نوار غزه
نوار غزه (به عربی: قطاع غزة) منطقه‌ای از کشور فلسطین در ساحل شرقی دریای مدیترانه است که از جنوب غربی با مصر و از شمال و شرق با اسرائیل هم‌مرز است. این نوار باریک به همراه کرانه باختری، یکی از دو بخش اصلی سرزمین‌های فلسطینی به شمار می‌آیند.
جغرافیا و موقعیت
مساحت نوار غزه حدود ۳۶۰ کیلومتر مربع است و طول آن نزدیک به ۴۱ کیلومتر و عرض آن بین ۶ تا ۱۲ کیلومتر متغیر است. نوار غزه از شهرهای مهمی مانند غزه، جابالیه، رفح، خان یونس، بیت حانون و دیر البلح تشکیل شده است. این منطقه از شمال و شرق به اسرائیل، از جنوب غرب به مصر محدود می‌شود و به دلیل همجواری با سرزمین‌های اشغالی، به‌عنوان نقطه‌ای حساس و استراتژیک در مناقشه فلسطین و اسرائیل شناخته می‌شود.
جمعیت و ترکیب قومی-مذهبی
جمعیت نوار غزه بیش از ۲ میلیون نفر است که بیش از ۹۸ درصد آنها مسلمانان سنی‌مذهب و عرب هستند. اقلیت کوچکی از مسیحیان فلسطینی نیز در این منطقه زندگی می‌کنند که کمتر از یک درصد جمعیت را تشکیل می‌دهند. نوار غزه یکی از متراکم‌ترین مناطق جهان از لحاظ جمعیت به شمار می‌رود و میانگین سن جمعیت آن بسیار جوان است (حدود ۱۸ سال).
تاریخچه
دوران پیش از اسلام و اسلامی
منطقه غزه از دوران پس از اسلام در کنترل اعراب بوده است. این منطقه در صدر اسلام از مراکز مهم تجارت اهل مکه و مدینه محسوب می‌شد. برخی منابع تاریخی از دفن هاشم بن عبدمناف، جد پیامبر اسلام (ص)، در شهر غزه خبر می‌دهند. همچنین، محمد بن ادریس شافعی، یکی از فقهای بزرگ اهل‌سنت، در این شهر به دنیا آمده است.
دوران مدرن و معاصر
پس از جنگ جهانی اول و سقوط امپراتوری عثمانی، بریتانیا کنترل نوار غزه را به دست گرفت و آن را جزئی از قیمومیت فلسطین کرد. پس از جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸، نوار غزه به اشغال مصر درآمد و تا سال ۱۹۶۷ تحت حاکمیت آن باقی ماند. در جنگ شش‌روزه سال ۱۹۶۷، اسرائیل این منطقه را به اشغال خود درآورد. پس از سال‌ها اشغال، اسرائیل در سال ۲۰۰۵ با طرحی به نام «خروج یک‌جانبه» نیروها و شهرک‌نشینان خود را از غزه خارج کرد.
سیاست و تحولات
ظهور حماس و تقسیم فلسطین
در انتخابات پارلمانی فلسطین در سال ۲۰۰۶، جنبش مقاومت اسلامی حماس پیروز شد و در سال ۲۰۰۷ پس از درگیری‌های داخلی با جنبش فتح، کنترل کامل نوار غزه را به دست گرفت. این رویداد منجر به تقسیم فلسطین به دو بخش سیاسی شد: حماس در غزه و فتح در کرانه باختری.
محاصره و درگیری‌ها
از زمان به قدرت رسیدن حماس، نوار غزه تحت محاصره سخت‌گیرانه اسرائیل و مصر قرار گرفت. این محاصره شامل محدودیت شدید در عبور و مرور افراد و کالاهاست و در طول سال‌ها منجر به بحران‌های انسانی، اقتصادی و بهداشتی فراوانی در این منطقه شده است. اسرائیل همچنین بارها حملات نظامی گسترده‌ای به نوار غزه انجام داده است که باعث تلفات سنگین غیرنظامیان و تخریب گسترده زیرساخت‌ها شده است.
وضعیت اقتصادی و اجتماعی
به دلیل محاصره و محدودیت‌های شدید، نوار غزه با مشکلات اقتصادی شدید، بیکاری گسترده، کمبود مواد اولیه، دارو و برق روبرو است. این منطقه به‌دلیل تراکم جمعیت بالا و شرایط سخت معیشتی، از نظر اقتصادی و اجتماعی در وضعیت بسیار دشواری قرار دارد. سازمان‌های بین‌المللی بارها خواستار رفع محاصره و کمک‌رسانی به مردم غزه شده‌اند.
وضعیت بهداشت و آموزش
با وجود مشکلات، سطح بهداشت در نوار غزه در مقایسه با برخی کشورهای منطقه متوسط است. بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۲، امید به زندگی در غزه برای زنان حدود ۷۵ سال و برای مردان حدود ۷۲.۵ سال است. نرخ مرگ و میر نوزادان و مادران در این منطقه نیز قابل مقایسه با کشورهای در حال توسعه است.
اهمیت فرهنگی و دینی
نوار غزه از لحاظ تاریخی و فرهنگی اهمیت ویژه‌ای برای مسلمانان، به ویژه اهل‌سنت، دارد. این منطقه مرکز برخی از اماکن مقدس و تاریخی است که به پیامبران و صحابه نسبت داده شده‌اند. همچنین، این منطقه از لحاظ دینی و سیاسی برای مقاومت اسلامی فلسطین جایگاه ویژه‌ای دارد.
جایگاه نوار غزه در مناقشه فلسطین و اسرائیل
نوار غزه به عنوان یکی از دو بخش اصلی سرزمین فلسطین، نقش بسیار مهمی در مبارزه مردم فلسطین برای احقاق حقوق خود دارد. گروه‌های مقاومت در این منطقه به عنوان نماد ایستادگی در برابر اشغالگری اسرائیل شناخته می‌شوند. جمهوری اسلامی ایران و دیگر کشورهای اسلامی نیز حمایت‌های خود را از مردم غزه اعلام کرده‌اند و در مناسبت‌های مختلف با نام‌گذاری روز غزه، بر اهمیت این منطقه در سیاست و مقاومت اسلامی تاکید کرده‌اند.