کمدی
كمدی ( در انگلیسیComedy) ) به اثری گفته می‌شود كه با دست انداختن و به سخره گرفتن حماقت‌های انسانی، توجه بیننده را به خود جلب می‌كند و باعث سرگرمی می‌شود. هدف از كمدی خنده و تفریح است، اما بسیاری از مسائل جدی هم در این شوخی‌های مکرر مطرح می‌شود.
محققان سرچشمه کمدی را آیین‌های مذهبی یونان باستان و جشن‌های پیروزی بهار بر زمستان می‌دانند. در تقسیم‌بندی ارسطویی، نوع دوم ادبیات نمایشی كمدی است که تقلیدی از اطوار و اخلاق زشت و اشتباهات انسانی به حساب می‌آید. این تقلید در عین گزنده بودن و زشتی، موجب خنده می‌گردد.
معمولا هر کمدی یک یا چند قهرمان دارد. شخصیت قهرمان كمدی می‌تواند از طبقه‌های مختلف اجتماعی باشد. در شخصیت‌های فرعی کمدی شاهد تیپ‌ها یا شخصیت‌های نوعی و تکراری خواهیم بود، اما آنچه اهمیت دارد شكست‌ها و اشتباهات قهرمانان و شخصیت‌های دیگر است که جنبه‌ی شوخی و سرگرمی دارد. در نمایش کمدی، تماشاگر از قبل می‌داند كه فاجعه بزرگی اتفاق نخواهد افتاد؛ بلكه سیر حوادث در جهت كامرانی قهرمان یا قهرمانان است.
لغت‌شناسی
کلماتی مانند خنده‌دار، طنزآلود، طنزآمیز، فکاهی، مضحک را می‌توان مترادف کمدی دانست. در فارسی به کمدی نمایش خنده‌دار نیز می‌گویند.
بر اساس لغت‌نامه دهخدا
کمدی. [ ک ُ م ِ ] ( فرانسوی ، اِ ) اثری نمایشی که دارای موضوع و نتیجه شادی بخش و خنده آور باشد، مقابل تراژدی. کمدی اصطلاحی است که برای بیان نوعی از درام به کار می رود که مقصود اصلی آن تفریح تماشاکنندگان است. کمدی از طرفی مخالف تراژدی و از طرف دیگر مخالف لودگی و مسخرگی و تقلید است. کمدی به جهت آنکه به پایانی خوش آیند ختم می گردد از تراژدی متمایز می شود، و به جهت آنکه از هرگونه حرکات قهقهه آور و سخنان بسیار مضحک برکنار است، از هزل و مسخرگی مشخص می باشد.
بر اساس فرهنگ معین
(کُ مِ ) [ فر. ] (اِ. ) ۱ - اثر ادبی یا نمایشی که خنده و تفریح هدف آن باشد، یا مسائل تلخ و جدی را در لفاف خنده و شوخی ارائه دهد. ۲ - نمایش خنده‌دار، نوشته خنده دار.
بر اساس فرهنگ عمید
۱. اثر نمایشی طنزآمیز.
۲. (صفت ) [عامیانه، مجاز] خنده دار، مضحک.
از منظر فرهنگستان زبان و ادب فارسی
{comedy} [سینما و تلویزیون، هنرهای نمایشی] فیلم یا اثر نمایشی سرگرم کننده‌ای که عیب‌ها و جنبه‌های مضحک رسوم و عادات طبقات گوناگون جامعه را برجسته‌تر می‌نمایاند متـرادف: شوخنامه
ساختار
هر اثر کمدی دارای ساخنتار و شاکله‌ای است. اصلی ترین ارکان این ساختار در ادامه شرح داده می‌شود:
ساختار ابتدایی
- پیش‌درآمد یا پرولوگ: در این بخش، شخصیت اصلی برای رسیدن به خواسته‌های خود طرحی عجیب و به گمان خود هوشمندانه، اما غیرعملی را مطرح می‌کند تا به آرزوهای عجیب و غریب خود دست یابد. این طرح، شالوده‌ی شکل‌گیری حوادث کمیک بعدی است.
- پارادوس: واژه‌ی پارادوس در اصل بخشی از بنای معماری تماشاخانه‌های یونانی در دو طرف صحنه‌ی اصلی (ارکسترا) است. در این قسمت هم‌سُرایان نمایش وارد صحنه و مستقر می‌شدند، بعد خود را معرفی می‌کردند.
- آگون: آگون شامل مباحثه‌ای است میان شخصیت اصلی (که نقشه‌ی شادی‌آور خود را در پرولوگ مطرح کرده) و مخالفان او. شالوده‌ی کشمکش نمایش‌نامه‌ها، در آگون بنا نهاده می‌شود. در این بخش انواع شوخی‌های کلامی، دست‌درازی‌های جسمانی و حتی نزاع و کتک‌کاری را نیز می‌توان مشاهده نمود.
- پاراباسیس: بخشی از سرودهای دسته‌جمعی همسرایان است که معمولا نمایش‌نامه را به دو بخش تقسیم می‌کند و در آن همسرایان، با تماشاگران سخن می‌گویند یا نظرات نویسنده را بیان می‌کنند.
- اپیزود: اپیزود همان جریان اصلی روایت است. اغلب کل نمایش در سه اپیزود اجرا می‌شد، اما قاعده‌ی خاصی برای تعدادش وجود ندارد. اپیزود از مقدمات داستان اصلی شروع می‌شد و به نقطه‌ی اوج می‌رسید. در واقع اندیشه‌ی شاد و مفرح مطرح شده در پرولوگ، در اپیزودها پی گرفته می‌شد و روند داستانی شکل می‌گرفت.
- استاسیمون: به سرودخوانی‌های میان هر اپیزود، استاسیما یا استاسیمون گفته می‌شد. این تصنیف‌های غنایی در آثار آریستوفان، اغلب با روایت‌های اسطوره‌ای و حکایت‌های تاریخی قدیمی پیوند دارند.
- اگزودوس: آن بخش از نمایش‌نامه که طی آن همسرایان به آخرین سرود خود می‌رسیدند و صحنه را ترک می‌نمودند اگزودوس بوده که معمولاً با صحنه‌های جشن و به‌ویژه عروسی همراه است؛ از این رو بخش آخر کمدی‌های یونانی، «کوموس» (Comos) نامیده می‌شد. این صحنه اغلب با موسیقی همراه بود و طی آن، کشمکش به گره‌گشایی نهایی می‌انجامید و شخصیت‌های نمایش همگی برای جشن و سرور از صحنه خارج می‌شدند.
ساختار امروزی
ساختار امروزی کمدی نسبت به ساختار ابتدایی خود تغییرات محسوسی داشته‌است. کمدی امروزی از ساختار کلاسیک مذکور، بخش‌هایی را نگه‌داشته و قسمت‌هایی نیز حذف شده یا تغییر کرده است.
انواع كمدی
- كمدی رمانتیک: شامل حوادث و ماجراهای عاشقانه و خنده‌دار
- كمدی - درام (طنز): با محوریت انتقاد از قوانین اخلاقی و اجتماعی
- كمدی رفتار: نمایانگر اعمال زشت بزرگان و اشراف و بررسی رسوم اجتماعی
- کمدی فارس Farce (لوده‌بازی): تکیه بر خنده و سرگرمی محض با اغراق
- کمدی شخصیت: تمرکز بر یک شخصیت محوری و ویژگی‌های اخلاقی‌اش
- کمدی موقعیت: گرفتار شدن شخصیت در یک موقعیت خاص
- کمدی اخلاط اربعه: عدم تعادل در طبع قهرمان که باعث مرضی شده
برخی منتقدان به طور كلی كمدی را به دو قسم، تقسیم كرده‌اند:
كمدی عالی یا سطح بالا: طنزهای ظریفی که باعث خنده‌ی روشنفکران می‌شوند.
كمدی پست یا عامیانه یا سطح پایین: شوخی‌های مبتذل و جوک‌های زننده که جذبه‌های روشنفکرانه ندارند.
خالقان کمدی
کمدی سازان یا کمدی‌نویسان زیادی در سراسر دنیا به خلق آثار کمدی مشغول بوده‌اند. از این جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کلاسیک
آریستوفان خالق کمدی صلح
مناندر خالق لجباز
شکسپیر خالق اثر رویای نیمه‌شب تابستان
بن جانسون با خلق اثر وولپن
معاصر
چخوف با اثر وحشی
مولیر با اثر خسیس
وایلد با اثر اهمیت ارنست بودن
شاو با اثر پیگمالیون
نیل سایمون با اثر کله‌پوک‌ها
تام استوپارد با اثر مسخره‌بازی‌ها