بهرام بیضایی
بهرام بیضایی نویسنده، کارگردان، مترجم، تدوینگر و مدرس ایرانی است که در تاریخ ۵ دی ۱۳۱۷ در تهران به دنیا آمد.
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| نام(های): | بهرام بیضایی |
| لقب(ها): | مهرداد رهسپار، ع. سالک، اعظم علیان، بهروز برومند، کاوه اسماعیلی |
| تاریخ تولد: | 5 دی 1317 |
| محل تولد: | تهران |
| پیشه: | نویسنده، کارگردان، مترجم و... |
| نام پدر: | ذکایی بیضایی آرانی |
| نام مادر: | نیره موافق |
| همسر(ها): | منیراعظم رامین‌فر مژده شمسایی |
| فرزندان: | نیلوفر ارژنگ نگار نیاسان |
پدرش شاعر بود و او نیز با شعر و ادبیات از کودکی انس گرفت. با این وجود وقتی در رشته ادبیات دانشگاه تهران پذیرفته شد، تحصیلش را نیمه‌کاره رها کرد و در سال 1338 به استخدام اداره کل ثبت اسناد و املاک دماوند درآمد.
او پس از سه سال در اداره هنرهای دراماتیک استخدام شد و کار قبلی را رها کرد.
او مطالعات و پژوهش‌های خود بر روی تعزیه را در سال 1341، در مجله موسیقی منتشر کرد و این شروع فعالیت نوشتاری بیضایی به حساب می‌آمد.
بیضایی هم‌زمان با کار، نمایشنامه می‌نوشت و در این نگارش‌ها از شیوه تعزیه که نیاکانش در آران و بیدگل برپا می‌کردند تاثیر می‌گرفت. او سپس عضو گروه طرفه شد. بیضایی یکی از اعضای اصلی تشکیل کانون نویسندگان ایران بود اما در سال 1357 از این کانون خارج شد.
بهرام بیضایی پس از انقلاب، به عنوان استاد، در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران مشغول به کار شد و هم‌زمان فیلم‌سازی نیز می‌کرد.
وی در سال 1375 به پارلمان بین‌المللی نویسندگان در استراسبورگ دعوت شد ومدتی در این شهر اقامت داشت اما در سال 1376 بار دیگر برای حضور در تئاتر به ایران بازگشت. او فعالیت مستمری در تئاتر داشت. برخی او را مهم‌ترین نمایشنامه‌نویس تاریخ ادبیات فارسی می‌دانند. او نویسنده نمایش‌نامه‌های معروفی همچون هشتمین سفر سندباد و ندبه و کارگردان نمایش‌هایی ازجمله مرگ یزدگرد و افرا است.
بهرام بیضایی با ساخت فیلم باشو، غریبه‌ی کوچک به شهرت رسید. این فیلم عنوان برترین فیلم تاریخ سینمای ایران را به خود اختصاص داده‌است. او همچنین موفق شد در سال 1380 پرفروش‌ترین فیلم سال با نام سگ‌کشی را روی پرده سینماها ببرد.
بیضایی جز در یک مورد، در همه آثار سینمایی خود هم نویسنده و هم کارگردان بوده است. او همچنین به عنوان او تهیه‌کننده و تدوینگر و طراح در سینما فعالیت‌هایی داشته‌است. از دیگر فعالیت‌های بهرام بیضایی می‌توان به تدوین فیلم، ترجمه و نگارش نمایشنامه، خلق داستان و شعر اشاره کرد.
بسیاری از آثار او ازجمله نمایشنامه مرگ یزدگرد به زبان‌های دیگر ترجمه شده و در اروپا، آمریکا و آسیا منتشر شده است.
بهرام بیضایی در سال 1389 در پی دعوت به دانشگاه استنفورد از ایران مهاجرت کرد.
ازدواج و خانواده
بهرام بیضایی در سال 1344 با خانم منیراعظم رامین‌فر ازدواج کرد و یک سال بعد از آن در سال 1345 صاحب دختری به نام نیلوفر شد. یک سال بعد او دوباره صاحب فرزند شد. پسرش ارژنگ در سال 1347 به دنیا آمد و مدت کوتاهی توانست زنده بماند و در همان سال از دنیا رفت. فرزند بعدی بهرام بیضایی 5 سال بعد در سال 1351 متولد شد و نگار نام گرفت. نیلوفر بیضایی، دختر بزرگ بهرام بیضایی در نمایش‌نامه‌نویسی و کارگردانی تئاتر مشغول فعالیت است.
زندگی مشترک بهرام بیضایی و منیراعظم رامین‌فر با طلاق به پایان رسید و او بار دیگر در سال 1371 با خانمی مژده شمسایی ازدواج کرد و سه سال بعد از این ازدواج صاحب فرزند پسری به نام نیاسان شد. مژد شمسایی همسر بهرام بیضایی بازیگر بوده و در فیلم مسافران ایفای نقش کرده‌است.
جوایز و افتخارات
- برنده جایزه مخصوص مجسمه طلائی از جشنواره بین‌المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان در سال ۱۳۵۱ برای فیلم سفر.
- برنده جایزه ویژه هیئت داوران از جشنواره جهانی فیلم تهران در سال ۱۳۵۱ برای فیلم رگبار.
- برنده جایزه بهترین فیلم کوتاه از جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو در سال ۱۳۵۱ برای فیلم رگبار.
- برنده جایزه ویژه هیئت داوران از جشنواره بین‌المللی فیلم مسکو در سال 1352 برای فیلم رگبار.
- برنده جایزه بهترین فیلمِ کوتاه از جشنواره بین‌المللیِ فیلمِ مسکو در سال 1352 برای فیلم سفر.
- برنده جایزه بهترین فیلمنامه از جشنواره سینمایی سپاس در سال ۱۳۵۲ برای فیلم رگبار.
- برنده جایزه بهترین فیلم از جشنواره سینمایی سپاس در سال ۱۳۵۲ برای فیلم رگبار.
- برنده جایزه ویژه جشنواره بین‌المللی فیلم قاهره در سال 1354 برای فیلم غریبه و مه.
- برنده جایزه بهترین فیلم از جشنواره بین‌المللی فیلم وایادولید در سال 1359 برای فیلم چریکه‌ی تارا.
- برنده جایزه ویژه هیئت داوران از جشنواره سه قاره در سال 1355 برای فیلم کلاغ.
- برنده جایزه اول جشنواره فیلم و هنر فرانسه در سال ۱۳۶۹ برای فیلم باشو، غریبه‌ی کوچک.
- برنده جایزه بهترین فیلم از جشنواره بین‌المللی فیلم هنر و تجربه اوبرویلیه در سال 1369 برای فیلم باشو، غریبه‌ی کوچک.
- برنده جایزه ویژه هیئت داوران از جشنواره بین‌المللی فیلم آدانا در سال 1369 برای فیلم باشو، غریبه‌ی کوچک.
- برنده جایزه ویژه هیئت داوران از جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۷۰ برای فیلم مسافران.
- برنده جایزه بهترین فیلمنامه از جشنواره فیلم فجر در سال 1379 برای فیلم سگ کشی.
- برنده جایزه بهترین فیلم از نگاهِ تماشاگران جشنواره فیلمِ فجر در سال 1379 برای فیلم سگ کشی.
- برنده جایزه بهترین تدوین از جشن بزرگ سینمای ایران در سال ۱۳۸۰ برای فیلم سگ کشی.
- برنده جایزه بهترین فیلمِ دههٔ ۱۳۷۰ از جشن دنیای تصویر در سال ۱۳۸۰ برای فیلم مسافران.
- برنده جایزه یک دهه فعالیت به عنوان هنرمند ماندگار در تاریخ سینمای ایران از جشن دنیای تصویر در سال 1386.
- برنده جایزه یک عمر دستاورد از جشنواره بین‌المللی فیلم استانبول در سال 2004.
- برنده جایزه تأثیرگذارترین فیلم دربارهٔ زن از جشنواره فیلم پروین اعتصامی در سال 1388 برای فیلم باشو، غریبه‌ی کوچک.
کتاب‌ها
بهرام بیضایی در عرصه نویسندگی آثار متعددی دارد او گاه با نام رسمی خود و گاه با نام مستعار، آثار خود را منتشر می‌کرد. برخی از نام‌های مستعار او عبارتند از:
مهرداد رهسپار، ع. سالک، اعظم علیان، بهروز برومند و کاوه اسماعیلی.
برخی از آثار منتشر شده بهرام بیضایی عبارتند از:
- ضیافت و میراث
- چهارراه
- سفر به شب
- آوازهای ننه آرسو
- تاریخ سری سلطان در تاریخ آبسکون
- قصه‌های میر کفن پوش
- ندبه
- افرا، یا روز می‌گذرد
- سهراب کشی
- سیاوش خوانی
- سه نمایشنامه عروسکی
- آینه‌های رو به رو
- پرونده‌ی قدیمی پیرآباد
- ایستگاه سلجوق
- هزار افسان کجاست؟
- زمین
- شب هزار و یکم
- دیوان نمایش
- سگ کشی
- دیباچه نوین شاهنامه
- پرده خانه
- سه بر خوانی
- حقایق درباره‌ی لیلا دختر ادریس
- نمایش در ایران
- مرگ یزدگرد
- تاراج نامه
- پهلوان اکبر می‌میرد
- خاطرات هنرپیشه نقش دوم
- نمایشنامه سلطان مار
- ریشه یابی درخت کهن
- نمایش در چین
- لبه‌ی پرتگاه
- مقصد
- عیار تنها
- روز واقعه
- مجلس ضربت زدن
- جنگنامه غلامان
- اتفاق خودش نمی‌افتد
- مجلس قربانی سنمار
- حقیقت و مرد دانا
- پرده‌ی نئی
- هیچکاک در قاب
- فتحنامه کلات
- طومار شیخ شرزین
- چهار صندوق
- فیلم در فیلم
- وقتی همه خوابیم
- آهو، سلندر، طلحک و دیگران
- اشغال
- عیارنامه
- یک تاریخ درام و یک درام تاریخی
- سر زدن به خانه‌ی پدری
- گفتگو با باد[۱]
آثار
| سینما | تئاتر | نمایشنامه و فیلمنامه | |||
|---|---|---|---|---|---|
| عنوان | سال | عنوان | سال | عنوان | سال |
| رگبار | 1350 | مرگ یزدگرد | 1358 | اکبر می‌میرد | 1342 |
| غریبه و مه | 1352 | شب هزارویکم | 1382 | هشتمین سفر سندباد | 1343 |
| کلاغ | 1355 | سلطان مار | 1344 | ||
| چریکه تارا | 1357 | میراث | 1346 | ||
| مرگ یزدگرد | 1360 | ضیافت | 1346 | ||
| باشو غریبه کوچک | 1364 | چهار صندوق | 1346 | ||
| شاید وقتی دیگر | 1366 | رگبار | 1350 | ||
| مسافران | 1370 | غریبه و مه | 1351 | ||
| سگ کشی | 1380 | چریکه تارا | 1354 | ||
| وقتی همه خوابیم | 1387 | ندبه | 1356 | ||
| مرگ یزدگرد | 1358 | ||||
| روز واقعه | 1363 | ||||
| مسافران | 1371 | ||||
| سگ‌کشی | 1380 | ||||
| شب هزارویکم | 1382 | ||||
| سهراب‌کشی | 1386 | ||||
| وقتی همه خوابیم | 1387 | ||||
منابع
- ↑ بهرام بیضایی کیست؟ / کتاب‌های بهرام بیضایی [برداشته شده در تاریخ 21 شهریور 1402]