممکن است جایزه اعطا شود. جوایز در بین افراد بیش از سه نفر تقسیم نمی‌شود، درحالی‌که جایزه صلح نوبل را می‌توان به سازمان‌های دارای افراد بیش از سه نفر اهدا کرد.
چگونگی انتخاب برنده
در آغاز، کسانی که صلاحیت معرفی نامزد دارند فهرست نامزدهای خود را تا تاریخ یکم فوریه همان سال میلادی ارائه می‌دهند. البته، اعضای کمیته نوبل خود زمان بیشتری برای معرفی نامزدهای خود دارند. سپس کمیته نوبل نروژ با بررسی فهرست نامزدها و فهرست کوتاه‌تری شامل ۲۰ تا ۳۰ نفر از میان آنها انتخاب می‌کند. در گام بعد گروهی از مشاوران نروژی و بین‌المللی گزارش‌هایی درباره نامزدهای لیست نهایی ارائه می‌دهند که اعضای کمیته نروژی با استفاده از این گزارش‌ها و دیگر مستندات تعداد نامزدها را به چند نفر می‌رسانند.
تصمیم درباره برنده نهایی در آخرین جلسه کمیته گرفته می‌شود که معمولاً در اواخر ماه سپتامبر یا اوایل اکتبر برگزار می‌شود. اگر اعضا به اجماع نرسند، رأی اکثریت به حساب می‌آید.
چهار هیئت مخصوص اعطاء جایزه که تحت اساسنامه بنیاد نوبل فعالیت می‌کنند عبارت‌اند از:
· فیزیک و شیمی
· اقتصاد
· ادبیات
· فیزیولوژی و پزشکی
· صلح