سید محمد خاتمی

سیّد محمّد خاتمی (متولد ۲۱ مهر ۱۳۲۲، اردکان) روحانی و سیاستمدار اصلاح‌طلب ایرانی است که از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ به‌عنوان پنجمین رئیس‌جمهور ایران فعالیت می‌کرد.

سید محمد خاتمی

رئیس جمهور ایران در دولت هفتم و هشتم
آغاز به کار:	۱۲ مرداد ۱۳۷۶
پس از:	اکبر هاشمی رفسنجانی
پیش از:	محمود احمدی‌نژاد
پایان کار:	۱۲ مرداد ۱۳۸۴

مشاور رئیس‌جمهور و رئیس کتابخانه ملی ایران
آغاز به کار:	۸ شهریور ۱۳۷۱
پس از:	محمد رجبی
پیش از:	سید محمدکاظم موسوی بجنوردی
پایان کار:	۱۲ مرداد ۱۳۷۶

نماینده ولی فقیه و سرپرست مؤسسه کیهان
آغاز به کار:	۱۳۶۵
پیش از:	سید محمد اصغری
پایان کار:	۲ مهر ۱۳۷۰

چهارمین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
آغاز به کار:	۱۸ آبان ۱۳۶۱
پس از:	عبدالمجید معادیخواه
پیش از:	علی لاریجانی
پایان کار:	۲۵ تیر ۱۳۷۱

اولین نماینده حوزه انتخابیه اردکان در مجلس شورای اسلامی
آغاز به کار:	۷ خرداد ۱۳۵۹
پس از:	منوچهر یزدی (به‌عنوان نمایندهٔ مجلس شورای ملی)
پیش از:	سید محمد حسینی‌نژاد
پایان کار:	آبان ۱۳۶۱

اطلاعات شخصی
نام(های):	سید محمد خاتمی
تاریخ تولد:	۲۱ مهر ۱۳۲۲
محل تولد:	اردکان
تحصیلات:	کارشناسی فلسفه غرب از دانشگاه اصفهان، کارشناسی ارشد علوم تربیتی از دانشگاه تهران
پیشه:	سیاستمدار
نام پدر:	سید روح‌الله خاتمی
نام مادر:	سکینه ضیایی
همسر(ها):	زهره صادقی (1353)

خاتمی در حال حاضر عضو شورای عالی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، صاحب امتیاز دو ماهنامه آیین گفتگو و رئیس بنیاد باران است. سید محمد خاتمی پیش از ریاست جمهوری، سابقه فعالیت در سمت‌های دیگری از جمله نمایندگی مجلس شورای اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ریاست ستاد تبلیغات جنگ و مشاور رئیس‌جمهور و رئیس کتابخانه ملی را در کارنامه دارد.

زندگی شخصی

سید محمد خاتمی در 21 مهر سال ۱۳۲۲ و در خانواده‌ای مذهبی و روحانی در اردکان یزد به دنیا آمد. پدرش سید روح‌الله خاتمی مؤسس مدرسه علمیه اردکان و از چهره‌های شناخته شده مذهبی در یزد بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان نخستین امام جمعه شهر یزد، منصوب شد. سید محمد خاتمی به واسطه سنت خانوادگی از دوران نوجوانی به تحصیلات حوزوی روی آورد، اما همزمان تحصیلات جدید را هم در پیش گرفت و در سال ۱۳۴۴ در رشته فلسفه غرب وارد دانشگاه اصفهان شد. در سال ۱۳۴۸ در مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم تربیتی ادامه تحصیل داد، اما تحصیلات خود را در سال ۱۳۵۰ نیمه کاره رها کرد تا در قم تحصیلات عالی حوزوی خود را دنبال کند.

حضور سید محمد خاتمی در تهران و در قم مصادف با اوج گیری جریان‌های سیاسی بر ضد رژیم پهلوی بود و وی در حوزه علمیه قم با بسیاری از مبارزان بزرگ انقلابی آشنا شد و با آن‌ها به همکاری پرداخت. به واسطه آشنایی با مبارزان و انقلابیون مطرح، خاتمی در سال 1353 با زهره صادقی خواهر زاده امام موسی صدر ازدواج کرد. حاصل این ازدواج، دو دختر به نام‌های لیلا (متولد ۱۳۵۵) و نرگس (متولد ۱۳۶۱) و پسری به نام عمادالدین (متولد ۱۳۶۷) است که همگی در خارج از ایران زندگی می‌کنند.

سوابق کاری پیش از ریاست جمهوری

به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، سید محمد خاتمی با توجه به تحصیلات دانشگاهی خود و به سفارش شهید بهشتی راهی کشور آلمان شد تا امامت مرکز اسلامی هامبورگ را برعهده بگیرد. وی تا سال ۱۳۵۹ در این مرکز به فعالیت پرداخت و همین امر سبب آشنایی او با زبان آلمانی نیز شد تا اینکه در اولین دوره مجلس شورای اسلامی به عنوان نماینده مردم اردکان و میبد در انتخابات شرکت کرد و بدین ترتیب به عنوان نماینده راهی مجلس شد. خاتمی یک سال بعد از سوی امام خمینی به سرپرستی مؤسسه مطبوعاتی کیهان منصوب شد و در سال ۱۳۶۱ نیز از سوی میرحسین موسوی، نخست وزیر وقت به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به مجلس معرفی شد که توانست رأی اعتماد مجلس را کسب کند. وی پس از حضور در کابینه میرحسین موسوی، با روی کارآمدن اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان چهارمین رئیس جمهور ایران در سال ۱۳۶۸، مجدداً به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به کابینه دولت اول سازندگی راه یافت، اما در سال ۱۳۷۱ از سمت خود استعفا کرد. خاتمی پس از استعفا از وزارت ارشاد، از سوی هاشمی رفسنجانی به سمت مشاور رئیس‌جمهور و رئیس کتابخانه ملی ایران منصوب شد و در اواخر دولت دوم سازندگی نیز از سوی مقام معظم رهبری به عضویت شورای عالی انقلاب فرهنگی درآمد.

ریاست جمهوری

با نزدیک به پایان دولت دوم هاشمی رفسنجانی، بسیاری از کارشناسان بر این باور بودند که جریان محافظه کار و نزدیک به دولت سازندگی، بدون رقیب پیروز انتخابات خواهد شد و در این میان این جریان علی‌اکبر ناطق نوری را که رئیس مجلس وقت بود به عنوان کاندیدای خود مطرح کرده بود. با این حال جریان اصلاح طلب سید محمد خاتمی را با شعار جامعه مدنی و توسعه سیاسی راهی هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری کرد که در نهایت با اختلاف ۱۳ میلیونی نسبت به ناطق نوری به عنوان پنجمین رئیس جمهور ایران انتخاب شد.

از جمله مهمترین چالش‌های خاتمی در دوره اول ریاست جمهوری، ماجرای کنفرانس برلین، حادثه کوی دانشگاه تهران و قتل‌های زنجیره‌ای بود، با این حال در همین دوره او ایده گفتگوی تمدن‌ها را در سازمان ملل مطرح کرد که باعث نام‌گذاری سال ۲۰۰۱ از سوی این سازمان، به نام سال گفتگوی تمدن‌ها شد. خاتمی به دلیل مطرح کردن طرح گفتگوی تمدن‌ها موفق به اخذ دکترای افتخاری از دانشگاه تهران و دانشگاه سنت اندروز انگلستان و دانشگاه لیژ در بلژیک شد.

خاتمی در انتخابات هشتمین دوره ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۰ نیز موفق شد با کسب بیش از ۷۷ درصد آرا، برای بار دوم به ریاست جمهوری ایران انتخاب شود. با گذشت زمان اقبال عمومی نسبت به سیاست‌های وی کاهش یافت و در عرصه بین‌المللی نیز با مسائل هسته‌ای و پرونده حقوق بشری روبرو شد.

دوران پس از ریاست جمهوری

سید محمد خاتمی پس از پایان دوران ریاست جمهوری خود مؤسسه بنیاد باران (بنیاد آزادی رشد و آبادانی ایران) را تأسیس کرد و مسئولیت مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها را نیز به عهده گرفت. وی در سال ۱۳۸۸ به حمایت از کاندیداتوری میر حسین موسوی پرداخت، اما پس از اعلام نتایج انتخابات، در برخی تجمعات اعتراضی شرکت کرد و به همین دلیل مورد انتقاد قرار گرفت و با محدودیت‌هایی روبرو شد.

خاتمی در سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ از کاندیداتوری حسن روحانی حمایت کرد و حتی چهره او در فیلم تبلیغاتی حسن روحانی دیده شد. او در انتخابات 1403 نیز در پیامی از مسعود پزشکیان حمایت کرد.