مرتضی احمدی
مرتضی حاج سیداحمدی (متولد ۱۰ آبان ۱۳۰۳، تهران – درگذشته ۳۰ آذر ۱۳۹۳، تهران) معروف به مرتضی احمدی، بازیگر، گوینده و خواننده بود.
مرتضی احمدی در سال ۱۳۲۱ با کمک عده‌ای از دوستانش «تماشاخانه ماه» را روبه‌روی باغ فردوس دایر کرد، ولی پس از چند هفته مجبور به ترک آنجا شد. در اوایل پاییز سال ۱۳۲۲ در تئاتر فرهنگ برای اولین بار پیش پرده‌خوانی کرد و در نتیجه آن بازیگر تئاتر هم شد. مدتی بعد پدرش از فعالیت او در تئاتر آگاه شد و او را از خانه بیرون کرد. مرتضی احمدی پس از مدتی هم‌زمان با هنرپیشگی در راه‌آهن تهران به‌عنوان تعمیرکار استخدام شد.
احمدی برای اولین بار به سبک بیات تهران در پیش پرده‌ها آواز خواند و نیز اولین بار (در سال ۱۳۲۲) ترانه گلپری جون را اجرا کرد، که بسیار محبوب شد و به خاطر آن برای کار در رادیو تهران دعوت شد. در یکی از پیش پرده‌ها ترانهٔ دیگری به نام کارگرم من را اجرا کرد که با استقبال کارگران راه‌آهن روبرو شد و پس از آن هم منجر به اعتصاب کارگران راه‌آهن گردید که در نتیجه، مرتضی احمدی به بخش حسابداری راه‌آهن منتقل شد و پس از پایان اعتصاب دستگیر شد و در کلانتری تعهد کرد از آن به بعد از اجرای آن پیش پرده خودداری کند.
پیش‌پرده دیگری نیز با اجرای احمدی به نام قدس شاهین (درباره ماجرای تجاوز جنسی عده‌ای از سربازان آمریکایی به یک زن ایرانی) توقیف شد؛ ولی پس از اجرای مجدد آن در پاییز سال ۱۳۲۳ در جمعی خصوصی، محکوم شد شش ماه به کرمان تبعید شود که با پیگیری محمد مسعود، مدیر روزنامه مرد امروز که تصادفاً به تئاتر فرهنگ آمده بود ملغی شد.
چندتا از پیش‌پرده‌های دیگر با اجرای احمدی نیز توقیف شده است، از جمله پیش‌پرده‌ای به نام پیرهن زرده که دربارهٔ گروه‌های فشار حزب دموکرات ایران که پیراهن زرد می‌پوشیدند بود که به کتک خوردن مرتضی احمدی و بازداشت او انجامید و پیش‌پرده‌ای به نام کارمند دولت که منجر به انفصال موقت او از خدمت در راه‌آهن شد ولی با اعتراض احمدی به دیوان عالی کشور لغو شد.
احمدی در بهار سال ۱۳۲۴ از طریق مسابقات فوتبال با ناصر فخرآرایی که در تیم «آفتاب شرق» بازیکن و مربی بود آشنا شد. در ۱۵ بهمن سال ۱۳۲۷ به دعوت فخرآرایی به مراسم سالگرد افتتاح دانشگاه تهران رفت و در آن جا شاهد ترور محمدرضا شاه به دست فخرآرایی بود که به کشته شدن فخرآرایی و دستگیر شدن احمدی انجامید که پس از بازجویی و اثبات بی‌اطلاعی‌اش از ماجرا، آزاد شد.
احمدی در سال ۱۳۲۳ به رادیو تهران (چندی بعد در رادیو ایران و بعد از آن در رادیو و تلویزیون ایران)به کار کردن اشتغال گزید، تا برنامه‌های کمدی اجرا کند. در دوره‌های مختلفی در رادیو کار کرد و از جمله تیپی به نام «بابا جاهل گریان» اجرا کرد و به سبک‌های مختلف ترانه و آواز خواند. در فروردین سال۱۳۵۳ نقش اول سریال پربینندهٔ هردمبیل، نوشتهٔ پرویز خطیبی را بازی کرد و در نظرخواهی از مردم در سال ۱۳۵۶ به‌عنوان محبوب‌ترین هنرپیشهٔ رادیو انتخاب شد.
وی در سال ۱۳۲۶ گوینده فیلم‌های خارجی شد و از اعضای اولیهٔ انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم (تأسیس در سال ۱۳۴۲) بود.
پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ احمدی بازیگری را کنار گذاشت و به مدت هفت سال به اهواز رفت؛ ولی پس از بازگشت به تهران از نو کار بازیگری را در سریالی تلویزیونی به نام تک‌مضراب از سر گرفت. از سریال‌های تلویزیونی دیگری که بازی کرده است می‌توان از سلطان صاحبقران، هفت شهر عشق (سال ۱۳۵۶)، آئینه و زیر بازارچه (سال ۱۳۷۷، رضا ژیان) نام برد.
در فروردین سال ۱۳۴۹ نیز احمدی به دعوت علی حاتمی ترانه عنوان‌بندی فیلم حسن کچل را، ضربی‌خوانی کرد (که به نام «روحوضی» نیز شناخته می‌شود). در همین سبک در سال ۱۳۲۸ پنج صفحه موسیقی برای یک شرکت انگلیسی ضبط کرد. مرتضی احمدی بیش از چهارصد ترانه ضربی و صد و پنجاه ترانه فکاهی خوانده است.
احمدی در سال ۱۳۳۲ برای اولین بار در سینما در فیلمی به نام ماجرای زندگی به کارگردانی نصرت‌الله محتشم بازی کرد.
مرتضی احمدی علاوه بر گویندگی به جای شخصیت بابا علاءالدین در کارتون سندباد و هم چنین روباه مکار در پینوکیو گویش‌های بسیاری را در دوبله ایران از خود به یادگار گذاشت.
درگذشت
احمدی در ۳۰ آذر ۱۳۹۳ در ۹۰ سالگی به دلیل مشکل ریوی و کهولت سن در منزلش در تهران درگذشت. در روز ۳ دی سال ۱۳۹۳ پیکر مرتضی احمدی توسط برخی هنرمندان و مردم تشییع گردید و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا تدفین شد.
آثار هنری مرتضی احمدی
فیلم
تلویزیون
| سال | نام | سمت | کارگردان | توضیحات |
|---|---|---|---|---|
| ۱۳۸۷–۱۳۹۲ | شکرستان | راوی | بابک نظری
سعید ضامنی |
برنامه کودک و نوجوان شبکه ۲ |
| ۱۳۸۹ | چاووش بهار | بازیگر | افشین اربابی | |
| ۱۳۸۸ | مجموعه عروسکی «بچه‌های کوچه دوستی» | بازیگر | هنگامه مفید | |
| ۱۳۸۶ | به همین سادگی | بازیگر | رضا میرکریمی | |
| ۱۳۸۴ | تا غروب | بازیگر | جعفر والی | |
| ۱۳۸۴ | مثل همیشه | بازیگر | سید وحید حسینی | |
| ۱۳۸۱ | توپ گرد | بازیگر | بهروز بقایی | برنامه کودک و نوجوان شبکه ۱ |
| ۱۳۸۱ | زیرگذر | بازیگر | محمد عمرانی | |
| ۱۳۸۰ | تازه چه خبر همسایه؟ | بازیگر | بهروز بقاییامیر سماواتی
کارگردان تلویزیونی مسعود فروتن |
شبکه ۲ |
| ۱۳۸۰ | رستوران خانوادگی | بازیگر مهمان | حسین سهیلی‌زاده | شبکه تهران |
| ۱۳۸۰ | خانه پدری | بازیگر مهمان | فریدون حسن‌پور | شبکه تهران |
| ۱۳۷۹ | خواستگاری پرماجرا | بازیگر | محمد بنائی | |
| ۱۳۷۹ | ماجراهای خانه قدیمی | بازیگر | اسماعیل میهن‌دوست | شبکه ۱ |
| ۱۳۷۹ | پانزده مسافر | بازیگر | مهدی طاهری | هر روز ظهر از برنامه «سیمای خانواده» پخش می‌شد. |
| ۱۳۷۸ | دردسر بزرگ | بازیگر | علی عبدالعلی‌زاده | پخش در تعطیلات نوروز ۱۳۷۹ از شبکه ۲ |
| ۱۳۷۸ | دانی و من - سری دوم | بازیگر | علی عبدالعلی‌زاده | شبکه تهران |
| ۱۳۷۷–۱۳۷۸ | زیر بازارچه | بازیگر | رضا ژیان | شبکه ۲ |
| ۱۳۷۶ | گل‌های آفتابگردان | بازیگر مهمان | مسعود شاه‌محمدی | در برنامه سیمای خانواده پخش می‌شد. |
| ۱۳۷۵–۱۳۷۶ | تهران ۱۱- ۵۹۵ ج ۴۸ | بازیگر | مرضیه برومند | بازی در اپیزود «تحقیق» |
| ۱۳۷۵ | ببخشید | بازیگر | رضا کرم‌رضایی | |
| ۱۳۷۵ | فروشگاه | بازیگر | احمد بهبهانی | شبکه ۳ |
| ۱۳۷۵ | نوعی دیگر | بازیگر مهمان | بهروز بقایی | |
| ۱۳۷۴ | مجموعهٔ داستانهای «قصه شب سیما» | بازیگر | مسعود فروتن | بازی در اپیزودهای «ضامن» و «خانه عشق» - شبکه ۱ |
| ۱۳۷۴ | کت و شلوار خواستگاری | بازیگر | سعید سلطانی | پخش در نوروز ۱۳۷۵ - شبکه ۱ |
| ۱۳۷۴ | زائر غریب | بازیگر | اکبر صادقی | نویسنده: «بهمن زرین‌پور» |
| ۱۳۷۳ | اشتباه در اشتباه | بازیگر | جواد انصافی | |
| ۱۳۷۱ | بیا تا گل برافشانیم | بازیگر | خسرو ملکان | |
| ۱۳۷۱ | آخرین سند | بازیگر | رضا گنجی | |
| ۱۳۷۰–۱۳۷۱ | تعطیلات نوروزی | بازیگر | خسرو ملکان | در نوروز ۱۳۷۱ از شبکه ۱ پخش شد. |
| ۱۳۶۹ | چای و لبخند | بازیگر | احمد بهبهانی | |
| ۱۳۶۹ | کمند خاطرات | بازیگر | سید ضیاءالدین دری، حسین خندان، هوشنگ پاکروان | |
| ۱۳۶۹ | آرایشگاه زیبا | بازیگر | مرضیه برومند | |
| ۱۳۶۷ | بخش چهار جراحی | بازیگر | مسعود فروتن | شبکه ۱ |
| ۱۳۶۶ | آئینه (سری سوم) | بازیگر | فریدون فرهودی | شبکه ۱ |
| ۱۳۵۶ | چنگک | بازیگر | محمد متوسلانی، جلال مقدم، فریبرز صالح، فرخ ساجدی | |
| ۱۳۵۵ | مجموعه طنز تلویزیونی «پنجره‌ها» | بازیگر | اسماعیل احمدی | |
| ۱۳۵۴ | سلطان صاحبقران | بازیگر | علی حاتمی | این سریال در ۱۳ قسمت و به صورت سیاه سفید، برای نخستین بار از «۱۵ آبان ۱۳۵۴» و برای بار دوم، از «۷ تیرماه ۱۳۵۶» پخش شد. |
| ؟ | هفت شهر عشق | بازیگر | نظام فاطمی | |
| ۱۳۵۱–۱۳۵۲ | هردمبیل و هردم کلنگ | بازیگر | پرویز خطیبی | |
| ؟ | چهره‌ها | بازیگر | پرویز خطیبی | |
| ۱۳۴۰–۱۳۴۵ | تک‌مضراب | بازیگر | علی محزون |
دوبله
کارتون
- از ماندگارترین آثار مرتضی احمدی می‌توان به کار صدایی (نوعی دوبله) وی در مجموعه پینوکیو اشاره کرد که در آن در نقش «روباه مکار» به خواندن متن می‌پرداخت.
- بابا علاءالدین (ماجراهای سندباد)
- راوی و آواز خوانی در کارتون هورتون
- شکرستان در نقش راوی
گویندگی در فیلم‌ها
- گوینده نقش جوئل کایرو با بازی پیتر لور در فیلم شاهین مالت
- فرشتگانی با چهره‌های کثیف (افسر پلیس)
- حسن کچل و فیلم احمق‌ها در آکسفورد لورل و هاردی
کتاب‌شناسی
- پرسه در احوالات ترون و ترونیا. تهران: هیلا، ۱۳۸۸. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۶۳۹-۰۱-۸
- پیش‌پرده و پیش‌پرده خوانی. تهیه و تنظیم نت‌ها بهرنگ بقایی. تهران: ققنوس، ۱۳۹۳. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۱۱-۹۷۶-۸
- فرهنگ برو بچه‌های ترون. کلمه‌های ویژه، واژه‌ها اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های تهرانی. تهران: هیلا، ۱۳۸۶. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۹۱۰۱۷-۱-۲
- ک‍ه‍ن‍ه‌ه‍ای همیشه نو. ت‍ران‍ه‌ه‍ای ت‍خ‍ت ح‍وض‍ی. گردآوری مرتضی احمدی. تهران: ققنوس، ۱۳۸۱. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۱۱-۳۰۱-۸
- مردی که هیچ بود. تهران: هیلا، ۱۳۹۳. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۶۳۹-۲۸-۵
- من و زندگی. خاطرات مرتضی احمدی. تهران: ققنوس، ۱۳۷۸. شابک ۹۶۴-۳۱۱-۲۱۲-۸