خواننده
خواننده، آوازهخوان یا وُکالیست یک موسیقیدان است که از صدای خود برای ایجاد موسیقی استفاده میکند. اغلب، خواننده با موسیقیدانان و آلتهای موسیقی همراه میشود. با وجود آنکه بسیاری از افراد برای تفریح میخوانند، تکنیک و مهارت خواندن، اغلب ترکیبی از استعداد ذاتی و آموزشهای حرفهای است.
خواننده و خوانندگی
خوانندگی یا آوازخوانی یا آوازهخوانی عمل تولید اصوات موسیقایی با استفاده از صدای انسان است. تفاوت آن با سخن گفتن معمولی در ریتم و تونالیته آن است. کسی که آواز میخواند را آوازهخوان، خواننده یا وُکالیست مینامند. آوازهخوانان گونهای از موسیقی را اجرا میکنند که آواز نامیده میشود و ممکن است با همراهی یا بدون همراهی ساز باشد.
عمل آوازه خوانی معمولاً توسط گروهی از موسیقیدانان مانند گروه کری با صداهایی در محدودههای متفاوت، یا در کنار مجموعهای از نوازندگان نظیر یک گروه راک یا گروه باروک انجام میشود. از بسیاری جهات آواز انسانی را میتوان شکلی از سخنگفتن دانست. تقریباً هر کس که حرف میزند آواز هم میتواند بخواند. آوازهخوانی ممکن است رسمی یا غیر رسمی باشد، از پیش معلوم باشد یا بداهه پردازی شود. آواز خواندن ممکن است برای لذت، آسایش، آیین، آموزش یا برای منافع مادی انجام شود. مهارت در آواز خواندن تنها با صرف زمان، آموزش، کار و تمرین منظم ممکن میشود. آوازهخوانان حرفهای اغلب در یک ژانر موسیقایی به خصوص فعالیت میکنند، مثلاً موسیقی کلاسیک یا راک و زیر نظر معلمان و مربیانِ آواز آموزش میبینند.
نوعی از موسیقی که خوانندگان اجرا می کنند آواز نام دارد که می تواند با ساز همراه باشد یا نباشد. خوانندگی میتواند رسمی و یا غیررسمی باشد و همچنین میتواند از پیش آماده یا فیالبداهه باشد. آوازخوانی توسط گروهی از موسیقیدانان مانند گروه کری با صداهایی در محدودههای متفاوت و یا در کنار مجموعهای از نوازندگان نظیر یک گروه راک یا گروه باروک انجام میشود. کسی که می تواند حرف بزند آواز هم می تواند بخواند. تفاوت خوانندگی با سخن گفتن معمولی در ریتم آن است.
اصول خوانندگی
تنفس صحیح
تنفس صحیص در هنگام خوانندگی یکی از مهم ترین موارد است. عدم توجه و رعایت نکردن به این مسئله حتی خوانندگان شناخته شده را در اجرا های زنده دچار مشکل میکند. صدای شما دقیقا شبیه به یک ساز بادی عمل می کند. عمل تنفس، ۸۰ درصد خوانندگی را تشکیل می دهد و یک اجرای صحیح با تنفس مناسب آغاز و پایان مییابد.
گرم کردن صدا قبل از شروع تمرین آواز
یکی دیگر از نکات مهم در تمرین آوازخوانی گرم کردن صدا می باشد. ابتدا رنج میانه صدا را گرم کنید ، سپس رنج پایین صدا و در آخر رنج بالا و دوباره به رنج میانه برگردید. همیشه برای هر رنج صدایی ۱۰ دقیقه زمان بگذارید و اگر صدایتان خسته است، زیاد به آن فشار نیاورید. هنگام گرم کردن صدا همیشه به رنجی برگردید که برایتان راحت تر است و بعد از چند دقیقه دوباره امتحان کنید.
خواندن را در رنج میانه و بسیار ملایم شروع کنید و سپس بلندتر و پس از آن دوباره ملایم بخوانید. به این تغیراتی که در شدت رزنانس صدای خود بوجود می آورید، داینامیک صدا گفته می شود. حتی ساده ترین نوع داینامیک، به صدای شما روح می بخشد و هرچه بیشتر تمرین کنید و بلند و ملایم بخوانید صدای سالم تری خواهید داشت.
پیدا کردن رنج و وسعت صدا
یافتن وسعت صدا یک مسئله اساسی است، زیرا خواندن آهنگی که در رنج صدای شما نیست، فشار زیادی را به صدا و حنجره شما وارد می کند. برای اینکه به رنج های بالای صدا برسید، روی صداهای تولیدی “ترکیبی” کار کنید. صداهای تولیدی ترکیبی در واقع تر کیبی هستند از رنجهای پایین (صداهای تولیدی قفسه سینه) و رنج های بالا ( صداهای تولیدی از سر)، رنگ و کیفیت صدای شما بسیار مهمتر از رنج صدای شما است.
رعایت طرز ایستادن درست
درست ایستادن در تمرین کردن آواز و خوانندگی تاثیر زیادی دارد. در حالی که یکی از پاها کمی از دیگری جلوتر است، سعی کنید راست بایستید . سینه را به جلو و پهنای شانهها را به عقب متمایل کنید. این طرز یستادن به شما کمک می کند که راحت تر نفس بکشید و حجم ششها را برای ادای بهتر نتها و کلمات افزایش دهید. صورت و فک خود را ریلکس و راحت نگه دارید.
تلفظ کردن درست آواهای صوتی
در هنگام تمرین آواز سعی کنید آواهای صوتی را درست تلفظ کنید. کلمات چیزی نیستند جز همین آواهای صوتی که به طور پیوسته اَدا می شوند و معانی را به وجود می آورند. پیوستگی بین آواهای یک کلمه و همینطور بین کلمات یک عبارت، زیبایی خاصی به آن می دهد. بنابراین با تمرین بر روی حروف صدادار، تکنیک پیوستگی آوایی را تمرین کنید.
یادگیری گامهای موسیقی
تمرین گامهای موسیقی به قدرت صدای شما می افزاید و باعث کنترل بیشتر بر روی صدای شما می شود. ابتدا رنج صدایتان را مشخص کنید (TENOR, BARITONE, ALTO, SUPRANO و غیره) و نت هایی را که رنج صدای شما را پوشش می دهند بر روی کیبورد یا پیانو پیدا کنید و تمرین کنید.
اسامی خوانندگان ایرانی
- آتابای، ضیا (۱۹۴۲)
- آتش، مهران (۱۳۵۲)
- آرام، امیر (۱۳۳۰)
- آرتوش (۱۳۲۱)
- آرش (۱۳۵۶)
- آریان (گروه)
- آزاد، احمد (۱۳۴۰–۱۴۰۰)
- آزاد، داوود (۱۳۴۲)
- آزادپور، آزاد (۱۹۷۴)
- آسرایی، فریدون (۱۳۳۵)
- آسمانی، مهرداد (۱۳۴۶)
- آصف، فرامرز (۱۳۲۷)
- آغاسی، نعمتالله (۱۳۱۸–۱۳۸۴)
- آفاق، کاوه (۱۳۶۲)
- آفت (۱۳۱۳–۱۳۸۶)
- ابراهیمپور، مریم (۱۳۴۷)
- ابراهیمزاده، محسن (۱۳۶۶)
- ابی (۱۳۲۸)
- احلام (۱۹۹۱)
- احمدوند، مهدی (۱۳۷۰)
- احمدی، مرتضی (۱۳۰۳–۱۳۹۳)
- اخشابی، مجید (۱۳۵۱)
- اخوان، هنگامه (۱۳۳۴)
- ادیب خوانساری، اسماعیل (۱۲۸۰–۱۳۶۱)
- اشرفزاده، حجّت (۱۳۵۸)
- اشکان (۱۳۲۸–۱۳۸۱)
- اصحابی، علی (۱۳۶۰)
- اصفهانی، محمد (۱۳۴۵)
- اصلانی، فرامرز (۱۳۳۳)
- اعتمادی، خشایار (۱۳۵۰)
- افتخاری، علیرضا (۱۳۳۷)
- افخم (۱۳۱۰)
- افشار، آرون (۱۳۷۷)
- افشار، قاسم (۱۳۴۴)
- افشار، نازی (۱۳۳۰)
- افشین (۱۳۵۷)
- افشین جم، نازنین (۱۳۵۸)
- اقبالآذر، ابوالحسن (۱۲۴۲–۱۳۴۹)
- اقبالی، داریوش (۱۳۲۹)
- اکبر، فهیمه (۱۲۹۶–۱۳۸۸)
- الهه (۱۳۱۳–۱۳۸۶)
- امید (۱۳۴۱)
- امین، فرشید (۱۳۴۴)
- اندی (۱۳۳۷)
- اونیک
- ایرانالدوله هلن (۱۲۸۲–۱۳۲۴)
- ایرج (۱۳۱۱)
- بانی، بهنام (۱۳۶۶)
- بتی (۱۳۳۱)
- بختیاری، مسعود (۱۳۱۹–۱۳۸۵)
- بدیعزاده، جواد (۱۲۸۱–۱۳۸۵)
- بسطامی، ایرج (۱۳۳۶–۱۳۸۲)
- بلککتس (گروه)
- بمانی، روزبه (۱۳۵۸)
- بنان، غلامحسین (۱۲۹۰–۱۳۶۴)
- بوبان، نگار (۱۳۵۲)
- بهادری، بنیامین (۱۳۶۱)
- بهبودی، داوود (۱۳۲۸)
- بهداد، حامد (۱۳۵۲)
- بهرام سیر (۱۳۰۴–۱۳۸۷)
- بهرامخان، ماهان (۱۳۶۶)
- بهروانفر، عبدی (۱۳۵۴)
- بهزاد لیتو (۱۳۷۰)
- بیژنی، بیژن (۱۳۳۲)
- بینا، سیما (۱۳۲۳)
- بینشپژوه، شاهکار (۱۳۵۱)
- پاشایی، گیتی (۱۳۱۹–۱۳۷۴)
- پاشایی، مرتضی (۱۳۶۳–۱۳۹۳)
- پاکزاد، هادی (۱۳۶۱–۱۳۹۵)
- پالت (گروه)
- پروانه، خاطره (۱۳۰۸–۱۳۸۷)
- پروین (۱۳۱۷–۱۴۰۲)
- پریسا (۱۳۲۸)
- پوران (۱۳۱۲–۱۳۶۹)
- پوررضا، فریدون (۱۳۱۱–۱۳۹۱)
- پورعطایی، غلامعلی (۱۳۲۶–۱۳۹۳)
- پورکریم، لاله (۱۹۸۲)
- پویا (۱۳۵۴)
- پهلوان، علی (۱۳۵۴)
- پیروز (۱۳۴۱)
- تاج، وحید (۱۳۶۲)
- تاج اصفهانی، جلالالدین (۱۲۸۲–۱۳۶۰)
- تاجیک، امانالله (۱۳۱۶–۱۳۶۶)
- تاجیک، امیر (۱۳۴۷)
- تتلو، امیر (۱۳۶۶)
- تجدّد، نجمه (۱۳۳۰)
- تعریف، صدیق (۱۳۳۵)
- تهرانی، شهناز (۱۳۳۳)
- تیام، شهاب (۱۳۵۹)
- تیبا، تارا (۱۳۶۳)
- جاهد، شیدا (۱۳۳۱–۱۳۹۴)
- جبلی، قاسم (۱۳۰۵–۱۳۹۱)
- جعفرقلی، شاهین (۱۹۹۷)
- جلیلیپور، پویا (۱۳۵۴)
- جمشید (۱۳۵۰)
- جهان (۱۳۳۳–۱۳۸۹)
- جهانبخش، بابک (۱۳۶۲)
- جهانفروز، حنا (۱۹۷۱)
- جهانگیری، افسانه
- حاجیپور، شروین (۱۳۷۶)
- حاجیلی، امید (۱۳۶۲)
- حامی، حمید (۱۳۵۵)
- حبیب (۱۳۲۶–۱۳۹۵)
- حبیبیان، چنگیز (۱۳۴۷)
- حجازی، سینا (۱۳۶۱)
- حسین تهی (۱۳۶۴)
- حصین (۱۳۶۷)
- حمیرا (۱۳۲۳)
- خاچیکیان، اروین (۱۳۵۲)
- خادم، مامک
- خالقی، مظهر (۱۳۱۷)
- خسروی، زانیار (۱۳۶۴)
- خسروی، سیروان (۱۳۶۱)
- خلیلی، حوروش (۱۳۳۶)
- خواجهامیری، احسان (۱۳۶۳)
- خوشرو، ابوالحسن (۱۳۲۵–۱۳۹۸)
- خوشفکر، یسنا
- دادور، دریا (۱۳۵۰)
- داماهی (گروه)
- داییجواد، ناهید (۱۳۲۱–۱۳۹۶)
- دلکش (۱۳۰۳–۱۳۸۳)
- دنگشو (گروه)
- دوامی، عبدالله (۱۲۷۰–۱۳۵۹)
- دینامیک (۱۳۳۱)
- دیهیم، سوسن
- رادان، بهرام (۱۳۵۸)
- راستگو، قنبر (۱۳۲۴)
- رام، عماد (۱۳۰۹–۱۳۸۲)
- رامش (۱۳۲۵–۱۳۹۹)
- رثایی، افسانه (۱۳۳۳)
- رحمانپور، ایرج (۱۳۳۵)
- رزازی، ناصر (۱۳۳۴)
- رشیدی، امینالله (۱۳۰۴)
- رضا پیشرو (۱۳۶۶)
- رضایا (۱۳۶۶)
- رفیعی، داریوش (۱۳۰۶–۱۳۳۷)
- رمضان، شهاب (۱۳۵۸)
- رنجبران، بهزاد (۱۳۳۴)
- روانبخش (۱۳۱۴–۱۳۵۷)
- روحانگیز (۱۲۸۳–۱۳۶۳)
- روحانی، گلوریا
- روحبخش، عزّت (۱۲۸۷–۱۳۶۸)
- روحپرور (۱۳۱۱–۱۳۶۶)
- روژان
- روشن، سوزان (۱۳۴۶)
- رویگری، رضا (۱۳۲۵)
- رهنما، مانی (۱۳۵۰)
- ریتا (۱۹۶۲)
- ریویل (۱۳۶۲)
- رئیسسادات، سپیده (۱۳۵۹)
- زارعی، آرمین (۱۳۶۵)
- زدبازی (گروه)
- زمان، حسین (۱۳۳۸–۱۴۰۲)
- زند وکیلی، علی (۱۳۶۵)
- زنگنه، پری (۱۳۱۸)
- زیرک، حسن (۱۳۰۰–۱۳۵۱)
- ساسی (۱۳۶۷)
- سامان (۱۳۴۶)
- سامی بیگی (۱۳۶۱)
- سبحانی، آرش (۱۳۴۹)
- سپانلو، پروانه (۱۳۲۹–۱۳۹۱)
- سپانلو، شهرزاد (۱۳۵۱)
- سپیده (۱۳۵۴)
- ستار (۱۳۲۸)
- سحر (۱۳۶۴)
- سخایی، منوچهر (۱۳۱۴–۱۳۹۰)
- سراج، حسامالدین (۱۳۳۷)
- سرشار، شهلا (۱۳۳۴)
- سرلک، سینا (۱۳۶۱)
- سرهنگزاده، کورس (۱۳۱۶)
- سعیدی، محمدتقی (۱۳۳۱)
- سلی (۱۳۲۴)
- سندی (۱۳۳۶)
- سندی (گروه)
- سوسن (۱۳۱۹–۱۳۸۳)
- سوگند (۱۳۶۶)
- سون (گروه)
- سیما مافیها (۱۳۲۸)
- شاکری، گیسو (۱۳۳۲)
- شاهرخ (۱۳۳۲–۱۴۰۲)
- شاهرخ، عزیز (۱۳۱۷)
- شاهمیری، کوروس (۱۳۳۲)
- شبپره، شهبال (۱۳۱۹)
- شبپره، شهرام (۱۳۲۶)
- شجاعی، حسن (۱۳۲۰–۱۳۸۸)
- شجریان، محمدرضا (۱۳۱۹–۱۳۹۹)
- شجریان، مژگان (۱۳۴۸)
- شجریان، همایون (۱۳۵۴)
- شراره
- شریفیان، محسن (۱۳۵۴)
- شفیعی، مظفر (۱۳۳۱)
- شکوهی، شهرام (۱۳۵۰)
- شعبانخانی، تورج (۱۳۲۹–۱۳۹۸)
- شعبانخانی، سینا (۱۳۶۸)
- شکیلا (۱۳۴۱)
- شماعیزاده، حسن (۱۳۲۱)
- شمس، سیاوش (۱۳۴۱)
- شهپر (۱۳۱۸–۱۳۸۶)
- شهروز، سعید (۱۳۵۰)
- شهیاد (۱۳۵۹)
- شهیدی، افسر (۱۳۲۳)
- شهیدی، عبدالوهاب (۱۳۰۱–۱۴۰۰)
- شهین (۱۳۱۸–۱۳۷۰)
- شیرازی، زیبا
- شیلا (۱۳۴۴)
- صادق (۱۳۶۹)
- صادقی، رضا (۱۳۵۸)
- صالحی، پیام (۱۳۵۳)
- صالحی، توماج (۱۳۶۹)
- صبا، فاخره (۱۲۹۹–۱۳۸۶)
- صباحی، کامران (۱۳۵۷)
- صبوری، ناصر (۱۳۲۱)
- صفت، حمید (۱۳۷۲)
- صفوی، بهنام (۱۳۶۲–۱۳۹۸)
- صفوی، ملودی (۱۹۹۷)
- صولتی، شهرام (۱۳۳۶)
- صولتی، شهره (۱۳۳۷)
- طافی، نوشین (۱۳۸۱)
- طالبزاده، حمید (۱۳۵۵)
- طاهرزاده، حسین (۱۲۶۱–۱۳۳۴)
- طاهرزاده، منوچهر (۱۳۳۱–۱۳۸۲)
- طاهری، پرویز (۱۳۳۱)
- طباطبایی، یاسمین (۱۳۴۶)
- طلیسچی، علیرضا (۱۳۶۴)
- طوفان (۱۳۲۵–۱۳۹۱)
- عارفکیا، عارف (۱۳۱۹)
- عالینژاد، خلیل (۱۳۳۶–۱۳۸۰)
- عبداللهی، ناصر (۱۳۴۹–۱۳۸۵)
- عبدالمالکی، علی (۱۳۶۷)
- عرفان (۱۳۶۲)
- عسکری، حمید (۱۳۵۷)
- عصّار، شمسی (۱۳۱۴–۱۳۸۷)
- عصّار، علیرضا (۱۳۴۸)
- عقیلی، سالار (۱۳۵۶)
- عقیلی، شادمهر (۱۳۵۱)
- عقیلیمهر، هوشمند (۱۳۱۶)
- علی، اعظم (۱۳۴۹)
- علیزاده، محمّد (۱۳۶۰)
- (دیجی) علیگیتور (۱۳۵۳)
- علیمراد، جمشید (۱۳۲۲–۱۳۹۹)
- علیمردانی، محمدرضا (۱۳۵۵)
- عهدیه (۱۳۲۸)
- عیوضی، محمدرضا (۱۳۵۰)
- فتّانه (۱۳۳۵)
- فتحعلیان، فرمان (۱۳۴۹)
- فراهانی، گلشیفته (۱۳۶۲)
- فرحان، رعنا
- فرخ، فرزاد (۱۳۶۸)
- فرخزاد، فریدون (۱۳۱۵–۱۳۷۱)
- فردمنش، مسعود (۱۳۲۸)
- فرزین (۱۳۳۱–۱۳۷۸)
- فرزین، فرزاد (۱۳۶۰)
- فرشته (۱۳۲۹)
- فروغی، فریدون (۱۳۲۹–۱۳۸۰)
- فروهر، لیلا (۱۳۳۷)
- فرهاد (۱۳۲۲–۱۳۸۱)
- فریقی، مرضیه (۱۳۳۷–۱۳۸۴)
- فلاحی، مازیار (۱۳۵۳)
- قادری، عباس (۱۳۲۶)
- قدمی، محمدعلی (۱۳۲۷)
- قدیری، سیمین (۱۳۲۴)
- قربانی، علیرضا (۱۳۵۰)
- قرهباغی، اسفندیار (۱۳۲۰)
- قمرالملوک (۱۲۸۴–۱۳۳۸)
- قمیشی، سیاوش (۱۳۲۴)
- قنبری، شهیار (۱۳۲۹)
- قوامی، حسین (۱۲۸۸–۱۳۶۸)
- کاشانی، شهرام (۱۳۵۵–۱۴۰۰)
- کاظمی، مهرداد (۱۳۳۰)
- کاکس، پروین (۱۳۲۷–۱۳۹۹)
- کامران (۱۳۵۷) و هومن (۱۳۶۰)
- کامکار، بیژن (۱۳۲۸)
- کامیار (۱۳۵۷)
- کرامتی، محسن (۱۳۲۶)
- کردستانی، سید علیاصغر (۱۲۵۵–۱۳۱۵)
- کلاهی، پویا (۱۳۶۵)
- کمانگر، تارا
- کیوسک (گروه)
- گلاب، امیرعباس (۱۳۶۵)
- گلپایگانی، علیاکبر (۱۳۱۲)
- گلچین، نادر (۱۳۱۵–۱۳۹۶)
- گلنراقی، حسن (۱۳۰۰-۱۳۷۲)
- گوگوش (۱۳۲۹)
- گیتا
- مارتیک (۱۳۲۸)
- مازیار (۱۳۳۱–۱۳۷۶)
- ماکانبند (گروه)
- محبیان، محمد (۱۳۶۰)
- محمدخانی، مهدیه (۱۳۶۵)
- محمدی، سحر (۱۳۶۷)
- محمدی، سعید (۱۳۳۷)
- محمودی خوانساری، محمود (۱۳۱۳–۱۳۶۶)
- مختاباد، عبدالحسین (۱۳۴۵)
- مدرس، سعید (۱۳۵۶)
- مرادی، علیاکبر (۱۳۳۶)
- مرتضوی، بیژن (۱۳۳۶)
- مرتضی (۱۳۳۰)
- مرجان (۱۳۲۷–۱۳۹۹)
- مرضیه (۱۳۰۳–۱۳۸۹)
- (دیجی) مریم (۱۳۶۵)
- مسعودی، ناصر (۱۳۱۴)
- مسیحا، نیما (۱۳۵۳)
- مظفری، شهاب (۱۳۶۳)
- معتمدی، محمد (۱۳۵۷)
- معین (۱۳۳۰)
- مقامی، داوود (۱۳۱۷–۱۳۵۰)
- مقدم، افشین (۱۳۲۴–۱۳۵۵)
- منبری، جمالالدین (۱۳۳۹)
- منصفی، ابراهیم (۱۳۲۴)
- منصور (۱۳۵۰)
- منصور، رعنا (۱۳۶۵)
- منفرد، ایلیا (۱۳۵۵)
- موحد بشیری، بهار (۱۳۵۸)
- مهدیان، ایرج (۱۳۲۱)
- مهرپویا، عباس (۱۳۰۶–۱۳۷۱)
- مهرنوش (۱۳۵۵)
- مهستی (۱۳۲۵–۱۳۸۶)
- مهوش (۱۲۹۹–۱۳۳۹)
- نارملا
- ناصحپور، نصرالله (۱۳۱۹)
- ناظری، حافظ (۱۳۵۸)
- ناظری، شهرام (۱۳۲۸)
- نامجو، محسن (۱۳۵۴)
- نامی، ارسلان (۱۳۶۳)
- نایینی، سارا (۱۳۶۰)
- نبیزاده، احمدرضا (۱۳۳۱)
- نجفی، شاهین (۱۳۵۹)
- نسرین (۱۳۲۸)
- نعمتاللهی، روزبه (۱۳۵۸)
- نعمتی، امید (۱۳۶۳)
- نفیسی، سهیل (۱۳۴۶)
- نلی (۱۳۳۴)
- نمازی، پروین (۱۳۳۴)
- نمازی، دلیله (۱۳۱۴)
- نواب، نیاز (۱۹۸۵)
- نورایی، بهرام (۱۳۶۷)
- نوربخش، حمیدرضا (۱۳۴۴)
- نوری، محمد (۱۳۰۸–۱۳۸۹)
- نوشآفرین (۱۳۳۵)
- نیکپی، حامد (۱۳۵۶)
- نیکنام، هما
- وحدت، مرجان (۱۳۵۵)
- وحدت، مهسا (۱۳۵۲)
- وزیری، عبدالعلی (۱۲۸۶–۱۳۶۸)
- وزیری، قمرالملوک (۱۲۸۴–۱۳۳۸)
- وطندوست، رشید (۱۳۲۴)
- وفا (۱۳۲۹)
- وفایی، جمال (۱۳۱۹)
- وکیلی، منیر (۱۳۰۱–۱۳۶۱)
- ولیدی، فتّانه (۱۳۲۲)
- ویگن (۱۳۰۸–۱۳۸۲)