علی حاتمی
علی حاتمی با نام کامل عباسعلی حاتمی در ۲۳ مرداد ماه سال ۱۳۲۳ در تفرش متولد شد. او نویسنده و فیلم‌سازِ اهلِ ایران بود. مادر او خانه‌دار و پدرش در یک چاپخانه به عنوان صفحه‌آرا مشغول به کار بود. این هنرمند دومین فرزندی بود که از خانواده‌ی حاتمی متولد می‌شد.
علی حاتمی برای یادگیری اصول اولیه رشته نمایشنامه‌نویسی به هنرستانی در شهر تهران رفت و بعد از آن هنرستان آزاد هنرهای دراماتیک را برای ادامه تحصیل برگزید.
وی دانش‌آموخته از دانشگاه سینما و تئاتر هنر بود.
ورود به دنیای هنر
حاتمی نخستین نمایشنامه‌اش را با عنوان دیب (دیو) نوشت و در اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ با حضور کودکان در تالار نمایش هنرهای دراماتیک به مدت ۳ شب اجرا کرد. همچنین اولین اثر سینمایی حاتمی در سال ۱۳۴۸ با عنوان “حسن کچل” ساخته شد و آخرین فیلم نیمه‌تمامش با نام “جهان پهلوان تختی” که یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های سینمایی او بعد از مجموعه هزاردستان بود، به علت مرگ ناشی از بیماری سرطان نافرجام ماند. پس از مرگش نیز دو فیلم مبتنی بر هزاردستان با تدوین واروژ کریم‌مسیحی (به نام‌های کمیته مجازات و تهران روزگار نو) ساخته شد. پس از موفقیت حسن کچل، حاتمی از تئاتر فاصله گرفت و توانایی‌های خود را معطوف به سینما کرد. او بلافاصله بعد از حسن کچل فیلم طوقی (۱۳۴۹) را ساخت. فیلم بعدی حاتمی با نام بابا شمل (۱۳۵۰)، بازگشتی بود به سینمای ریتمیک و موزیکال مورد علاقه حاتمی و درباره لوطی و لوطی‌گری. حاتمی در سال ۱۳۵۱ فیلم‌ساز پرکاری بود و سه فیلم در کارنامه خود ثبت کرد، فیلم‌های “قلندر”، “ستارخان” و “خواستگار”.
حاتمی سپس به تلویزیون رفت و دو سریال داستان‌های مولوی (۱۳۵۲) و سلطان صاحبقران (۱۳۵۴) را ساخت.
در سال ۱۳۵۶ با پنج سال فاصله، حاتمی فیلم “سوته دلان” را ساخت. بسیاری از منتقدان سوته دلان را مهم‌ترین و کامل‌ترین فیلم حاتمی در قبل از انقلاب می‌دانند. در این فیلم هماهنگی کاملی بین فرم و محتوا وجود دارد.
پس از اتمام سوته دلان حاتمی مشغول نوشتن فیلمنامه سریال هزاردستان شد که ابتدا «جاده ابریشم» نام داشت. حاتمی برای نوشتن متن این سریال عازم فرانسه شد و موهای خود را از ته تراشید تا رویش نشود به خیابان برود و فقط مشغول نوشتن فیلمنامه باشد. وی بارها این متن را بازنویسی کرد و حتی گفته می‌شود تعداد بازنویسی‌های این متن به بیش از ۱۰ بار رسیده است. ساخت این سریال در سال ۱۳۵۸ کلید خورد و هشت سال طول کشید تا سرانجام «هزاردستان» به آنتن تلویزیون برسد. علی حاتمی برای تولید این سریال دست به ساخت تهران قدیم زد و حاصل کار او به عنوان یک شهرک سینمایی برای تلویزیون و سینمای ایران باقی ماند. حاجی واشینگتن (۱۳۶۱)، نخستین فیلم حاتمی بعد از انقلاب اسلامی بود. جاجی واشینگتن، ماجرای اولین سفیر ایران در آمریکا را روایت می‌کند. این فیلم در سال ۱۳۶۱ فقط اجازه نمایش در جشنواره فجر را پیدا کرد و بعد از آن توقیف بود و در زمان حیات علی حاتمی اجازه نمایش پیدا نکرد. سرانجام در سال ۲۰ خرداد ۱۳۷۷ به نمایش عمومی درآمد و چندین بار از تلویزیون پخش شد. در سال ۱۳۶۲ حاتمی، کمال الملک، فیلمی بر مبنای زندگی نقاش بزرگ ایرانی و رابطه‌اش با شاه و دربار قاجار را ساخت. حاتمی سعی کرده در این فیلم، هم بعد تاریخی و هم بعد بیوگرافیک فیلم را حفظ کند و با تکیه بر رابطه حکومت با یک هنرمند به ضعف‌ها و چاش‌های فرهنگی و هنری در آن زمان بپردازد. این فیلم بهره‌مند از بازی خوب بازیگرانش است که هر یک بازی‌های خوب و ماندگاری از خود به جای گذاشته‌اند.
پس از ساخت جعفر خان از فرنگ برگشته بر اساس نمایشنامه‌ای به همین نام از حسن مقدم، حاتمی در سال ۱۳۶۸ فیلم مادر را ساخت. فیلم بعدی حاتمی، دلشدگان بود که در سال ۱۳۷۰ ساخت.
فعالیت‌های هنری
فیلم سینمایی
- حسن کچل (۱۳۴۸)
- طوقی (۱۳۴۹)
- باباشمل (۱۳۵۰)
- قلندر (۱۳۵۱)
- خواستگار (۱۳۵۱)
- ستارخان (۱۳۵۱)
- سوتهدلان (۱۳۵۶)
- حاجی واشینگتن (۱۳۶۱)
- کمالالملک (۱۳۶۲)
- جعفرخان از فرنگ برگشته (۱۳۶۶)
- مادر (۱۳۶۸)
- دلشدگان (۱۳۷۰)
- جهانپهلوان تختی (۱۳۷۳)
- کمیته مجازات (۱۳۷۷)
- تهران روزگار نو (۱۳۷۸)
- مجموعه تلویزیونی
- جنگل و آشپزی (۱۳۴۶)
- داستان های مولوی (۱۳۵۲)
- سلطان صاحبقران (۱۳۵۴)
- هزاردستان (۱۳۵۸–۱۳۶۶)
مستند سازی علی حاتمی
مستندی سهگانه به کارگردانی «الهام قرهخانی» و «امیرمهرتاش مهدوی» می‌باشد که تولید آن از سال ۱۳۷۸ آغاز و در سال ۱۳۸۳ پایان یافت.
مستند "آن معلم بی استاد" به تهیه کنندگی و کارگردانی سید وحید حسینی و محدثه گلچین عارفی در سال ۱۳۹۵ به یاد علی حاتمی ساخته شده است. نام این فیلم از مقالهای از بهرام بیضایی به یاد حاتمی میآید که پس از مرگ حاتمی در مجله فیلم چاپ شد.
ازدواج
در آبان ماه ۱۳۵۰ خبری عجیب محافل سینمایی ایران را تکان داد و آن خبر، خبر ِ ازدواج علی حاتمی (عباسعلی حاتمی) جوانترین و کم سن و سالترین کارگردان و سناریست سینمای فارسی که در آن روزها با ساختن اولین فیلم های ریتمیک و موزیکال سینمای ایران، یعنی حسن کچل و بابا شمل راهی تازه در سینمای ایران گشوده بود، با «زری خوشکام» ستاره ایی که خیلی زود در سینما درخشید و در فیلم های متعددی شرکت جست، بود. خبری که نخست به صورت شایعه مطرح گردید اما صحت آن خیلی زود آشکار گردید. پس از این ازدواج برای مدتی حدود سه ماه رسانهها خبر موثقی از زری خوشکام و علی حاتمی نداشتند تا اینکه سه ماه بعد و در بهمن ماه ۱۳۵۰ علی حاتمی طی مصاحبه ای خبر ازدواج خویش با زری خوشکام را تایید نمود.
درگذشت
علی حاتمی در تاریخ ۱۴ آذرماه ۱۳۷۵ در اثر سرطان پانکراس درگذشت. پیکر وی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد. بر روی سنگ مزار وی یکی از ماندگارترین دیالوگهای فیلم “حاجی واشنگتن” نقش بسته: “آیین چراغ خاموشی نیست”.