حماس
حماس با نام کامل جنبش مقاومت اسلامی فلسطین، یکی از مهمترین جنبشهای اسلامی و نیروهای مقاومت فلسطین است که در سال ۱۹۸۷ (۱۳۶۶ش) در واکنش به اشغال سرزمینهای فلسطینی شکل گرفت و از سال 2007 بر نوار غزه حکومت میکند. این جنبش از شاخههای اخوانالمسلمین و عمدتاً شامل اعضای سنیمذهب است و هدف اصلی آن آزادسازی کامل سرزمینهای اشغالی فلسطین از دست رژیم صهیونیستی است.
ایدئولوژی و اهداف
اساسنامه حماس بر ماهیت اسلامی فلسطین و اهمیت آزادی سرزمینهای اشغالشده تأکید دارد. این جنبش فلسطین را متعلق به کل امت اسلامی میداند و معتقد است که این تعلق تا روز قیامت برقرار خواهد بود. مقابله با رژیم صهیونیستی و جهاد در راه آزادسازی سرزمین فلسطین از محورهای کلیدی و راهبردی منشور حماس است. حماس همچنین بر تشکیل دولت اسلامی فلسطین براساس شریعت اسلامی تأکید دارد و اصول و ساختار تشکیلاتی خود را مشابه اخوانالمسلمین میداند.
تاریخچه شکلگیری
حماس در آذر ۱۳۶۶ (دسامبر ۱۹۸۷) همزمان با آغاز انتفاضه اول فلسطینیان، توسط شیخ احمد یاسین و گروهی از اعضای اخوانالمسلمین تأسیس شد. احمد یاسین به عنوان رهبر اولیه، علیرغم فلج بودن، هدایت این جنبش را برعهده داشت. پس از ترور وی در سال ۲۰۰۴، رهبران دیگری چون عبدالعزیز رنتیسی، خالد مشعل و اسماعیل هنیه رهبری حماس را برعهده گرفتند.
فعالیتها و ورود به عرصه سیاست
حماس ابتدا صرفاً یک جنبش مقاومت بود اما از سال ۲۰۰۵ میلادی وارد عرصه سیاسی شد و در انتخابات سال ۲۰۰۶ فلسطین، پیروزی چشمگیری به دست آورد. در پی درگیری با گروه فتح، در سال ۲۰۰۷ کنترل نوار غزه را به دست گرفت. این جنبش علاوه بر فعالیتهای سیاسی، از طریق شاخه نظامی خود، گردانهای عزالدین قسام، با رژیم صهیونیستی مقابله نظامی میکند و در واکنش به تهاجمات اسرائیل بارها عملیات نظامی انجام داده است.
روابط با سایر کشورها
حماس از سوی کشورهای مختلف جهان نظرات متفاوتی دریافت کرده است. بسیاری از کشورهای اسلامی و جنبشهای مقاومت، حماس را نیروی مقاومت مشروع میدانند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان بزرگترین حامی مالی، نظامی و لجستیکی حماس شناخته میشود و روابطی تاریخی با این جنبش دارد، هرچند در مقاطعی به دلیل اختلافات سیاسی روابط دچار تنش شده است. همچنین حماس تلاش میکند روابط خود را با دیگر گروهها و کشورها همچون حزبالله لبنان، ترکیه و عربستان توسعه دهد. در مقابل، این جنبش توسط کشورهای غربی همچون آمریکا، انگلیس و اعضای اتحادیه اروپا به عنوان گروه تروریستی شناخته شده و تحریم میشود.
عملیات طوفان الاقصی
حماس بارها به تهاجمات اسرائیل پاسخ داده و عملیات نظامی متعددی را انجام داده است. یکی از بزرگترین و بیسابقهترین عملیاتهای این جنبش، عملیات طوفان الاقصی بود که در ۱۵ مهر ۱۴۰۲ (۷ اکتبر ۲۰۲۳) انجام شد. این حمله که در واکنش به کشتار فلسطینیان و هتک حرمت مسجد الاقصی صورت گرفت، از زمین، هوا و دریا به مناطق تحت کنترل اسرائیل نفوذ کرد، چندین شهرکنشین اسرائیلی را اسیر گرفت و کنترل موقت برخی مناطق را به دست آورد. این عملیات شکست سنگینی برای رژیم اسرائیل به شمار میرود و واکنش گستردهای در کشورهای اسلامی به دنبال داشت.
ساختار و میثاقنامهها
حماس دارای ساختاری سازمانیافته شامل سه نهاد اصلی دفتر سیاسی، دفتر تبلیغاتی و شاخه نظامی (گردانهای عزالدین قسام) است. میثاقنامه اولیه حماس در سال ۱۹۸۸ (۱۳۶۷ش) منتشر شد که در آن بهوضوح بر نابودی رژیم صهیونیستی و اهمیت اسلامی بودن فلسطین تأکید شده است. در سال ۲۰۱۷، سند سیاسی جدیدی با تفاوتهایی نسبت به میثاق اولیه رونمایی شد که گویای برخی تغییرات در مواضع سیاسی این جنبش بود.